هدف آمریکا از اعمال فشار بر برجام در آستانه انتخابات چیست؟
روزنامه شهروند/ متن پيش رو در شهروند منتشر شده و انتشار آن به معني تاييد تمام يا بخشي از آن نيست.
جواد ظريف، وزير امورخارجه ايران در سخناني در چهارمين همايش تجاري و بانکي ايران و اروپا با اشاره به موانع غيربرجامي بر سر راه ايران براي استفاده از فوايد برجام گفت: «گر چه موانع بزرگ و اصلي در حال حاضر برطرف شده اما به دلايلي که غيربرجامي بوده و عمدتا به بدعهدي آمريکا برميگردد مواردي وجود دارد که اميدواريم شرکاي ما بهويژه اروپاييها بتوانند از اين بدعهدي عبور کرده و تا حدي فاصله ايران با شرايط عادي کمتر شود. با وجود اين تا حد قابل توجهي توانستهايم از لحاظ قانوني و عملياتي به شرايط قبل از تحريم برگرديم.» ظريف با گله از بدعهديهاي آمريکا در قبال برجام گفت که اظهارات جديد اين کشور فضا را غبارآلود، حساس و محتاطانهتر براي بانکهاي خارجي در قبال ايران کرده است با اين حال ما اين موضوع را در جلسات و مکاتبات خود بارها به اطلاع طرف مقابل و اعضاي ١+٥ رساندهايم. ظريف يادآور شد: ما معتقديم که شرکاي تجاري بانکي و پولي ايران بايد به اين واقعيت دست يابند که ايران امنترين و شفافترين کشور براي همکاريهاي اقتصادي در منطقه است.
سخنان ظريف در حالي مطرح ميشود که دونالد ترامپ، رئيسجمهوري جديد آمريکا دستور بازبيني برجام را صادر کرده است. سخنان ترامپ چند روز پيش از به سر آمدن موعد تعليق تحريمهاي ايران مطرح شده است. باراک اوباما، رئيسجمهوري پيشين آمريکا متعهد شده بود که براساس برجام تحريمهاي ضد ايراني را به مدت چهار ماه تعليق کرده و در پايان اين چهار ماه بار ديگر تعليق تحريمها را امضا کند. تقريبا تا يک هفته ديگر مهلت چهارماهه تعليق تحريمها به پايان ميرسد که ترامپ چنانچه بخواهد به برجام پايبند بماند، بايد تعليق تحريمهاي ضد ايراني را براساس برجام تا چهار ماه ديگر امضا کند. اگر ترامپ اين تعليق را امضا نکند، تحريمها عليه صنايع نفت بار ديگر برخواهد گشت و اين اتفاق درست زماني رخ خواهد داد که انتخابات رياستجمهوري ايران در راه است. البته ترامپ براي اينکه دست به اين ماجراجويي بزند، بايد محاسبه کند که آيا تعليقنکردن تحريمها عليه ايران به شرکتهاي آمريکايي ضربه خواهد زد يا نه. از اين جهت است که رکس تيلرسون، وزير امورخارجه آمريکا چندي پيش از ژنرال مکمستر، مشاور امنيت ملي ترامپ، بازبيني توافق هستهاي را برعهده خواهد گرفت تا ببيند که آيا آمريکا بايد به اين توافق پايبند باشد يا خير. همين اقدام آمريکا کافي است تا شرکتهاي بزرگ بينالمللي نسبت به ادامه روابط تجاري با ايران با ترس و واهمه گام بردارند و اين درست همان چيزي است که جواد ظريف در سخنان ديروز از آن گله و شکايت کرد.
البته مکمستر براي بررسي برجام بايد به پاسخ چند سوال بسيار دشوار و اساسي بپردازد. نخست اينکه آيا دولت آمريکا به غير از برجام گزينهاي ديگر در قبال ايران دارد يا خير. ترامپ در دوران مبارزات انتخاباتياش به شدت از توافق هستهاي انتقاد کرده بود. رکس تيلرسون، وزير امورخارجه آمريکا نيز موضعي مشابه با ترامپ اتخاذ کرده بود و اخيرا نيز رويکرد آمريکا و دنيا در قبال ايران را با رويکرد شکستخورده غرب در قبال کرهشمالي مقايسه کرده بود. البته ايران، برخلاف کرهشمالي، موفق شده مسير خود را به روش معامله و مذاکره به پيش ببرد.
اقدام ترامپ در اعلام بازبيني توافق هستهاي در آستانه انتخابات ايران ميتواند احتمال قصد آمريکا براي دخالت در انتخابات را افزايش دهد. مخالفان دولت حسن روحاني ماهها است که از توافق هستهاي بهعنوان يکي از مهمترين اهرمهاي خود در حمله به دولت استفاده ميکنند. آنها دولت را متهم ميکنند که به آمريکا اعتماد کرده است و به شيطان بزرگ «لبخند» ميزند. آنها بدون توجه به تمامي دستاوردهاي دولت حسن روحاني در برداشتن تحريمهاي نفت و بانکي، توافق هستهاي را امتيازدادن دولت روحاني به غرب معنا ميکنند و مدعي هستند که دولت روحاني در مقابل اين امتيازهايي که اعطا کرده، هيچ به دست نياورده است. آنها بدون توجه به فراهمآمدن شرايط براي افزايش چشمگير توليد و فروش نفت ايران، همچنان دولت حسن روحاني را به فروختن سرمايههاي هستهاي کشور به غرب به قيمتي نازل متهم ميکنند. حالا اگر ترامپ بخواهد به هر دليلي در بازبيني توافق هستهاي همراستاي منافع مخالفان روحاني در انتخابات رفتار کند، معادلات سياسي در داخل کشور رنگ و روي ديگري به خود خواهد گرفت.
البته اگر دولت آمريکا بخواهد درخصوص برجام ماجراجويي به خرج دهد، ايران ميتواند بار ديگر فعاليتهاي هستهاي خود را از سر بگيرد. آنچه که مخالفان دولت روحاني عامدانه از آن غفلت ميکنند، اين است که دولت يازدهم در مذاکرات، زيرساختهاي هستهاي و تحقيقاتي خود را حفظ کرده است. دولت آمريکا نيز به خوبي ميداند که خروجش از توافق هستهاي، ورود ايران به ادامه برنامه هستهاياش را به صورت گذشته در پي خواهد داشت. بنابراين تا زماني که ايران به تعهداتش براساس برجام پايبند است، بعيد است که ترامپ دست به چنين ماجراجويي بزند؛ مگر اينکه دولتي در ايران بر سر کار آيد که بخواهد روند ماجراجويي درخصوص برجام را کليد بزند. بنابراين بعيد به نظر ميرسد که دولت آمريکا تا زمان مشخصشدن نتيجه انتخابات در ايران، تصميمي ماجراجويانه درخصوص برجام بگيرد.
البته برجام توافقي دو طرفه ميان ايران و آمريکا نيست. اگر واشنگتن بخواهد از برجام خارج شود، بايد موافقت ديگر طرفهاي امضاکننده اين توافق را نيز جلب کند، در غير اينصورت در روابط خود با اين کشورها دچار تنش خواهد شد. علاوه بر اين تا زماني که ايران بر پايبندي خود به مفاد برجام ادامه دهد، کشورهاي اروپايي نظير آلمان، فرانسه، انگليس و همچنين چين و روسيه نيز به اين توافق پايبند خواهند ماند و از آن حمايت خواهند کرد. شايد بتوان گفت که مهمترين مشکلات پيش پاي پابرجا ماندن به برجام در اروپا نيست، بلکه اين مشکل در شوراي همکاري خليجفارس ديده ميشود. ايران نيز به خوبي اين مسأله را دريافته است و تلاش ميکند تا به نوعي ديالوگ را با کشورهايي نظير عربستانسعودي که از توافق هستهاي بسيار ناخرسند است و در اين خصوص بر اروپا و آمريکا فشار وارد ميکند، برقرار کند. عربستانسعودي مدتها است که با استفاده از دلارهاي نفتي سعي دارد بر اروپا و آمريکا فشار وارد کند و خود را در معرض خطر از جانب ايران نشان دهد. بنابراين چنانچه ايران قصد داشته باشد از توافق هستهاي محافظت کند، بايد سياست اعتدال و گفتوگو را با کشورهاي حاشيه خليجفارس ادامه دهد و از بروز تنش با اين کشورها بپرهيزد. روندي که متاسفانه در جريان حمله به سفارت عربستان نقض شد و گروهي خودسر با حمله به اين ساختمان موجب شعلهورشدن تنش ميان ايران و کشورهاي عربي منطقه شدند. به طور کلي اما، بهرغم همه رجزخوانيهاي ايالات متحده آمريکا درخصوص برجام، به نظر نميرسد که اين کشورها عليه برجام اقدام مستقيمي انجام دهد و ظاهرا اين رجزخوانيها فقط با هدف اعمال فشار بر ايران در آستانه انتخابات انجام ميشود. شايد از اين جهت است که از مشارکت گسترده در انتخابات بهعنوان عاملي بازدارنده در مقابل اين تهديدها ياد ميشود. از اين منظر نتيجه اين انتخابات به همراه مشارکت گسترده در انتخابات بهطور محسوسي ميتواند فشارهاي سياسي آمريکا عليه ايران را خنثي کند.
با کانال تلگرامي «آخرين خبر» همراه شويد