نقشه ترامپ برای عراق چیست؟
ديپلماسي ايراني/ متن پيش رو در ديپلماسي ايراني منتشر شده و انتشار آن به معني تاييد تمام يا بخشي از آن نيست. رئيس جمهوري منتخب، دونالد ترامپ به سراغ پروندههاي قديم جمهوريخواهان درباره عراق خواهد رفت، بهخصوص که احتمال انتخاب سياستمداران تندرويي در وزارت امور خارجه مثل جان بولتون، باب کورکر و زلماي خليلزاد وجود دارد. کشورهاي جهان همگي تحولات انتخابات امريکا را زير نظر داشتند، چه در تبليغات انتخاباتي چه بعد از اعلام نتايج انتخابات. بعد از اعلام نتيجه انتخابات بازارهاي مالي آشفته شدند که نشان دهنده اهميت نتايج اين انتخابات و تاثيرگذاري آن بر همه بحران هاي منطقه اي و بين المللي دارد. نمي خواهم به واکنش کشورهاي اروپايي و جهاني درباره پيروزي نامزد انتخابات رياست جمهوري، دونالد ترامپ که اکثرا نسبت به اين نتيجه ابراز نگراني کرده اند، اشاره کنم اما تلاش مي کنم بازتاب اين پيروزي را بر تحولات عراق بازگو کنم. باراک اوباما، رئيس جمهوري دموکراتيک امريکا نسبت به پيروزي وي هشدارهاي بسياري داد و نسبت به همه پرونده هاي منطقه اي از جمله پرونده عراق ابراز نگراني کرد، در حالي که تحولات در عراق سرعت بيشتري به خود مي گيرند و به طور خاص دولت عراق تمايل دارد که کار داعش را در شهروهاي عراق در چارچوب فشارهاي داخلي که حيدر العبادي، نخست وزير با آن دست به گريبان است، پايان دهد. دولت امريکا از تحولات عراق به سود دموکرات ها در انتخابات رياست جمهوري بهره برداري کرد، حتي اعلام آزادسازي شهر رقه سوريه چند روز قبل از اين انتخابات نشانه هاي روشني در اين باره بود. دولت امريکا بر اداره جنگ آزادسازي موصل به گونه اي که از نامزد دموکرات ها هيلاري کلينتون حمايت شود، اصرار داشت تا اتفاقي ناگهاني نيفتد که بر فرايند انتخابات تاثير بگذارد. نشانه هاي بسياري براي عراقي ها وجود دارد که بازگوکننده اين حقيقت است. حالا تاثيرات پيروزي دونالد ترامپ بر تحولات در عراق چه خواهد بود؟ در ابتدا بايد به اين حقيقت اشاره کنم که عراق جديد که از سال 2003 تاسيس شد، خود طرحي از سوي جمهوريخواهان و نه دموکرات هاي امريکايي بود. به اين معنا که جمهوريخواهان خود جنگ براي سرنگوني حکومت صدام را فرماندهي کردند، و اين جمهوريخواهان بودند که گفتند عراق بايد پايگاه تجاري و مالي اصلي در منطقه خاورميانه باشد. آنها بودند که از عمليات سياسي از سال 2003 حمايت کردند با اين تصور که مسئوليت اين طرح را دولت جمهوريخواه وقت امريکابه رياست جورج بوش بر عهده گرفته است. علاوه بر آن نومحافظه کاران در ايالات متحده از جمله جمهوريخواهاني که براي پروژه عراقي اصرار داشتند مي گفتند که اين طرح آغازگر اجراي طرح خاورميانه جديد است. حقيقت ديگري که از مواضع رئيس جمهوري منتخب، دونالد ترامپ در جريان تبليغات انتخاباتي اش شنيديم و بازتاب تصورات او در قبال خاورميانه است، اين است که اين اعتقاد وجود دارد که آن چه او در جريان تبليغات انتخاباتي اش گفت بيشتر مصرف داخلي دارد و او در سياست هايش نمي خواهد با کشورهاي خاورميانه درگير شود. الآن ما در برابر دو مساله هستيم. اول، رئيس جمهور اوباما مي خواهد تا تاريخ تحويل کاخ سفيد در 15 ژانويه چه کاري انجام دهد؟ آيا به دنبال پاکسازي پرونده هاي ملتهب قبل از تسليم آنها به دونالد ترامپ، رئيس جمهوري منتخب است؟ ديگري اين که ترامپ چگونه با عراق رفتار خواهد کرد. اعتقاد غالب بر اين است که در طول مدت باقي مانده تا 15 ژانويه جنگ موصل تشديد خواهد شد، پيمان بين المللي به رهبري ايالات متحده تلاش خواهد کرد که داعش را از موصل خارج کند تا اين پرونده که در زمان رياست جمهوري باراک اوباما باز شد، بسته شود. شبکه داعش مي خواهد وجود خود را در منطقه به اثبات برساند و خود را به عنوان يک قدرت موثري معرفي کند که نمي توان از آن چشم پوشي کرد. اما نه باراک اوباما و نه دونالد ترامپ اجازه نخواهند داد چنين اتفاقي بيفتد. در اين جا يک مطالبه سياسي وجود دارد که به مرحله بعد از آزادسازي موصل مربوط مي شود، به ويژه وقتي که ما صحبت از مشارکت بعثي هاي عراقي در شبکه داعش مي کنيم، که به عنوان ستون فقرات اين شبکه محسوب مي شوند. اما با همه اين احوال و در سايه سايه پافشاري دولت عراق که بر رسيدن به دستاوردي در عمليات آزادسازي موصل تاکيد دارد، نگاه ها متوجه مرحله بعد از موصل است، مرحله اي که به دونالد ترامپ، رئيس جمهوري منتخب مربوط خواهد بود. سفري که جان کري، وزير امور خارجه امريکا به کشور عمان داشت، سفر مهمي بود براي اين که عمان ارتباطات تنگاتنگي با امريکا و ايران دارد که مي تواند با حل پرونده هاي مهم از جمله پرونده عراق و سوريه مرتبط باشد، همچنين وارد عمليات پاکسازي پرونده هاي موجود در کاخ سفيد نيز شده است. رئيس جمهوري منتخب، دونالد ترامپ به سراغ پرونده هاي قديم جمهوريخواهان درباره عراق خواهد رفت، به خصوص که احتمال انتخاب سياستمداران تندرويي در وزارت امور خارجه مثل جان بولتون، نماينده اسبق ايالات متحده در سازمان ملل در دوران رئيس جمهور جورج بوش، باب کورکر، رئيس کميته روابط خارجي در کنگره امريکا، زلماي خليلزاد، چهره مشهوري که در سرنگون صدام حسين سهم داشت، وجود دارد. اينها همه کساني هستند که مواضع نومحافظه کاران داخل حزب جمهوري خواه در قبال تحولات منطقه را دنبال مي کنند. اين که موفق الربيعي، دبير سابق شوراي امنيت ملي عراق گفت که در دوران دونالد ترامپ، رئيس جمهوري منتخب سونامي اي منطقه را در خواهد نورديد که بسيار دور از انتظارات خواهد بود، و اين که شخصيت هايي مثل نوري مالکي، معاون رئيس جمهوري عراق به دليل ارتباطاتش با شخصيت هاي حزب جمهوريخواه دوران جورج بوش، رئيس جمهوري اسبق در مرحله بعد صاحب نقش خواهند بود، چندان دور از واقعيت نيست. با اين حال توپ در زمين عراقي ها و نه در زمان امريکايي ها است. رهبران عراق بايد مطالبات خود را به طور روشن و واضح ترسيم کنند. بايد بگويند که چگونه مي خواهند با عناصر قومي و سياسي زندگي کنند؟ چه تصوراتي از روابط منطقه اي عراق دارند؟ چه افقي براي حشد الشعبي در مرحله بعد از آزادسازي موصل ترسيم کرده اند؟ اين قضايا براي جمهوريخواهان مهم است، براي اين که آنها با وجود هر نيروي نظامي خارج از چارچوب ارتش و نيروهاي مسلح عراق به شدت مخالف هستند. بايد به پرونده ها و مواضع قديم جمهوريخواهان در قبال عراق دوباره مراجعه کنند با اين تصور که بفهمند آنها در عراق چه مي خواهند. اين صحيح است که جمهريخواهان در کنار حکومت سياسي در عراق بر اساس قانون اساسي اي که در دوران خودشان نوشته شد، خواهند ايستاد اما رهبران عراق نيز بايد براي بازبيني دروني خود تلاش کنند به گونه اي که در تصورات دولت جديد امريکا براي بازسازي امنيت و ثبات در عراق به خصوص در بعد از آزادسازي موصل سهيم باشند. مقوله تجزيه عراق از طرف دموکرات ها به ويژه جو بايدن، معاون رئيس جمهوري امريکا زماني که رئيس کميته روابط خارجي کنگره در دوران جمهوريخواهان بود، مطرح شد، وي زماني که معاون رئيس جمهوري دموکرات ها بود نيز همين ايده را داشت. تجزيه عراق با آن چه طارق الهاشمي و رافع العيساوي و شماري از شخصيت هاي فعال در دوره دموکرات ها بيان کردند، هژموني دارد. جمهوريخواهان تا اندازه اي از برنامه خاورميانه جديد که دعوت به تجزيه منطقه مي کند، حمايت مي کنند، مگر اين که از آنها چيزي در اين زمينه در مرحله بعد از آزادسازي موصل نشنويم. *محمد صالح صدقيان با کانال تلگرامي «آخرين خبر» همراه شويد