آیا امکان توافق ایران و اروپا برای نجات برجام وجود دارد؟
فرارو/ متن پيش رو در فرارو منتشر شده و انتشار آن به معني تاييد تمام يا بخشي از آن نيست
بين ايران و اروپا براي نجات توافق هستهاي زمينه مشترکي وجود ندارد.
دونالد ترامپ، رئيسجمهور آمريکا، در هشتم ماه مي گذشته عليرغم همه هشدارهاي بين المللي از برنامه جامع اقدام مشترک (برجام) با ايران خارج شد و تمام تحريمهاي کشورش را عليه ايران مجددا برقرار کرد. ساير امضاکنندگان برجام، فورا اقدام ترامپ را محکوم کرده و بر لزوم استمرار اين توافق چندجانبه تاکيد کردند. از سوي ديگر، ايران باقي ماندن در توافق هستهاي را به تامين منافع اقتصادياش مشروط کرد. به همين منظور، بين ايران و ساير کشورهاي طرف برجام، بويژه سه کشور اروپايي فرانسه، آلمان و بريتانيا، تقريبا مذاکرات روزانه در جريان است. اما آيا اين مذاکرات ميتواند توافق هستهاي را نجات دهد؟
اخيرا عباس عراقچي، معاون سياسي وزير خارجه ايران که در مذاکرات هستهاي نقش برجستهاي داشته، از "به سر آمدن انتظار" ايران و "احتمال خروج از برجام در هفتههاي آينده" خبر داده است. عراقچي به يورونيوز گفت: "امروز در کنفرانس مربوط به ايران گفتم برجام در آيسييو (بخش مراقبتهاي ويژه) است، چرا که مهمترين نقطه تعادل خود را از دست داده است. نقطه تعادل آن خروج آمريکا از برجام است. حال اگر اروپا و ديگر امضاکنندگان برجام ميخواهند اين توافق هستهاي را حفظ کنند بايد فداکاري کنند و خصوصا عدم حضور آمريکا و تحريمهاي دوباره اين کشور عليه ايران را جبران کنند. انتظار ايران به سر آمده است و احتمال خروج ايران از برجام در هفتههاي آينده وجود دارد". همزمان با اظهارات عراقچي درباره لزوم "فداکاري" اروپا براي حفظ برجام، مقامات اروپايي از لزوم مقابله با برنامه موشکي و فعاليتهاي منطقهاي ايران سخن ميگويند. علاوه بر اين، در برخي محافل اروپايي نه تنها حرفي از فداکاري نيست بلکه حتي ايران را هم در موضعي نميبينند که بتواند هشدار دهد و مهلت تعيين کند. آنگلا مرکل، صدر اعظم آلمان، روز پنجشنبه طي سفري به امان، پايتخت اردن، خواستار پيدا کردن راهحلهايي براي آنچه او "تمايلات متجاوزانه" ايران در منطقه خوانده، شد. مرکل پس از ديدار با عبدالله دوم، پادشاه اردن، گفت: " تمايلات متجاوزانه ايران، نه تنها بايد مورد گفتگو قرار گيرد بلکه ما فورا به راه حلهايي نياز داريم". علاوه بر اين، مرکل گفته کشورهاي اروپايي نگراني مشترکي درباره برنامه موشکهاي بالستيکي ايران دارند. مذاکرات ايران و اروپا درباره حفظ برجام با موانع بزرگي مواجه است. نخستين مانع، تحريمهاي فراسرزميني آمريکاست.
در حالي که مقامات اروپا اروپايي در سطح سياسي از برجام حمايت ميکنند، اما شرکتهاي اروپا از ترس تحريمهاي آمريکايي حاضر به ادامه همکاري با ايران نيستند. مانع دوم و شايد مهمتر، فقدان زمينه مشترک بين ايران و اروپا در مسئله برجام است. اگر چه دو طرف از استمرار برجام حمايت ميکنند، اما انتظارات آنها از يکديگر متفاوت است. ايران صريحا اعلام کرده در صورت عدم تضمين منافع اقتصادياش، از توافق هستهاي خارج خواهد شد. در مقابل، طرفهاي اروپايي نه تنها تاکنون تضمين ملموسي براي حفظ منافع ايران ارائه نکردهاند، بلکه خواستههاي فراهستهاي از ايران دارند. علاوه بر اظهارات مرکل، در روزهاي اخير، "منابع بلندپايه" فرانسوي در گفتگو با روزنامه الشرق الاوسط ابعاد جديدي از مذاکرات ايران و اروپا را آشکار کردهاند. اين منابع ايران را مقصر خروج ترامپ از برجام معرفي کردهاند. زيرا بنا به ادعاي آنها، ايران از برجام براي پيشبرد سياستهاي منطقهاي "خصمانه" استفاده کرد. علاوه بر اين، فرانسويها اعلام کردهاند که آنها از موشکهاي ايران نگراني دارند و از تکميل برجام با يک توافق بزرگتر که مسئله موشکي و فعاليتهاي منطقهاي ايران را پوشش دهد، حمايت ميکنند. اينجاست که فقدان زمينه مشترک قابل ملاحظه است.
اروپاييها از ايران ميخواهند در برجام باقي بماند و درباره ساير مسائل مورد اختلاف - مانند برنامه موشکي و نفوذ منطقهاي- گفتگو کند بدون اينکه به آن تضمينهاي اقتصادي بدهند. اين در حالي است که ايران خواهان اجراي کامل برجام و عدم طرح مسائل فراهستهاي و نيز دريافت تضمينهاي اقتصادي از اروپا است. اما اروپا از ارائه چنين تضمينهايي عاجز است. منابع فرانسوي با اشاره به هشدارهاي ايران در خصوص احتمال خروج از برجام و بازگشت غنيسازي هستهاي، به الشرق الاوسط گفتهاند ايران در وضعيتي نيست که بتواند هشدارهايي دهد يا مهلتهايي تعيين کند. مضاف بر اين، منابع فرانسوي تاکيد ميکنند حتي اگر آنها بخواهند شرکتهاي فرانسوي را به باقي ماندن در بازار ايران مجبور کنند، از انجام اين کار عاجز خواهند ماند. زيرا شرکتهاي بزرگ فرانسوي نظير توتال و پژو سيتروئن منافع بزرگي در آمريکا دارند. با اين حال، فرانسويها سعي ميکنند از شرکتهايي که با آمريکا تعاملاتي ندارند، حمايت کنند، اما باز احتمال دريافت معافيتهايي براي اين شرکتها از سوي آمريکا ناچيز است. شايد به دليل همين پيچيدگيهاست که علي اکبر صالحي، معاون رئيس جمهور و رئيس سازمان انرژي اتمي، اخيرا ضمن ابراز ترديد درباره حفظ برجام با شرايط موجود، پيشنهادهاي دريافتي از اتحاديه اروپا را براي انتظارات جمهوري اسلامي ايران کافي ندانست. در چنين وضعيت بغرنجي، پاريس از تهران ميخواهد که در برجام باقي بماند و درباره مسائل موشکي و منطقهاي وارد گفتگو شود. به گفته منابع فرانسوي، پاريس "تاحدودي" تهران را مقصر خروج ترامپ ميداند، زيرا "سريعا" به درخواستهاي ترامپ پاسخ نداد
. چنين درخواستهايي نه تنها با انتظارات ايران همخواني ندارد بلکه روز به روز چشمانداز حفظ برجام را تيره و تاريک ميکند. عراقچي با زباني ديپلماتيک اين وضعيت را خلاصه کرد: " نميتوانم بگويم چشمانداز ادامه مذاکرات با اروپا روشن و مشخص است و ميتواند ما را به دستيابي يک بسته مشترک براي حفظ برجام رهنمون کند. ما همچنان منتظريم و اميدواريم تا بسته پيشنهادي اروپاييها مورد رضايت ايران باشد تا ايران از برجام خارج نشود". هنوز بايد صبر کرد و ديد که آيا اميدواري عراقچي به بسته پيشنهادي اروپا نتيجه ميدهد يا خير؟ با اين حال تفاوت انتظارات ايران و اروپا از يکديگر براي حفظ برجام و فشار گسترده تحريمهاي آمريکا بر شرکتهايي که با ايران دادوستد ميکنند، مجال زيادي براي خوشبيني باقي نميگذارد. تاکنون يک چيز واضح بوده است: برجام مرده است، اما از فرط دلبستگي، کسي حاضر نيست مرگ آن را اعلام کند.
همراهان عزيز، آخرين خبر را بر روي بسترهاي زير دنبال کنيد:
آخرين خبر در سروش
http://sapp.ir/akharinkhabar
آخرين خبر در ايتا
https://eitaa.com/joinchat/88211456C878f9966e5
آخرين خبر در بله
https://bale.ai/invite/#/join/MTIwZmMyZT
آخرين خبر در گپ
https://gap.im/akharinkhabar