رجا: چرا افطاری ساده، مساله ساده ای نیست؟
رجا/ متن پيش رو در رجا منتشر شده و انتشار آن به معني تاييد تمام يا بخشي از آن نيست شايد بتوان فراخوان سال گذشته صفحات رهبرمعظم انقلاب در فضاي مجازي را نقطه آغاز و ظهوري براي طرح مساله "افطاري ساده" دانست،فراخواني که از مخاطبان خواسته بود از "افطاري هاي ساده" در "معابر عمومي" همچون خيابان ها،حسينيه ها و... عکس بياندازند و با هشتگ #افطاري_ساده در فضاي مجازي منتشر کنند تا به گسترش اين سنت حسنه در جامعه کمک شود. وجود دو گزاره ساده بودن افطار در کيفيت آن و عمومي بودن سطح آن در توزيع،اين سنت را در برابر عرف رايج "افطاري هاي مسرفانه در محافل خصوصي" قرار ميدهد؛چنانکه آيت الله خامنه اي نيز بر اين تقابل در سخنان خود تاکيد داشته اند: «يک سنت خوب هم امسال بيش از سالهاي ديگر ديده شد، که خوب است مورد توجه قرار بگيرد و آن، افطاري دادنهاي ساده و بيپيرايه در مساجد و در خيابانها بود در بيشتر شهرهاي کشور - که بسيار کار شايستهاي است - در مقابل افطاريهاي مسرفانهاي که شنيده شد، دانسته شد که بعضيها به بهانهي افطار، حرکات و عمل مسرفانه انجام ميدهند و به جاي اينکه در ماه رمضان وسيلهاي بشوند براي نزديکي روحي به فقرا و مستمندان، با اين عمل، با اين حرکت، خود را در لذات جسماني غرق ميکنند. نميخواهيم بگوئيم که اگر در افطار، کسي غذاي مطبوعي مصرف کرد، اين کار ممنوع است؛ نه، در شرع اينها ممنوع نيست؛ اسراف ممنوع است، زيادهروي ممنوع است، ريختوپاش فراواني که گاهي در اينجور مجالس انجام ميگيرد، ممنوع است. چه بهتر که کساني که ميخواهند افطاري بدهند، با همين سنتي که رائج شده است، افطاري بدهند؛ که مردم را، رهگذران را و کساني را که مايلند از افطاري استفاده کنند، در اين سفرههاي رايگان و با بذل و بخشش و گشادهدستي، در کوچهها، در خيابانها، در حسينيهها، افطاري ميدهند.» واکاوي علل و چرايي لزوم گسترش "افطاري ساده در محافل عمومي" ما را بر آن ميدارد تا سخن از لزوم تبديل روزه داري از "عمل فردي" به "آيين اجتماعي" به زبان آوريم.قطعا گسترش مساله افطاري هاي ساده بيش از آنکه حرکتي سلبي در محکوميت مصرف گرايي مسرفانه باشد حرکتي ايجابي در احياي آيين هاي ديني به وسعت جمعي است. الگوي موفق ماه محرم در جلوداري کردن از نهضت هاي شيعي و خط دهي به مسلمانان خود مصداقي از لزوم استفاده حداکثري از آيين هاي مذهبي براي پيشبرد حرکات جريان ساز است.در اين راستا گسترش فرهنگ افطاري ساده در محافل عمومي نيز ميتواند قدمي موثر براي خارج کردن مساله روزه داري از عملي فردي به آييني اجتماعي باشد.چنانکه رهبر انقلاب نيز در اين راستا به هدف غايي مقوله گسترش افطاري هاي ساده نيز اشاره کرده اند:«امسال در مراکز عمومى، در مراکز مقدس، در خيابانها، در افطاري ساده اگرچه ساده است و ساده برگزار ميشود اما داراي تأثيرات شگرف فردي و اجتماعي است که کمترين آن ايجاد روحيهي گذشت و ايثار و توجه به ديگران، و به مرور ساخت شهري بر مبناي شاخصهاي يک شهر اسلامي است. شهري که در آن، روابط اجتماعي افراد بيش از هر چيز ديگري بر مبناي «دين» و آموزههاي ديني است.» تاکيد بر جمع گرايي در اجراي دستورات فردي ديني همچون اقامه نماز به جماعت مساله اي قابل تعميم است که شيعيان الگوي موفق آن را در عزاداري هاي ماه محرم در قرن هاي متمادي به چشم خود ديده اند و کمترين جريان سازي اي از دين در طول تاريخ ديده شده است که بر اساس مناسک و اعمال فردي پيش رفته باشد؛اما در اين ميان با گذشت زمان و گسترش زندگي شهري و گسست روابط اجتماعي در بستر زندگي نوين آيين هايي همچون روزه داري بيش از هر زمان ديگري خلاصه به "حوزه خصوصي" زندگي افراد شده است و همين محدوديت نه تنها مانع استفاده از ظرفيت جريان ساز آنها در فضاي اجتماعي شده بلکه دست هنجارشکنان را در گسترش منکرهايي همچون روزه خواري بيش از پيش باز گذاشته است.گسترش فرهنگ "افطاري ساده" در معابر عمومي ميتواند جرقه اي براي تبديل کردن آيين روزه داري به فرهنگ جمعي همچون عزاداري شود و رمضان را نيز همچون محرم تبديل به ماهي جريان ساز و نهضت آفرين براي نزديک به تمدن اسلامي در بستر زندگي شهري کند. آنچه در اين ميان که شايد از اولويت کمتر اما غيرقابل کتمان ميتواند برخوردار باشد تلاش براي "اصلاح الگوي مصرف" مسلمانان در مقوله روزه داري باشد.رواج يافتن افطاري هاي تجملي مصداقي عيني و ملموس از استحاله شدن فلسفه روزه داري در عمل روزه داري است.روزه اي که ميخواهد يادآور لزوم نزديکي و همدردي فقير و غني باشد خود تبديل به نقطه اي براي افزايش شکاف ميان اين دو ميگردد و از ديگر سو موجبات پررنگ شدن تمايزات موجود در ميان بندگان را فراهم مي آورد.گسترش فرهنگ "افطاري ساده" ميتواند با به تقابل کشاندن عمل خودجوش جمعي اين رويه فردي و خصوصي را تبديل به يک ضدارزش در جامعه دين داران کند. با کانال تلگرامي «آخرين خبر» همراه شويد