سفر محمد بن سلمان به عراق تهدیدی برای ایران نیست
ديپلماسي ايراني/ متن پيش رو در ديپلماسي ايراني منتشر شده و انتشار آن به معني تاييد تمام يا بخشي از آن نيست. سفر محمد بن سلمان، وليعهد عربستان سعودي به عراق طي روزهاي اخير يکي از داغترين سوژه هاي سياسي در شبکه هاي اجتماعي در عراق شده و فعالان سياسي و شهروندان به ابراز نظر در اين خصوص مي پردازند که حکايت از اهميت اين سفر دارد. برخي اهميت اين سفر را فوق العاده دانسته و آن را فصلي جديد از توازن قوا در خاورميانه مي دانند. از اين منظر، سفر محمد بن سلمان که بعد از سه دهه اولين سفر يک مقام عربستاني به بغداد محسوب مي شود از نگاه برخي ناظران بسيار مهم انگاشته شده و آن را برآيند تغيير در سياست خارجي عربستان در قبال عراق مي دانند که از يک سال قبل با سفر برخي مقامات عراقي به عربستان و همچنين انتصاب سفير سعودي در بغداد آغاز شد. بر اين اساس عربستان در فرايندي بلند مدت بدنبال تضعيف شيعيان و حذف آنها خواهد رفت و جريان سياسي – نظامي متمايل به خود را در عراق ايجاد مي کند. آنچه از گزارش ها درخصوص فصل جديد روابط بغداد – رياض بعد از جنگ دوم خليج فارس مطرح مي شود، نشان مي دهد که محور آشتي سعودي و عراق همکاري هاي اقتصادي و بازشدن درهاي بازار اين کشور به روي شرکت هاي عربستاني است و همچنين ايفاي نقش سرمايه گذار جهت بازسازي خرابي هاي بازمانده از جنگ با تروريسم در سه سال گذشته؛ اما در وراي اين برنامه ريزي اقتصاد محور، هدف از اين همکاري بيش از هر چيز مقابله و تضعيف ايران است. در همين زمينه کنت پولاک، تحليلگر ارشد سازمان سيا در گزارشي در فارين افرز تاکيد مي کند که عربستان در عدم برقراري ارتباط با عراق بعد از سقوط صدام دچار اشتباه شد و اکنون شاهزاده محمد بن سلمان بايد با تغيير اين سياست و حضور فعال در اين کشور زمينه بازيابي جايگاه گذشته را براي عربستان در صحنه سياسي عراق فراهم کند. از نگاه تحليلگراني که سفر محمد بن سلمان را از اين زاويه مي نگرند، اين سفر زنگ خطري براي ايران و جريان شيعه در عراق است و خيانتي بزرگ که منجر به تضعيف «بيت شيعي» در سپهر سياسي عراق تلقي مي شود چراکه دوستي با اصلي ترين حامي تروريست هاي تکفيري که در خلال سال هاي اخير صدها هزار نفر از مردم عراق را در خيابان ها قتل عام کردند، هدفي جز نابودي شيعيان و بازگشت نظام سياسي سابق ندارد. با اين حال به نظر مي رسد، اين نقطه نظر کمي اغرارآميز و ناشي از عدم درک کامل از فضاي سياسي و جامعه عراق است. هرچند روابط بغداد – رياض نسبت به دو سال قبل دچار تحول شده و سفير سعودي در عراق مشغول ملاقات و بهبود روابط است، برخي رهبران سياسي به ديدار پسر سلمان مي روند و شرکت هاي عربستاني براي فعاليت و سرمايه گذاري وارد عراق شده اند، اما نبايد فراموش کرد که همه اين شرايط ناشي از يک واقعيت است که سعودي ها بخوبي درک کردند؛ عربستان نه با دوستانش در نظام سياسي، نه بعثي ها، نه القاعده و نه داعش نتوانست سامان سياسي عراق جديد را متحول کند. عربستان با وجود ميلياردها دلار سرمايه گذاري نتوانست شيعيان را زيرسايه متحدان خود قرار دهد و يا بتواند از فرصتي که آمريکايي ها با حذف صدام ايجاد کردند، بهره ببرد و در اشتباهي تاريخي همانند اشتباه در حمايت از صدام مقابل ايران، از گروه هاي تکفيري عليه دولت قانوني عراق استفاده کرد که سرانجام با ورود حشد الشعبي نسخه شان در مناطق حياتي عراق پيچيده شد. از سوي ديگر، جامعه عراق همانند بسياري از کشورهاي عربي خاورميانه مبتني بر روابط فروملي و خرده فرهنگ هاست که ساختارهاي متصلب آن براحتي دچار تغيير نمي شود، هويت هاي عربي و کردي يا شيعه و سني در عراق به اين راحتي با يک چرخش در سياست خارجي، ساخت يک ورزشگاه يا سفر وليعهد سعودي متحول نمي شوند و اين هويت ها و اشتراک بين الاذهاني (intersubjectivity) که در گذر سالها شکل گرفته تغيير نمي کند. تا زماني که عربستان در سياست خود در قبال شيعيان بحرين، عواميه، قطيف و يمن تغييري ايجاد نکند، نمي توان انتظار داشت که براي محمد بن سلمان و سفير سعودي در نجف و کربلا فرش قرمز پهن شود، تا زماني که سياست تکفير در نظام آموزشي عربستان وجود دارد نمي توان انتظار داشت که در جامعه شيعيان عراق تغيير قابل اشاره در قبال سعودي ها روي دهد که اين چنين تغييراتي در عربستان هم مستلزم تغييراتي اساسي در بنياد سياست و حکومت در عربستان و تغيير در رابطه دين و دولت در اين کشور است که تاکنون هيچ کدام از اصلاحات محمد بن سلمان در چنين مسيري نبوده و تنها دربردارنده اصلاحاتي در روبناهاي سياسي و اجتماعي اين کشور بوده است. پس با آنچه گفته شد، مي توان نتيجه گرفت که تنها در صورت تغييرات واقعي و عميق در رابطه عربستان با شيعيان در سطح منطقه و حتي داخل عربستان مي توان انتظار تغيير در رابطه شيعيان عراق با عربستان را داشت اما در شرايط فعلي اين رابطه در سطح روبناي همکاري هاي اقتصادي باقي خواهد ماند. رهبران سياسي عراق نيز با درک درست از روابط بغداد – رياض به عنوان دو کشور، در حال مذاکرات سياسي و اقتصادي با عربستاني ها هستند هرچند براي خودشان هم چرخش ناگهاني سعودي ها شک برانگيز شده، ولي در حال رايزني براي شکل دادن به آينده روابط دو کشور در فرايندي ميان مدت و بلند هستند تا تامين کننده منافع اقتصادي کشورشان باشد چراکه در شرايط فعلي اين کشور بيش از هرچيز به سرمايه گذاري براي عبور از شرايط دشوار اقتصادي ناشي از کاهش قيمت نفت نيازمند است. عراق کشوري مستقل است که مي تواند روابط خارجي خود را براساس منافع ملي خود طراحي کند، ولي بايد در اين باره اين نکته را در نظر داشت که براي يک دهه رسانه هايي چون العربيه درباره اينکه ايران مانع روابط عراق و سعودي است را تبليغ کردند، اما اکنون مي بينند که تهران با وجود روابط مستحکم با بغداد و اختلافات شديد با رياض، مانعي در مسير بهبود روابط دو کشور نشده و دخالتي در اين خصوص نداشته است. رسانه هاي آنها سال ها رهبران عراقي را به بدترين شکل مورد اهانت قرار دادند و آنها را با صفاتي زننده و زشت توصيف کردند، اما امروز شاهد اين هستند که عراق مستقلاً با عربستان سعودي وارد مذاکرات سياسي شده و نه هيچ کدام از مقامات رسمي و موثر در سياست خارجي تهران اظهار نظر رسمي در اين زمينه کرده اند و نه حتي در جلسات خود با مقامات عراقي آنها را تحت فشار قرار داده اند. در حاليکه سعودي ها از هيچ فرصتي براي ضربه زدن به جمهوري اسلامي ايران دريغ نمي کنند و در جلسه با هر مقام سياسي و اقتصادي تلاش دارند تا به ايران ضربه وارد کنند. همراهان عزيز، آخرين خبر را بر روي بسترهاي زير دنبال کنيد: آخرين خبر در تلگرام https://t.me/akharinkhabar آخرين خبر در ويسپي http://wispi.me/channel/akharinkhabar آخرين خبر در سروش http://sapp.ir/akharinkhabar آخرين خبر در گپ https://gap.im/akharinkhabar