پیچ و خم های استیضاح یک رئیسجمهور در آمریکا
ايسنا/ متن پيش رو در ايسنا منتشر شده و انتشار آن به معني تاييد تمام يا بخشي از آن نيست طي هفتههاي اخير مساله استيضاح دونالد ترامپ، رئيسجمهور آمريکا بيش از پيش مطرح شده و در تاريخ 12 ژوئيه يک قانونگذار دموکرات آمريکايي تبديل به اولين کسي شد که رسما طرح استيضاح ترامپ را به جريان انداخت. با وجود آنکه براي عملي شدن اين استيضاح بايد فرايندي طولاني طي شود، اما بسيار محتمل است که او تبديل به پنجمين رئيسجمهور آمريکا شود که درگير مناقشه استيضاح ميشود. دونالد ترامپ مساله استيضاح خود را "خندهدار" خوانده و گفته که هيچ کاري انجام نداده که تخلف يا جرم تلقي شود. از ديگر سو تاريخ آمريکا هم نشان داده که اگر دونالد ترامپ به مرحله استيضاح برسد کنارهگيرياش از رياست جمهوري قطعي نخواهد بود. استيضاح چيست؟ استيضاح فرايندي است که به موجب آن يک مقام مشغول به کار آمريکايي طبق بند دوم قانون اساسي اين کشور رسما متهم به "خيانت، ارتشا و يا تخلفات و جرائم عالي" ميشود. استيضاح در آمريکا چطور انجام ميشود؟ اين فرايند زماني آغاز ميشود که کنگره آمريکا (مجموع مجلس نمايندگان و سنا) راي به استيضاح دهد. اگر کنگره اين طرح را با اکثريت تصويب کند چند نماينده را به عنوان "دادستان" در فرايندهاي بعدي در مجلس سنا منصوب ميکند. تمام سناتورها در اين فرايند حکم "هيات منصفه" را دارند و رئيس ديوان عالي آمريکا هم حکم قاضي را دارد. فرايند استيضاح رئيسجمهور در کنگره به اجرا در ميآيد و نيازمند آراي سرنوشت ساز هم در مجلس نمايندگان و هم در مجلس سنا است. درباره اين فرايند گفته شده که "مجلس نمايندگان استيضاح ميکند و سنا محاکمه ميکند". اساسا ابتدا مجلس نمايندگان تصميم ميگيرد که دليل موجهي براي استيضاح رئيسجمهور وجود دارد يا خير و اگر به چنين نتيجهاي برسد مجلس سنا محاکمه رسمي رئيسجمهور را برگزار ميکند. طبق بند دو قانون اساسي آمريکا رئيسجمهور، معاون رئيسجمهور و همه مقامهاي رسمي دولت آمريکا با استيضاح به سبب محکوم شدن به خيانت، ارتشا و جرائم و تخلفات عالي مواجه هستند. روند استيضاح در مجلس نمايندگان: در مجلس نمايندگان آمريکا در ابتدا کميته قضايي اين مجلس تصميم ميگيرد که آيا فرايند استيضاح صورت گيرد يا نه. در صورتي که اين تصميم مثبت باشد رئيس کميته قضايي مجلس نمايندگان آمريکا پيشنهاد "قطعنامهاي" را داده و از اين کميته ميخواهد تحقيقات رسمي درباره مساله استيضاح را آغاز کند. کميته قضايي براساس تحقيقاتش قطعنامه ديگري را متشکل از يک يا چند "بند استيضاح" به کليت مجلس نمايندگان فرستاده و تصريح ميکند که چرا استيضاح مجاز دانسته شده يا خواهان استيضاح نشده است. بعد از آن کل مجلس نمايندگان احتمالا تحت قوانين ويژه تعيين شده از سوي کميته قوانين به مناظره پرداخته و بر سر هر يک از بندهاي استيضاح راي گيري خواهد کرد. در صورتي که هر يک از بندهاي استيضاح تنها با راي اکثريت تصويب شود رئيسجمهور اسما "استيضاح" شده است. با اين حال اين استيضاح بيشتر به معني يک کيفرخواست براي جرم است. رئيسجمهور در رياست جمهوري باقي ميماند تا نتيجه محاکمه استيضاح در سنا معلوم شود. در مجلس سنا: در سنا در ابتدا بندهاي استيضاح از جانب مجلس نمايندگان دريافت ميشود و مجلس سنا قوانين و رويههاي برگزاري يک محاکمه براي رئيسجمهور را تعيين ميکند. بعد از آن اين محاکمه با حضور رئيسجمهور و وکلايش برگزار خواهد شد. يک گروه منتخب از اعضاي مجلس نمايندگان آمريکا به عنوان دادستان حضور پيدا خواهند کرد. در اين محاکمه قاضي ارشد ديوان عالي (در حال حاضر "جان رابرتز" عهده دار اين سمت است) رئيس هيات منصفه خواهد بود و همه 100 سناتور اعضاي هيات منصفه هستند. در قدم بعد مجلس سنا يک جلسه خصوصي درباره حکم نهايي برگزار ميکند. بعد از آن مجلس سنا در يک نشست علني درباره اين حکم راي گيري ميکند و براي محکوميت قطعي لازم است که دو سوم سناتورها راي مثبت دهند. در اين راي گيري مجلس سنا حکم به برکناري رئيسجمهور ميدهد اما ميتواند طي يک راي گيري ديگر که تنها نياز به اکثريت دارد، رئيسجمهور را از تصدي هرگونه سمت دولتي در آينده منع کند. آيا استيضاح موجب برکناري يک رئيسجمهور ميشود؟ تنها در صورتي که وي با راي اکثريت دو سومي در مجلس سنا گناهکار دانسته شود. تاکنون همه فرايندهاي استيضاح تاريخ آمريکا عليه مقامات از جمله سه رئيسجمهور بر پايه ارتکاب جرائم و تخلفات عالي بوده و هيچ کدام با اتهام خيانت روبرو نشدند. طبق گفته وکلاي قانون اساسي آمريکا اين جرائم عالي عبارتند از 1- جرم کيفري واقعي و قانون شکني 2- سوءاستفاده از قدرت 3- نقض اعتماد عمومي. آيا در تاريخ آمريکا روساي جمهور ديگري استيضاح شدهاند؟ تاکنون چهار رئيسجمهور در تاريخ آمريکا درگير مناقشه استيضاح شدهاند. اين چهار رئيسجمهور عبارتند از اندرو جانسون، جان تايلر، ريچارد نيکسون و بيل کلينتون. از بين چهار نفر تنها اندرو جانسون و بيل کلينتون رسما استيضاح شدند که البته هر دو تبرئه شدند. در سال 1868 اندرو جانسون به سبب نارضايتي کنگره از نحوه مديريت وي در مسائل بعد از جنگ داخلي با استيضاح مواجه شد اما در راي گيري در مجلس سنا با اختلاف تنها يک راي تبرئه شده و در رياست جمهوري باقي ماند. او اولين رئيسجمهور آمريکا است که درگير فرايند استيضاح ميشود. او بعد از آنکه ادوين استانتون، وزير جنگ وقت آمريکا را برکنار کرد متهم به نقض قانون تصدي رياست جمهوري شد. در آن زمان قانون تصدي رياست جمهوري تصريح کرده بود يک رئيسجمهور نميتواند مقامهاي منصوب شده را بدون رضايت کنگره کنار بگذارد. جانسون معتقد بود اين قانون مغاير با قانون اساسي است و قصد داشت به طور قانوني عليه آن در دادگاه اقدام کند اما به جاي آن خودش محاکمه شد. زماني که سنا براي استيضاح او راي گيري انجام داد او تنها يک راي تا رسيدن به اکثريت دو سومي براي برکناري خود فاصله داشت و تبرئه شد. در سال 1926 دادگاه عالي آمريکا اعلام کرد که قانون تصدي رياست جمهوري بي اعتبار است. در مورد جان تايلر نيز کنگره قطعنامهاي براي استيضاحاش در ارتباط با حقوق دولتي ارائه کرد اما اين قطعنامه شکست خورد. در سال 1974 نيز ريچارد نيکسون که طي هفتههاي اخير بسياري ترامپ را با او مقايسه ميکنند تبديل به سومين رئيسجمهور درگير در مناقشه استيضاح شد اما فرق او اين بود که پس از تهديد شدن به استيضاح در ارتباط با رسوايي واترگيت و قطعي بودن برکنارياش پيش از آنکه اين استيضاح به جريان بيفتد، استعفا داد. دولت او درگير رسوايي واترگيت شده بود؛ رسوايياي که او در آن متهم به سرپوش گذاشتن در نفوذ غيرقانوني به مقر کميته ملي حزب دموکرات آمريکا در واشنگتن شد. در تاريخ 6 فوريه 1974 فرايند استيضاح او رسما آغاز شد و در پايان ماه ژوئيه سه بند استيضاح عليه نيکسون شامل مانع تراشي بر سر راه عدالت، سوءاستفاده از قدرت و اخلال در کار کنگره مورد پذيرش قرار گرفت. نيکسون اجازه نداد که پرونده استيضاح به مجلس نمايندگان برسد و در 9 اوت 1974 استعفا داد و رياست جمهوري را به جرالد فورد تحويل داد. بيل کلينتون نيز در سال 1998 به دليل رابطه خارج از زندگي زناشوئي خود با مونيکا لوينسکي، دستيار کارآموز کاخ سفيد با استيضاح روبرو شد. او در 26 ژانويه 1998 داشتن هرگونه "رابطه جنسي" با لوينسکي را رد کرد اما در 17 اوت در مقابل هيات منصفه شهادت داد که "رابطهاي نامناسب" با لوينسکي داشته است. او در پخش زنده تلويزيوني نيز اين موضوع را پذيرفت. در تاريخ 19 دسامبر 1998 مجلس نمايندگان آمريکا بيل کلينتون را به اتهام شهادت دروغ و مانع تراشي بر سر راه عدالت استيضاح کرد. اما زماني که در مجلس سنا محاکمه او برگزار شد او تبرئه شد. در اين راي گيري نياز بود که دو سوم نمايندگان سنا يعني 67 سناتور به برکنارياش راي دهند اما در نهايت تنها 50 سناتور راي به محکوميت او از بابت مانع تراشي بر سر راه عدالت و 45 سناتور نيز راي به محکوميت او از بابت شهادت دروغ دادند و تبرئه شد. در اين راي گيري هيچ دموکراتي به محکوم شدن بيل کلينتون راي نداد. آيا دونالد ترامپ استيضاح و از رياست جمهوري برکنار خواهد شد؟ در حال حاضر فعلا احتمال چنين چيزي زياد نيست، چون حزب جمهوريخواه آمريکا که ترامپ به آن تعلق دارد کنترل کنگره را به دست داشته بنابراين هرگونه طرحي براي استيضاح او با مقاومت قابل توجهي روبرو خواهد شد. البته اگر ترامپ استيضاح شود بايد رياست جمهوري را به مايک پنس، معاون خود تحويل دهد. با کانال تلگرامي «آخرين خبر» همراه شويد