کودکان ایرانی قهرمان ندارند!

نشناختن زبان و دنياي کودکان و اينکه تخيل چقدر مي‌تواند به آموزش کودک کمک کند، مسئله‌اي است که هنوز بخش عمده‌اي از فعالان عرصه کودک در حوزه‌هاي مختلف چون داستان‌نويسي، انيميشن‌سازي و بخش‌هاي ديگر را ناتوان از خلق آثاري کرده‌است که در ارتباط‌گيري با کودک و نوجوان موفق نشان بدهند. چندي پيش در قالب گزارشي در «جوان» به اين مسئله اشاره کرديم که يک پژوهش ميداني نشان مي‌دهد در ايران 10 کاراکتر محبوب کودکان از بين انيميشن‌هاي خارجي انتخاب شده است و «باب اسفنجي» بيشترين محبوبيت را در ميان کودکان تهراني دارد و به اين موضوع اشاره کرديم که دست دستگاه‌ها و مراکز آموزشي در خلق کاراکترهاي جذاب ايراني تقريباً خالي است. همين موضوع باعث‌شده کودکان ايراني از داشتن قهرماناني که با آنها همذات‌پنداري کنند، محروم باشند، اين در حالي است که در ادبيات و متون ديني ما مي‌توان به کاراکترهاي زيادي برخورد که اگر به درستي دستمايه کار فعالان فرهنگي شامل انيميشن‌سازان و نويسندگان کتاب قرار بگيرند به طور قطع ظرفيت‌هاي زيادي مي‌توان از دل آنها بيرون کشيد و به کودکان ارائه داد. البته در کنار ضعف در خلق کاراکترهاي جذاب براي کودکان مي‌توان گفت ناتواني شديدي در معرفي شخصيت‌ها و قهرمانان ديني به کودکان با وجود ظرفيت‌هاي زيادي که در شخصيت اين بزرگان وجود دارد، به چشم مي‌خورد. اين ناتواني درحالي رقم مي‌خورد که خيل عظيمي از داستان‌هاي ديني از رشادت‌ها و حماسه‌هاي شگرفي برخوردار است و مي‌توان با الهام از اين ميراث به خلق شخصيت‌هاي تازه‌اي نائل آمد و الگوهاي جذاب زيادي ارائه داد. زبان کودک را نمي‌شناسيم يکي از ضعف‌هايي که در اين رابطه همواره ديده مي‌شود، اين است که در برگرداندن زبان داستان‌هاي ديني به زبان بچه‌ها به گونه‌اي که براي آنها جذابيت داشته باشد، ناتواني زيادي وجود دارد. در واقع اگر انيميشني درباره شخصيت‌هاي ديني ساخته مي‌شود، تقريباً هيچ کوششي براي نزديک کردن ادبيات و زبان آن براي بچه صورت نمي‌گيرد. جالب است که برخي از انيميشن‌ها حتي براي ارتباط با بزرگسالان هم جذابيت‌هاي لازم را ندارد. در واقع اگر يک انيميشن بتواند با کودکان ارتباط برقرار کند، حتماً قادر خواهد بود بزرگسالان را هم درگير کند و در اين زمينه مي‌توان تفاوت زيادي قائل نبود کما اينکه در هاليوود طي يکي دو دهه اخير به گونه‌اي روي انيميشن‌ها کار مي‌کنند که همزمان قادر باشند والدين و بچه‌ها را با هم درگير کنند؛ چراکه معمولاً بچه‌ها با والدين‌شان به سينما مي‌روند. طي سال‌هاي اخير انيميشن‌سازان ايراني پيشرفت‌هاي زيادي در عرصه گرافيک و نرم‌افزار داشته‌اند، ولي متأسفانه تمرکز صرف بر طراحي و گرافيک انيميشن‌ها کار روي فيلمنامه و قصه و نيز خلق شخصيت را مغفول نگه داشته است و مي‌توان گفت به جز انيميشن شاهزاده روم کار محمديان، انيميشن‌هاي ديگري که به طور انبوه طي سال‌هاي اخير ساخته‌شده چنگي به دل نمي‌زند و در ارتباط‌گيري با مخاطب کودک دچار ضعف‌هاي عمده‌اي است. با وجود اينکه در بخش انيميشن طي يک دهه اخير شاهد موجي از توليدات داخلي بوده‌ايم، ولي هنوز حتي يک انيميشن ايراني نتوانسته کاراکتري خلق کند که براي کودکان ايراني در ميان 10 کاراکتر محبوب جاي بگيرد. نشست کودک و قهرمان ديني کانون پرورش فکري کودکان و نوجوانان جزو مراکزي است که اساساً متولي اين موضوع است. اين مرکز روز گذشته نشستي تخصصي با عنوان «کودک و قهرمانان ديني» با سخنراني حجت‌الاسلام سيدجواد بهشتي، مشاور وزير آموزش و پرورش در امور قرآني برگزار کرد. در واقع دومين نشست تخصصي هفته ملي کودک در حالي برگزار شد که مربيان و علاقه‌مندان با انواع قصه‌هاي قرآني و شيوه‌ ارائه‌ آن آشنا شدند. بر همين اساس، سخنران اين نشست به آموزش مربيان شرکت‌کننده و آگاه‌سازي آنها در حوزه‌ ظرفيت‌هاي داستاني قرآن کريم پرداخت. اينکه فقط قرآن چه ظرفيت داستاني عظيمي دارد، موضوعي است که داستان‌نويسان و فعالان کودک بايد از آن اطلاع داشته باشند. مشاور وزير آموزش و پرورش در امور قرآني سخنان خود را با اين مقدمه آغاز کرد: «خداوند فرموده است که همه‌ جهان براي انسان و در خدمت انسان است. پس ظرفيت والايي در انسان وجود دارد. شما حاضران اين جلسه مربيان فرزندان اين موجود شگرف هستيد.» 3 هزار قصه فقط در قرآن حجت‌الاسلام بهشتي ادامه داد: «پيامبر دو چيز را نزد ما به امانت گذاشت؛ يکي قرآن و ديگري اهل بيت. در قرآن کريم ۶هزار آيه وجود دارد. از اين ۶هزار آيه، ‌۳هزار تاي آن در قالب قصه است. خداوندي که ما، نقاط ضعف و تمايلات ما را مي‌شناسد، نيمي از حرف‌هاي خود را در قالب قصه مطرح کرده است. با اين حال هيچ نهاد و مرکزي نيست تا اين اتفاق مهم و پرمعنا را نشان دهد.» سخنران نشست تخصصي «کودک و قهرمانان ديني» تأکيد کرد: «توجه به ۳هزار آيه‌ قرآني که در قالب قصه است از وظايف نهادي همچون کانون پرورش فکري کودکان و نوجوانان است، چراکه وقتي ياد قصه و قصه‌گويي مي‌افتيم، تنها نام کانون در ذهن ما حک مي‌شود.» وي با تأکيد بر سخنان خود عنوان کرد: « خداوند آيات قرآن را در هفت قالب نازل کرده است. آيات قرآن در قالب امرها، نهي‌ها، ‌تشويق‌ها، هشدارها، قصه‌ها، مثل‌ها و گفت‌وگوهاست. چهار قالب مستقيم است و سه قالب غيرمستقيم. هزارو۴۰۰ امر در قرآن آمده است و ۴۰۰ نهي. به همين ترتيب ميزان تشويق‌ها از هشدارها بيشتر است که البته تعداد آيات دقيق آن مشخص نيست، اما آنچه در بحث ما مهم است، وجود نزديک به ۲۶۸ قصه در قرآن است که مي‌تواند منبعي براي مربيان و معلمان باشد. منبع بيان اين تعداد مرحوم صدر بلاغي است که با مطالعات خود به اين آمار رسيده است. حال بايد ديد اين داستان‌ها چيست و چطور مي‌شود با آنها آشنا شد.» بهشتي با اعلام نام کتاب‌هاي راهنما در اين راستا ادامه داد: «علاوه بر داستان‌هاي مستقيم قرآن که مي‌توان در کتاب‌هايي همچون «داستان‌هاي قرآن از تفسير الميزان» نوشته‌ حسين فعال، «داستان‌هاي نمونه» نوشته‌ سيدحسين حسيني و «داستان‌هاي انبيا» نوشته‌ دکتر موسوي‌گرمارودي اطلاعاتي از آنها دريافت کرد، نوع ديگري از داستان قرآني وجود دارد که همزمان با دوره پيامبر رخ داده است. اين داستان‌ها در واقع همان شأن نزولند و قصه‌هاي ناپيدا. در اين مورد نيز مي‌توانيد به کتاب‌هايي همچون «نشان نزول» اثر عليرضا بذرافشان و «شأن نزول» نوشته‌ جواد محقق مراجعه کنيد، اما نوع سوم قصه‌ها، ‌قصه‌ کساني است که آياتي از قرآن را شنيده‌اند و تحولي در زندگي آنان ايجاد شده است.» وي همچنين به تفصيل درباره گفت‌وگوها و مثل‌هاي قرآني سخن گفت و در اين باره به سؤال‌هاي مخاطبان نشست پاسخ داد و در بخش دوم سخنان خود درباره‌ قهرمان‌هاي کودک و نوجوان قرآني صحبت کرد. او داستان يوسف و آسيه را مطرح و مفصل درباره‌ آنها بحث کرد و توضيح داد: «ميراث دوم پيامبر، اهل‌بيت است و از زواياي مختلف به اين قهرمان‌ها نگاه نشده‌است. زاويه‌ نخست شخصيت علمي اين افراد است. همچنين به شخصيت ادبي اين قهرمان‌ها توجهي نداشته‌ايم. کودکي اهل‌بيت ويژگي‌هاي لازم را براي مطرح شدن دارد. اين قهرمان‌ها مي‌توانند الگوي مناسبي براي کودکان باشند تا با کار و تلاش آشنا شوند. ضمن اينکه هيچ‌گاه از ابعاد اجتماعي و سياسي اين افراد، نگاه فلسفي را به فرزندان‌مان نياموخته‌ايم و همه‌ اين ويژگي‌ها مي‌تواند براي کودکان مطرح شود.» کودکان آينده‌سازان هر کشوري هستند و اگر نتوان اين رده سني را با استفاده از محصولات هنري و فرهنگي مطابق با فرهنگ خودي پرورش داد، بي‌ترديد نبايد انتظار داشت اين نسل در آينده از هويت ملي مناسبي برخوردار باشند؛ چراکه غذاي فرهنگي آنان از جاي ديگري تغذيه شده است. *فرزين ماندگار با کانال تلگرامي «آخرين خبر» همراه شويد

---

بازار

---