دلایل پیوستن عمان به ائتلاف سعودی چیست؟
مشرق/ متن پيش رو در مشرق منتشر شده و انتشار آن به معني تاييد تمام يا بخشي از آن نيست.
پادشاهي عمان همواره به عنوان تافته جدابافته عضو شوراي همکاري کشورهاي حاشيه خليج فارس مطرح بوده است، با اين وجود اخيراً تصميم اين کشور مبني بر پيوستن به ائتلاف نظامي به رهبري عربستان که به بهانه مبارزه با تروريسم تشکيل شده و نوک پيکان حمله به يمن را هدايت مي کند، ابهاماتي را در مورد سياستهاي اين کشور ايجاد کرده است.
کشور عمان با وجود قدرت اندک اقتصادي در منطقه، براي عربستان از موقعيت استراتژيک مهمي برخوردار است، رياض با سياست خودبزرگ بيني در منطقه، عمان را بخشي از عمق استراتژيک خود توصيف ميکند.
پادشاهي عمان در مرزهاي جنوب شرقي شبه جزيره عربستان قرار دارد و سواحل آن تا تنگه هرمز در شمال و مرزهاي جمهوري يمن کشيده شده است. عمان با سه درياي خليج فارس، درياي عمان و بحر العرب مرز مشترک دارد. حضور عمان در تنگه استراتژيک هرمز که 40 درصد از نفت خام مصرفي جهان از آن عبور مي کند و مناسبات ويژه اين کشور با تهران و نقش ميانجگري که مسقط در بسياري از مسائل منطقه ايفا کرده است، باعث شده عربستان تلاش گستردهاي را براي تحت سلطه گرفتن اين کشور انجام دهد.
مسقط همواره خود را به عنوان يکي از دولت هاي بيطرف در مناقشات منطقهاي مطرح کرده و همين موضوع باعث شده بود تا اين کشور ديکته هاي رياض به ساير اعضاي شوراي همکماري را نپذيرفته و در نتيجه مناسبات ميان دو طرف در انبوهي از تنش و بحران دنبال شود. در همين راستا ملک سلمان بن عبدالعزيز ماه گذشته سفر دوره اي را به تمامي کشورهاي عضو شوراي همکاري داشت، اما عمان را در اين ميان ناديده گرفت.
مقامات پادشاهي مسقط در زمينه مسايلي نظير تاسيس اتحاديه به جاي شوراي همکاري و ايجاد واحد پولي مشترک در شورا زير نظر عربستان، مخالفت با حمله به عربستان، مخالفت با سياست هاي ضد ايراني کشورهاي عضو شورا و مخالفت با تک روي رياض در شوراي همکاري، مجموعه اي از سرفصل هاي اختلافات ميان عمان با عربستان و برخي ديگر از کشورهاي عضو شوراي همکاري خليج فارس به شمار ميرود. با اين وجود برخي رسانه هاي وابسته منطقه اي با ذوق زدگي نسبت به تصميم عمان از پيوستن به دولت عربستان آن را تغيير در نقشه ژئوپلتيک منطقه و در نتيجه نااميدي عمان از نتايج همگرايي با ايران ارزيابيکرده اند.
حتي برخي از منابع گزارش ميدهند که احتمالاً محمد بن سلمان جانشين وليعهد عربستان سعودي طي هفتههاي اخير سفري را به پادشاهي عمان خواهد داشت تا زمينه سفر ملک سلمان پادشاه عربستان به اين کشور را مهيا کند. عربستان سعي دارد در شرايط نابساماني که با آن مواجه است تغيير موضع عمان را بزرگنمايي کرده و آن را عنوان يک دستاورد منطقهاي در عرصه رقابت با ايران براي خود معرفي کند.
رسانه هاي وابسته به دلارهاي نفتي سعودي نيز اين اتفاق را عاملي براي توسعه بيشتر نفوذ عربستان در منطقه و انزواي بيشتر ايران معرفي ميکنند، آنها اعتقاد دارند که روند رو به رشد مناسبات اقتصادي ايران با عمان در راستاي تحقق آرمان هاي تهران براي تحت فشار قرار دادن کشورهاي عربي حاشيه خليج فارس بوده و تغيير مواضع عمان اين تلاش ها را ناکام گذاشته است.
فارغ از شانتاژ تبليغاتي رسانههاي وابسته به حاکميت رياض، تحليلگران نسبت به جديت تغيير مواضع عمان که در واپسين روزهاي سال 2016 رخ داد، ترديد دارند و در خوشبينانهترين حالت آن را تغييري تاکتيکي براي رهايي از فشارهاي سنگين رياض و متحدانش ارزيابي مي کنند. آنها معتقدند که مسقط مناسبات خوب و مستحکم با تهران را از دست نخواهد داد و پيوستن اين کشور به ائتلاف عربستان نيز يک اقدام صوري است.
مسقط از ديرباز مناسبات خوبي با تهران دارد که با وجود تنش در روابط ايران با برخي کشورهاي تحت پرچم عربستان در منطقه بويژه در سال 2016، اين مناسبات دستخوش تغيير نشد، کارشناسان مسائل منطقهاي اعتقاد دارند که مهم اين است که آيا در آينده عمان موافقت خود را با تصميمات آينده ائتلاف جنگي عربستان به ويژه تصميمات ضد ايراني اين ائتلاف اعلام خواهد کرد يا نه؟
در همين رابطه عبدالله الغيلاني کارشناس و تحليلگر سياسي عمان درخواست پادشاهي اين کشور براي پيوستن به ائتلاف نظامي عربستان را تحول ريشهاي در سياستهاي اعلام شده اين کشور در ابعاد استراتژيک ندانست. وي نسبت به مبالغه ناگهاني در جشن گرفتن برخي طرف ها نسبت به اين اقدام ابراز شگفتي کرد و گفت که اين اقدام تنها يک اقدام نمادين براي بهبود مناسبات عمان با کشورهاي عضو شوراي همکاري بويژه عربستان است.
وي پيوستن عمان به ائتلاف عربستان را کاملا سياسي خواند و گفت که عمان در ابعاد نظامي با اين ائتلاف همکاري نخواهد کرد. وي پروندههاي موجود در مناسبات عمان با کشورهاي عربي حاشيه خليج فارس را شامل چهار پرونده بحران سوريه ، بحران يمن، مناسبات با ايران و موضع مسقط نسبت به ايجاد اتحاديه خليج دانست و تأکيد کرد که در صورتي که تحول اساسي در مواضع مسقط نسبت به اين پروندهها حاصل نشود، ارتباط ميان عمان با ديگر کشورهاي عضو شورا همچنان شکننده خواهد بود.
اين تحليلگر مسائل راهبردي عمان ميافزايد که تهران متحد منطقه اي مسقط است و به احتمال فراوان حاکمان عمان تصميم خود براي پيوستن به ائتلاف عربستان را پيش از اين به اطلاع تهران رسانده بودند، اما قطعا اين اقدام نمادين نمي تواند در روند همگرايي ايران و عمان تأثيري داشته باشد.
واقعيت اين است که برآورده کردن مطالبات عربستان از عمان در جهت جلب رضايت اين کشور تنها به عضويت عمان در اين ائتلاف منحصر نمي شود که مسقط بخواهد به اين ترتيب خود را به عنوان متحد رياض مطرح کند، حضور عمان در اردوگاه رياض نيازمند مجموعهاي از بازبيني ها در سياستهاي منطقهاي از سوي عمان در قبال پروندههاي مطرح شده است که در راستاي امنيت ملي اين کشور نيست، لذا به نظر نميرسد مقامات عمان اين آمادگي را داشته باشد که منافع ملي خود را فداي ايجاد همگرايي بيشتر با عربستان کنند.
از سوي ديگر پيوستن به ائتلاف عربستان برخلاف آنچه که برخي رسانههاي وابسته به اين رژيم تبليغ مي کنند، نميتواند وجهه و اعتبار بين المللي به اين کشور داده يا دستاوردهاي منطقهاي براي آن داشته باشد. وجهه عربستان درنتيجه جنايتهاي صورت گرفته در يمن و کشتار جمعي مردم و غيرنظاميان بي پناه اين کشور و حمايت از گروههاي تروريستي و تکفيري که باعث فتنه فراگير در منطقه خاورميانه و شمال آفريقا شدهاند، بحران بي سابقه مشروعيت را براي خاندان آل سعود و تمامي هم پياله اي هاي اين کشور در ائتلاف متجاوز به يمن ايجاد کرده است.
از سوي ديگر موازنه قدرت در روند درگيريها به نحوي نيست که رياض بتواند فارغ از خشم گسترده افکار عمومي ، دستاورد قابل توجهي از اين جنگ کسب کند. با وجود گذشت بيش از 21 ماه از اين جنگ عربستان هنوز به هيچ يک از اهداف اعلام شده خود از اين جنگ نرسيده و با وجود صرف هزينههاي گسترده و کسري بودجه ناشي از پيامدهاي اين جنگ، عمق خاک خود را در معرض حمله نيروهاي زميني و موشکي يمن مي بيند.
لذا از آنچه که گفته شد ميتوان به اين نتيجه رسيد که حضور تمام قد عمان در کنار بازنده هاي ائتلاف جنگي عربستان نمي تواند دستاورد قابل توجهي براي اين کشور به شمار رود که عمان بخواهد براي رسيدن به آن، از امتياز ويژه همگرايي با ايران در منطقه دست بردارد.
ابراهيم الهدبان استاد علوم سياسي در دانشگاه کويت نيز به خبرگزاري آناتولي گفت که پيوستن عمان به ائتلاف تحت رهبري عربستان به معني تغيير در سياستهاي مسقط نيست و اين کشورها همچنان ملاحظات خود را در موضوع تأسيس اتحاديه خليجفارس و مسايل ديگر خواهد داشت.
تغيير مواضع عمان در قبال پروندههاي مذکور تا اندازهاي بعيد به نظر ميرسد که سرتيپ ستاد شامي محمد الظاهري تحليلگر سياسي سعودي نيز به پايگاه خبري خليج آنلاين گفت که معتقد است که پيوستن عمان به ائتلاف عربستان مبهم است.
وي مي افزايد که عمان براساس قوانين شوراي همکاري خليج فارس رفتار مي کند که در سال 1979 امضا شده و بر تماميت و استقلال تصميمات سياسي کشورها بر اساس هماهنگي و همکاري با ساير کشورها تاکيد دارد. قانون اساسي عمان مداخله نظامي اين کشور در خارج و حتي کشورهاي عضو شوراي همکاري را تضمين ميکند، لذا عماني ها مداخله نظامي در يمن را مغاير قانون اساسي خود مي دانند.
گرچه براي اثبات تاکتيکي بودن اقدام سران مسقط در پيوستن به ائتلاف جنگي سعودي در منطقه دلايل کافي وجود دارد، اما گذشت زمان و بروز دامنه هاي جديد اختلافات ميان اعضاي شوراي همکاري خليج فارس نشان خواهد داد که اين ائتلاف تا چه اندازه شکننده بوده و حضور عمان در آن تنها براي خروج مقطعي از فشارهاي سنگين سعودي ها بوده و کاربرد ديگري ندارد.
با کانال تلگرامي «آخرين خبر» همراه شويد