نمره منفی باغ وحشهای ایران
صبح نو/ متن پيش رو در صبح نو منتشر شده و انتشار آن به معني تاييد تمام يا بخشي از آن نيست.
باغ وحشداري علمي است که در ايران به درستي اجرا نشده است و نتيجه آن ايجاد محيطهاي نامناسب براي نگهداري حيوانات است. به اعتقاد کارشناسان، محيطهايي که در ايران به نام باغ وحش ميشناسيم، حداقل استانداردهاي لازم در زمينه نگهداري حيات وحش را ندارند و براي رسيدن به استانداردهاي لازم نيز به نظر نميرسد، تلاش خاصي انجام شود. نتيجه عدم رعايت استانداردها آن است که باغوحش به جاي آنکه محلي براي آموزش و حتي نگهداري از گونههاي با ارزش باشد، به شکنجهگاهي تبديل ميشود که حتي به توسعه قاچاق حيات وحش هم دامن ميزند. از نگاه کارشناسان، بخش اعظم باغوحشهاي ايران، نمره قبولي دريافت نميکنند اما سازمان حفاظت محيطزيست هم در برابر شرايط نامناسب باغ وحشها، اقدام خاصي انجام نميدهد.
بر اساس آمارها حدود 70 مرکز نگهداري حيوانات، باغ پرندگان و باغ وحش در 31 استان کشور وجود دارند. يعني به طور ميانگين در هر استان بيش از دو مرکز مربوط به نگهداري جانوران زنده وجود دارند؛ اما آيا در تمام مناطق جهان چنين وضعيتي مرسوم است؟ آقاي شاهين سپنتا، دامپزشک و عضو انجمن حمايت از حقوق حيوانات اصفهان، در اين رابطه به «صبحنو» ميگويد: معمولاً در دو تا سه شهر از کشورهاي بزرگ دنيا باغ وحش وجود دارد. اينکه هر شهر و استاني در ايران يک يا دو باغ وحش ايجاد کند در هيچ جاي دنيا مرسوم نيست. تمام شهرهاي کوچک و بزرگ ايران باغ وحش دارند. حتي برخي از باغ وحشهاي کشور به دليل آنچه عدم رعايت استانداردها اعلام شده است، مدتي تعطيل بودهاند اما سپنتا معتقد است که اساساً در ايران دانش فني ايجاد باغ وحش را نداريم که بخواهيم بر اساس آن به رعايت استانداردها توجه کنيم.
وي بيان ميکند: جانمايي بسياري از باغ وحشهاي ايران درست انجام نشده است. نقشهاي که براي ايجاد بخشي از باغ وحش استفاده شده يا بدون در نظر گرفتن الگوهاي متداول ترسيم شده يا اينکه با استانداردهاي روز دنيا همخواني ندارد. در واقع ايران دانش فني و تکنولوژي ايجاد باغ وحش را در اختيار ندارد. به اعتقاد اين عضو انجمن حمايت از حيوانات اصفهان، اداره يک باغ وحش نيازمند کادري ورزيده است که روي تغذيه، بهداشت، اصلاح نژاد، رفتارشناسي حيوانات، بيولوژي حيات وحش و غيره تسلط کافي داشته باشند. در حالي که در ايران براي يک فرد آموزش نديده حکم فعاليت در باغ وحش صادر ميشود که اين مسأله سبب ورود آسيب به حيوانات و مرگ آنها ميشود. وي همچنين با اشاره به عدم استقرار دائم دامپزشک در باغ وحشها، جيرهنويسي ناقص براي حيات وحش را عاملي در راستاي بحراني شدن وضعيت باغ وحشهاي کشور معرفي ميکند. اگرچه سپنتا معتقد است که استانداردهاي لازم براي ايجاد باغ وحشها در ايران رعايت نميشود اما آقاي علي تيموري، مدير کل دفتر شکار و صيد سازمان حفاظت محيطزيست در گفتوگو با «صبحنو» ميگويد: استانداردهاي لازم درباره باغ وحشها روي سايت سازمان حفاظت محيط زيست قرار داده شده است. وي به اين پرسش که چرا اين استانداردها در باغ وحشهاي ايران به درستي اجرا نميشوند، به بهانه اينکه خبرنگار «صبحنو» را نميشناسد و براي مصاحبه حتماً بايد با روابط عمومي هماهنگ شود، پاسخ نميدهد!
باغ وحشهايي که کارا نيستند
باغ وحشهايي که از نگاه دوستداران حيات وحش شکنجهگاه حيوانات است، کارکردهاي ديگري در جهان دارد. سپنتا در اين رابطه عنوان ميکند: باغ وحشها در دنيا بيشتر با هدف آموزش و انس مردم، دانش آموزان و دانشجويان با طبيعت و آموزش مباحث و مقولههاي زيست شناختي و غيره در دنيا احداث ميشوند.
وي اضافه ميکند: حتي گونههاي در معرض خطر دنيا در باغ وحشها نگهداري ميشوند و جمعيت سر ريز آنها به طبيعت رها ميشود. زير از نظر علمي چنين امکاني وجود دارد اما در نيم قرن اخير هر باغ وحشي که در کشور ما ايجاد شده، در نهايت به ورشکستگي و از کار افتادگي منجر و به پروژههاي شکست خورده تبديل شده است.
اين دامپزشک ادامه ميدهد: در ايران به جاي آنکه جمعيت مازاد باغ وحش به طبيعت منتقل شود و باغ وحشداري به طبيعت خدمت کند، کفه ترازو به سمتي رفته که گونههاي حيوانات قاچاق شده، براي باغ وحشها خريداري و در نهايت با بدترين شرايط از آنها نگهداري ميشود. حيوانات در باغ وحشها دچار مرگ زودرس ميشوند و صاحبان اين اماکن، ناگزيرند تعداد ديگري حيوان خريداري کنند.
وي يادآور ميشود: در باغ وحشي که حيوانات بيمار و افسرده در آن وجود دارند، کارکردهاي تفريحي و آموزشي باغ وحش هم از دست ميرود زيرا مردم با صحنههايي مواجه ميشوند که روز خانواده را خراب ميکند.
به اعتقاد اين عضو انجمن حمايت از حقوق حيوانات اصفهان، هيچ يک از باغوحشهاي ايران استاندارد نبوده و در بهترين شرايط فقط براي 10 تا 15 نفر شغل ايجاد ميکنند. درآمدهاي حاصل از فروش بليت باغ وحشها هم کفاف هزينههاي سرسامآور آنها را نميدهد.
استانداردهاي متنوع براي باغ وحشها
آقاي اصغر محمدي فاضل، عضو هيأت علمي دانشکده محيط زيست، که تقريباً تمام باغ وحشهاي ايران را بازديد کرده نسبت به شاهين سپنتا نگاه مثبتتري به وضعيت استاندارد باغ وحشها دارد. وي که زماني معاون محيط طبيعي سازمان حفاظت محيط زيست هم بوده، معتقد است که باغ وحش تهران اندکي به استانداردهاي بينالمللي نزديک است اما هنوز هم ايراداتي دارد که بايد رفع شود.
محمدي فاضل ميگويد: برخي استانداردهاي پذيرفته شده براي باغ وحشها جهاني نيست. اتحاديه باغ وحشهاي اروپا، اتحاديه باغ وحشهاي آسيا و اقيانوسيه، انجمن بومشناسي استراليا يا انجمن حيات وحش آمريکا بعضاً استانداردهاي متنوعي را براي استقرار باغ وحشها معرفي ميکنند اما بايد به اين نکته دقت داشت که باغ وحش تقاطع بين موجودات زنده، محل استقرار و تأسيس باغ وحش و مردمي است که قرار است از آنجا استفاده کنند. ضمناً يک ضلع مهم علمي، فني و تخصصي محيطزيستي نيز در باغ وحشها وجود دارد. وي اضافه ميکند: در موضوع تأسيس باغ وحشها، سازمان حفاظت محيط زيست بايد تمام مؤلفهها را مورد توجه قرار دهد. بهترين استانداردي که ميتواند مورد استفاده قرار گيرد، استانداردهايياند که به صورت بومي شده و تخصصياند. محمدي فاضل تأکيد ميکند: باغ وحش يکي از حلقههاي زنجيره حفاظت است. باغ وحش را نميتوان از حلقه حفاظت حذف کنيم. بايد بپذيريم که در چند ده و چند صد ساله گذشته، باغ وحشها در فرايندهاي حفاظت علمي، تخصصي و مطالعاتي براي خودشان نقشهايي را ايفا کردهاند. وي ادامه ميدهد: گاهي در ايران الگوهاي ايجاد باغ وحش از يک منطقه سردسير گرفته شده و اين الگو در وسط يکي از شهرهاي کوچک ايران که از نظر اقليم، فرهنگ و غيره هيچ شباهتي به مبدأ الگوبرداري ندارند، استفاده ميشود. در حالي که بايد در موضوع ايجاد باغ وحش، با يک استاندارد مطلوب و منطقي وارد عمل شويم. اين استاد دانشگاه نيز مشابه سپنتا به تعداد زياد باغ وحشهاي ايران انتقاد کرده و ميگويد: من يک نقد شخصي هم به باغ وحش دارم و هميشه به اين نکته توجه داشتهام. هيچ لزومي ندارد که در تمام شهرها و استانهاي ما يک باغوحش وجود داشته باشد تا مردم با فاصله پنج تا 10 دقيقهاي به باغ وحش برسند. ما ميتوانيم در مناطق خاصي در کشور باغ وحشهاي استاندارد خاص داشته باشيم که توجيه فني، زيستمحيطي و اقتصادي داشته باشند زيرا باغ وحش بايد مدل اقتصادي داشته باشد و خود را اداره کند.
با کانال تلگرامي «آخرين خبر» همراه شويد