ابتکار: چالش مناظره پیش روی کاندیداهای اصولگرا

ابتکار/ متن پيش رو در ابتکار منتشر شده و انتشار آن به معني تاييد تمام يا بخشي از آن نيست بحث پخش «زنده يا مرده» مناظره‌هاي کانديداهاي رياست جمهوري در آستانه انتخابات پيش‌رو به جنجال خبري در چند روز اخير تبديل شده است. اردوگاه اصول‌گرايان و رسانه‌هاي همسو در اين اقدام دست پيش گرفتند و مدعي شده‌اند که مناظره‌هاي انتخاباتي بايد «زنده» برگزار شود. موضع‌گيري‌هاي اين جريان را اگر به منطق قرينه ارزيابي کنيم، اين شائبه را به اذهان عمومي متبادر مي‌کند که اردوگاه اصلاح‌طلبان و اعتداليون تن به مناظره زنده نمي‌دهند. پيش‌دستي جريان رقيب نوعي انتحار سياسي محسوب مي‌شود و علت آن مشخص است؛ در انتخابات سال 92 بود که حسن روحاني نامزد طيف اصلاح‌طلب ـ اعتدال‌گرا و رئيس جمهوري فعلي با نمايشي خيره‌کننده در مناظره‌ها رقيبان اصلي خود ـ محمد باقر قاليباف و سعيد جليلي ـ را به عقب راند و کاملاً دست بالاتر را در اختيار گرفت. اکنون جنجال و فرافکني اردوگاه رقيب در اين روزها و اتهام طرفداري دولتي‌ها در آستانه انتخابات سال جاري مبني بر مرده برگزار شدن مناظره‌ها، اقدامي رو به جلو با نمايشي کاذب محسوب مي‌شود. حال با تغيير تصميم شوراي تبليغات انتخابات و اعلام برگزاري زنده مناظره‌ها، ارزيابي و تحليل فکري، عملکرد و شخصيتي کانديداهاي دو جريان سياسي و اصلي کشور مي‌تواند توانايي و قدرت رويارويي آنها در مناظرات روزهاي آينده را مشخص کند. مناظراتي که به نظر مي‌رسد ديدگاه نامزدها در راي‌آوري‌شان تاثير شگرفي خواهد داشت. پيشينه مناظره در تاريخ سياسي جمهوري اسلامي نخستين مناظره‌هاي سياسي در جمهوري اسلامي به سال‌هاي نخستين پس از انقلاب بازمي‌گردد که در آن نمايندگان گروه‌ها و جريان‌هاي مختلف از انقلابيون مذهبي تا نيروهاي چپ و مارکسيست‌ها در بحث‌هاي پرتنش آن زمان روبه‌روي يکديگر قرار مي‌گرفتند و از مواضع خود در زمينه‌هاي گوناگون دفاع مي‌کردند و به عبارتي آرا و عقايد خود را در معرض قضاوت بينندگان قرار مي‌دادند. بحث و گفت وگوي متقابل نامزدهاي رياست جمهوري اما در جريان انتخابات دهم صورت گرفت؛ مناظره‌هاي جنجالي که با حاشيه‌هاي زيادي همراه شد و حتي برخي آن را در زمره عوامل زمينه ساز رخدادهاي سال 88 مي‌دانند. اثرات آن مناظره‌ها هنوز هم با گذشت هشت سال از آن روزهاي پرالتهاب بر فضاي سياسي کشور سنگيني مي‌کنند. اوايل دهه هفتاد نيز تاريخ حساسي در فضاي سياسي ايران بود؛ اگرچه در انتخاب رياست جمهوري سال 72 مناظره‌اي ميان نامزدها برگزار نشد، اما تندترين موضع‌گيري‌هاي آن مربوط به نقد سياست‌هاي دولت پنجم در مونولوگ «احمد توکلي» نامزد منتقد آيت‌الله هاشمي رفسنجاني در برنامه‌اي تلويزيوني بود که به جذابيت فضاي سياسي ـ انتخاباتي آن زمان افزود. در انتخابات پرشور سال 76 نيز خبري از مناظره بين نامزدهاي اصلي جريان‌هاي اصولگرا و اصلاح طلب نبود. چهار سال پس از اين انتخابات، رئيس دولت اصلاحات از سوي برخي رقيبان به مناظره دعوت شد اما ميان 10 نامزد رياست جمهوري هشتم مناظره اي برقرار نشد. مناظره‌هاي 88 و پرشورترين انتخابات نخستين مناظرات انتخاباتي با حضور چهار نامزد از جمله رئيس دولت مستقر در خردادماه 88 مردم را پاي گيرنده‌هاي تلويزيوني نشاند. بنابر اعلام برخي منابع در حساس‌ترين مناظره 50 ميليون نفر در ايران و 150 ميليون نفر در سطح جهان بيننده تقابل نامزدهاي اصلي انتخابات بودند. مناظره‌هاي انتخابات رياست جمهوري دهم که نزديک به 85 درصد از واجدان شرايط يعني حدود 40 ميليون نفر را پاي صندوق‌هاي راي حاضر ساخت از دوازدهم تا هجدهم خردادماه به صورت يک نامزد در برابر يک نامزد ديگر برگزار شد. بسياري، اتهام‌زني‌هاي گوناگون عليه چهره‌هاي نظام و طرح ادعاهايي بي پشتوانه يا به عبارتي پرده‌دري‌هاي سياسي در مناظره «محمود احمدي‌نژاد» رئيس دولت نهم با نخست‌وزير سال‌هاي جنگ را عاملي در ملتهب شدن فضاي انتخاباتي قلمداد کرده و آن را از عوامل زمينه ساز رخدادهاي ناگوار سال 88 برشمردند. مناظره‌هاي 92 و افزايش شانس پيروزي روحاني برگزارکنندگان مناظرات انتخابات رياست جمهوري يازدهم کوشيدند تا با طرح‌ريزي تازه مانع از تکرار تجربه نامطلوب پيشين شوند و به زعم خود ديدگاه‌ها و برنامه‌هاي هشت نامزد انتخابات را به شکلي عيان پيش روي قضاوت راي‌دهندگان قرار دهند؛ طرح‌ريزي که از ابتدا با اعتراض جدي برخي نامزدها روبرو شد. دور نخست اين مناظره‌ها با حضور هشت نامزد در دو مرحله برگزار شد که در مرحله نخست نامزدها موظف به پاسخگويي به پرسش‌هاي قرعه‌کشي شده در چند دقيقه و بقيه ملزم به اعلام نظر خود طي کمتر از 2 دقيقه شدند. نشان دادن تصاويري به نامزدهاي رياست جمهوري براي نظر بر اعتراض آنان به شيوه برگزاري مناظره افزود و حتي «محمدرضا عارف» نامزد اصلاح‌طلبان در بخش‌هايي حاضر به پاسخگويي به پرسش‌ها نشد؛ اقدامي که سبب شد وي در نظرسنجي‌هاي پس از مناظره وضعيت خود را به شکل چشمگيري بهبود بخشد. انتقادات گسترده به شيوه برگزاري مناظره که از ديد برخي به مسابقه تلويزيوني نامزدهاي انتخاباتي مشابهت داشت سبب تغييراتي در مناظره شد و در ادامه گفت‌وگوهايي ميان برخي نامزدها صورت گرفت که به گرم‌تر شدن فضاي رقابتي انجاميد. از جمله مي‌توان به گفت‌وگو ميان «روحاني» و «محمدباقر قاليباف» درباره وقايع 18 تيرماه 1387 اشاره کرد که ماندگارترين ديالوگ اين دور مناظرات را به ثبت رساند. روحاني و همچنين «علي اکبر ولايتي» بحث هاي داغ و انتقادي را درمورد گفت وگوهاي هسته اي با «سعيد جليلي» آخرين مسئول اين مذاکرات داشتند که توانست تا حدي فضاي مناظره‌هاي مسابقه اي را تحت تاثير قرار دهد. پس از اين مناظره‌ها بود که نظرسنجي‌هاي گوناگون آراي روحاني را بين 44 تا 57 درصد برآورد کرد و وي توانست پيروز انتخابات يازدهم شود. روحاني در مناظره‌ها دست بالاتر دارد غلامرضا ظريفيان جنجال‌آفريني روزهاي اخير مخالفان دولت در امر اتهام‌زني برگزاري مناظره زنده را رويکرد طبيعي جريان رقيب مي‌داند و به «ابتکار» گفت: «جريان رقيب البته از مدت‌ها قبل تصميم خود را گرفته‌اند که به هر طريق ممکن رقيب خود را از صحنه خارج کند. اين کار را به شيوه‌هاي مختلف و با پشتيباني‌هاي خاص انجام مي‌دهند. از اخبار غيرواقعي گرفته تا بزرگ کردن ـ به زعم مخالفان ـ اشتباهات دولت. بخش مهمي از رويکردهاي اين جريان در امر تخريب رقيب بسته به رويکردهاي غير عقلاني و غير منطقي آنها دارد. طبيعي است که هر جريان سياسي در انتخابات بايد جريان رقيب را نقد کند تا راهبردهاي خود را پيش ببرد، اما مخالفان دولت خلاف آمد عادت عمل کرده و جز به منطق تخريب عمل نمي‌کند.» اين فعال سياسي اصلاح‌طلب بيان داشت که: «تجربه سياسي در ايران ثابت کرده که به کارگيري شيوه تخريب اثري جز کمک به جريان رقيب نخواهد داشت و آنان را در موقعيت مظلومي قرار مي‌دهد. البته داور اصلي در اين زمينه‌ها مردم هستند که عکس اين رويکردها را انجام مي‌دهند.» اين استاد دانشگاه برگزاري مناظره را جزو لوازم ذاتي يک نظام مردم سالار دانست و افزود: «مناظره در اکثر کشورهاي دنيا امري مرسوم است.» وي به مصاديق فرم مناظره در نظام‌هاي انتخاباتي اشاره کرد و اظهار کرد: «هر کانديدايي به دليل اينکه تاثيرگذاري خود را بر فضاي سياسي کشور داشته باشد، بايد چند فاکتور را در امر مناظره رعايت کند؛ نخست مسائل سخت افزار و تکنيکال است که از شکل ظاهري افراد گرفته تا گويش و ميزان رسايي صوت را دربرمي‌گيرد. نکته دوم بحث نرم‌افزاري است که شامل توانايي‌ها، حاظرجواب بودن، صريح سخن گفتن، به زبان مردم سخن گفتن و رعايت اخلاق و انصاف را در برمي‌گيرد. مشخصه سوم به عملکرد کانديدا در عرصه‌هاي مختلف کاري اوست که طبيعتاً مورد پرسش قرار مي‌گيرد. در واقع در اين مسئله کانديدا بايد براساس منطق و قوه تعقل آنگونه از دستش برمي‌آيد توانايي‌هاي خود را بيان کند. مردم ما در اين مورد انتخاب‌گر خوبي هستند و در جايي که کانديدايي به هر شکل ممکن نتوانسته کاري را به نحور احسن پيش ببرد و در بيان اين نقص صداقت به خرج دهد، مورد اعتماد مردم خواهد بود.» ظريفيان به عيار سياسي و موقعيت کانديداهاي حاضر در اين دوره از انتخابات براي انجام مناظره اشاره کرد و گفت: «در ميان شش کانديداي فعلي براساس شاخص‌هايي که به آن اشاره کرديم، چنانچه بارم‌بندي کنيم، آقاي روحاني کاملاً بر فضاي مناظره‌ها مسلط خواهد بود. روحاني هم سخنور خوبي است و هم توانايي بالقوه‌اي در مواجهه با رقيبانش دارد. روحاني در مسائلي که مطرح مي‌کند، استدلالات لازم را نيز براي آن مي‌آورد. او ثابت کرده که با منطق مناظره به شکلي حرفه‌اي آشناست و اين مسئله مي‌تواند هراسي را در دل رقيبانش بيفکند. روحاني در مناظره‌هاي پيش‌رو به خوبي مي‌تواند کاستي رسانه‌اي دولتش را در طول چهار ساله گذشته جبران کند و با تبيين دقيق از دستاوردهاي دولت خود دفاع کند و هم معرف قاطعي براي دستاوردهاي چهار ساله خود به مردم باشد. اين مسئله هم مي‌تواند ميزان آگاهي‌بخشي جامعه از امورات کشوري را بالا ببرد و فرصتي براي انتخاب درست مردم پيش آورد. نهايتاً اينکه با اتفاقات رخ داده در اين مناظرات مردم مي‌توانند از آن به عنوان يک کارگاه آموزشي سياسي بهره ببرند.» برنامه و اطلاعات، عوامل اصلي پيروزي در مناظره‌هاي انتخاباتي مصطفي درايتي به شاخصه‌هاي پيش‌برنده در امر مناظره اشاره مي‌کند و در اين مورد به ابتکار گفت: «در مناظرات پيش‌رو کسي مي‌تواند دست بالاتر را داشته باشد که داراي برنامه و اطلاعات درست باشد. کسي مي‌تواند در دل مردم جا باز کند که در هميشه حال حرف براي گفتن داشته باشد. مردم در اين مناظرات به خوبي تشخيص مي‌دهند که نامزدي که شعارها و وعده‌هاي توخالي دهد کاري را پيش نخواهد برد. کسي که بتواند برنامه‌اي مدون براي آينده کشور ارائه کند، روي اين اصل است که در مناظرات براي مردم برجسته خواهد شد. در غير اين صورت گفتمان هر کانديدايي همراه با مغلطه خواهد بود و در ادامه کار دچار مشکل خواهد شد.» موضع‌گيري‌هاي مخالفان و منتقدان دولت در روزهاي اخير مبني بر فرافکني مناظره مرده و نسبت دادن به جريان دولت بيشتر به اين مي‌ماند که دست پيش بگيرند که پس نيفتند. نکته جالب در اين مسئله اظهارنظر صريح شخص روحاني بود که صراحتاً از هر گونه برگزاري مناظره آزاد دفاع کرد. جناح رقيب و رسانه‌هاي همسو آنان با اين موضع‌گيري‌ها قصد دارند که خود را در دل مردم جا کنند. حال مناظره‌هاي زنده مي‌تواند نشان دهد که عيار اصولگرايان در مناظره چه تغييري با گذشته کرده است و آيا مي‌توانند مسير پيروزي روحاني در مناظره‌هاي 92 را در سال 96 به سمت خود برگردانند و يا بار ديگر شکست را تجربه مي‌کنند. با کانال تلگرامي «آخرين خبر» همراه شويد