آوار دوباره مسکن مهر
شرق/ متن پيش رو در شرق منتشر شده و انتشار آن به معني تاييد تمام يا بخشي از آن نيست «مسکن مهر فرصت فرار ميدهد»؛ اين جمله طنز تلخي است که از زبان رئيس سازمان نظاممهندسي مطرح شده. فرجالله رجبي به ايلنا گفته: «مقاومت مسکن مهر متري ٣٠٠ هزار تومان در حدي است که ساکنان فرصت خروج از خانه را داشته باشند». اين گفته او مؤيد آن است که ايمني در اين ساختمانها در حد نازلي است. حال در چنين شرايطي که با تخريب ديوارههاي مسکن مهر روبهرو بوديم و تنها اسکلت پابرجا مانده، احمد اصغريمهرآبادي، قائممقام وزير راهوشهرسازي، در طرح مسکن مهر گفته دو سال به ساکنان مسکن مهر تنفس ميدهند که بازپرداخت باقي اقساط خود را داشته باشند!!! اين گفته در حالي مطرح ميشود که ساختمانهاي مسکن مهر، آنطور که تاکنون رسانهاي شده، بيمه داشته و بههمينسبب، اين شرکت بيمه است که بايد نسبت به بازپرداخت تسهيلات باقيمانده اقدام کند، نه مردمي که کالاي بيکيفيت (مسکن مهر) تحويل گرفتهاند و گارانتي اين کالاي آنها همان بيمه است. اينکه اصولا در شرايط کنوني که مسکن مهر بيکيفيت ساخته شده و احتمال هر نوع تخريبي در آن وجود دارد (فارغ از آنکه زلزلهاي رخ بدهد يا خير)، اين ساکنان آن هستند که بايد بهاي مسکن فروريخته بر سرشان را بپردازند، مسئلهاي است که مشخص نيست تعمدا از سوي مسئولان مطرح شده يا به صورت سهوي و با ناهماهنگيهاي هيجاني در هنگام بحران به زبان آورده ميشود. درهرحال کارشناسان معتقدند بيان بازپرداخت از سوي مردم آسيبديده در مسکن مهر چيزي شبيه جوک است و حتي بيان آن يک خطاي محرز، چراکه مردم هرگز زير بار نميروند و اصولا منطقي براي بازپرداخت اين محصولات بيکيفيت وجود ندارد. در اينجا بازپرداخت تسهيلات به بانکها امري شفاف است و شرکتهاي بيمه هستند که بايد وارد عمل شوند و نه مردم آسيبديده. همانگونه که در چند روز اخير، عليرضا بيانيان، مديرعامل شرکت بيمه آرمان، گفته: «اگر يک واحد مسکوني مسکن مهر مبلغ ٥٠ ميليون تومان قيمت داشته باشد که ١٥ ميليون تومان آن وام باشد، تعهد بيمه براي ٥٠ ميليون تومان نبوده و فقط مبلغ تسهيلات، مشمول حوادث غيرمترقبه خواهد شد. ضمن اينکه اگر از مبلغ ١٥ ميليون تومان، سه ميليون تومان اقساط آن پرداخت شده باشد، تعهد بيمهگر ١٢ ميليون تومان است. بيمه آرمان مسئول مانده بدهي تسهيلات است و براساساين خسارات ناشي از حوادث غيرمترقبه را پرداخت خواهد کرد». در اين زمينه نظر دو کارشناس ارشد در حوزه مسکن را جويا شديم؛ اما تلاشها براي برقراري ارتباط با قائممقام وزير راهوشهرسازي در طرح مسکن مهر بينتيجه ماند و نتوانستيم پاسخ او را درباره نگرانيها براي بازپرداخت اقساط مسکن مهر جويا شويم. تنفس ٢ساله براي بازپرداخت اقساط مسکن مهر، جوک است فردين يزداني، مدير علمي طرح جامع مسکن کشور، در گفتوگو با «شرق» چيزي فراتر از اين موضوع را بيان کرده و ميگويد: شرکت بيمه مکلف است هم خسارت تسهيلات را به بانک بپردازد و همارزش بيمه ساختمان، سرمايه مردم را هم جبران کند». يزداني با بيان اينکه درنظرگرفتن تنفس براي بازپرداخت اقساط مسکن مهر، جوک است، ميافزايد: در حالت عادي اين سياستگذاري خطاست؛ چراکه ساختمانها خراب شده و مردم قاعدتا هيچ پرداختي نخواهند داشت؛ چه بازپرداخت دوساله باشد، چه دهساله و بانکها هم نميتوانند کاري کنند. به گفته او، قاعدتا اين محصول بيکيفيت، بايد بيمه باشد و اين شرکتهاي بيمه هستند که بايد بازپرداخت وام مسکن مهر به بانک را بپردازند؛ بنابراين بايد يقه شرکتهاي بيمه را گرفت. بازي قدرت به نفع بيمهايها از او ميپرسم چرا دولت حرفي از بيمهها نميزند و چرا سخن از تنفس براي بازپرداخت مردم به ميان ميآيد؟ اين کارشناس پاسخ ميدهد: منطقا بازي قدرت است که اينگونه مطرح ميشود تا بيمهها ضرر نکنند. مردم نبايد ذرهاي پول بپردازند يزداني ادامه ميدهد: بيمه مسکنهاي مهر دستوري بود و اگر بيمه آنها در بازار خصوصي بيمه مطرح ميشد، هرگز شرکتهاي بيمه، اين مسکنهاي مهر بيکيفيت را بيمه نميکردند. حالا که بيمه کردهاند، مکلف هستند تا ريال آخر را به مردم بدهند و مردم هم نبايد ذرهاي پول بپردازند. همه از خوان مسکن مهر خوردند او با بيان اينکه با هزينه اندکي که براي ساخت هر مترمربع مسکن مهر در نظر گرفته شد که از حداقل هزينه تمامشده ساخت مسکن عادي کمتر بود، کيفيت نميتوانست خوب از آب دربيايد؛ اما همه شريک جرم هستند. هم دولت، هم بخش خصوصي و هم خصولتيها، هم پيمانکاران، هم نظاممهندسي ساختمان و هم شرکتهاي بيمه از اين خوان بردند و اکنون که خرابکاري شده، همه اعلام برائت ميکنند. به گفته او، واقعيت اين است که مقياس پروژه مسکن مهر (١,٥ ميليون قرارداد)، به قدري بالاست که اصلا مديريت آن ممکن نبود و هرکسي از راه رسيد، بخشي از پروژه را در دست گرفت؛ درحاليکه هر جاي دنيا وقتي دولت وارد مسکنسازي براي اقشار کمدرآمد ميشود، ابتدا ١٠هزارتايي وارد ميشود نه با اين حجم که مديريت آن ممکن نباشد. کمکاري ذات دولتها در ايران است ناصر ذاکري، پژوهشگر اقتصادي و مدرس سابق دانشگاه نيز در گفتوگو با «شرق» ميگويد: کيفيت مسکن مهر و زلزله در مسکن مهر از ابتدا دو مقوله مجزا هستند. در حالت کلي همهجا وقتي يک سانحه طبيعي رخ ميدهد، اقتصاد منطقه متلاشي ميشود و مشاغل و موقعيتهاي درآمدي مردم از بين ميروند. بنابراين دولت يا نهادهاي خدمترسان سعي ميکنند اين وضعيت را جبران کنند و در کنار مردم قرار گيرند. بهعبارتي تلاش ميکنند بخشي از خسارت را پرداخت کرده و کمک کنند تا فرد حادثهديده خانه را بازسازي کرده و مستقر شود. طبعا تا زمانيکه اقتصاد منطقه دوباره شکوفا نشده و رونق نگرفته و درآمدها بهشکل طبيعي قبل از زلزله برنگشته، فرصت تنفسي لازم است تا اقساط وامها را با فاصله بپردازند که اين مسئله فقط هم به مسکن مهر برنميگردد. او با بيان اينکه کيفيت مسکن مهر مستقل از زلزله، قابل بحث است ميافزايد: وقتي ايده محوري مسکن مهر از ابتدا آن بوده که هزينه ساخت کاهش پيدا کند، اين مشکل وجود داشته که کيفيت بهطورکلي مظلوم واقع شده است. چه زلزلهاي در کار باشد يا نباشد، چه روي خط گسل باشد يا خير. ذاکري با بيان اينکه مسکن مهر بهلحاظ حقوقي بايد بررسي شود که ميزان تعهدات هر طرف، چقدر است، ميگويد: بايد در نظر داشت که وقتي فردي که مسکن مهر را خريده، قاعدتا ميدانسته کالاي خيلي باکيفيت و مقبولي نيست، اما بايد اين نکته را هم در نظر داشت که مسکن مهر براي اقشار کمدرآمدي بوده که دولت موظف است آنها را تحت پوشش خود قرار دهد. اين کارشناس ادامه ميدهد: مستقل از اينکه متولي اين پروژه چه دولتي بوده، دولتها در ايران در هر حوزهاي کوتاهي داشتهاند. در حوزه مسکن، آموزش عالي، آموزش رايگان، درمان و... با توجه به منابع مالي محدود دولتها و مشتريان زيادي که خارج از نوبت، بودجه دولت را ميگيرند و پاسخگو هم نيستند، دولت بههيچ عنوان در هيچيک از وظايفش نميتواند نمره موجهي بگيرد. نمره متوسط در حد قبولي را شايد بتوان براي دولت درنظر گرفت، اما نميتوان انتظار داشت که در حوزه مسکن مهر، بالاتر از باقي جاها نمره بگيرد. بنابراين مسئوليت دولت در اين قسمت هم قاعدتا بايد مثل باقي بخشها باشد، مگر اينکه کمکاري در مسکن مهر فراتر از اينها باشد که هست. در اينصورت آن قسمت فراتر را بايد از دولت بازخواست کرد. مسکن مهر مستعد خرابکاري است ذاکري با بيان اينکه کمکاري دولت در عرصه مسکن مهر فراتر از ساير بخشها بوده، ميگويد: پوپوليستيبودن مسکن مهر کار را خرابتر کرده است. بهعبارتي دولت وقت در آن زمان بهدنبال آن بود که زودتر کلنگ بزند، پروژه افتتاح کند و از آن استفاده انتخاباتي بکند. طبيعي است چنين پروژهاي از ابتدا تا انتها مستعد خرابکاري است. اما اين خرابکاري را بايد بهنسبت کمکاريهاي عمومي دولت سنجيد. بهگفته او، درعينحال در اين پرونده از ابتدا تا انتها کمکاري صورت گرفته است. بنابراين همه نهادهاي درگير اين پرونده بهنوعي مسئوليت دارند و بايد پاسخ دهند. در يک نظام حقوقي سالم به دور از همه شلوغکاريهاي سياسي و رسانهاي، بايد تمام ابعاد اين قضيه بررسي شود. مسئله بسيار گستردهتر و پيچيدهتر از آن است که يک فرد يا نهاد را مسئول بدانيم و محکوم کنيم. با کانال تلگرامي «آخرين خبر» همراه شويد