دیدار در هلسینکی، گزارش در تهران
اعتماد/ متن پيش رو در اعتماد منتشر شده و انتشار آن به معني تاييد تمام يا بخشي از آن نيست سارا معصومي| آيا روسيه قابل اعتماد است؟ آيا روسيه ايران را به وجهالمصالحهاي در مذاکرات با ايالات متحده تبديل خواهد کرد؟ آيا مسکو تمام تلاش خود را براي دور نگه داشتن تهران- واشنگتن در اين سالها به کار برده است؟ آيا بازگشت تحريمهاي ثانويه ايران ميتواند فرصتي براي روسها باشد؟ پرسشهايي از اين جنس از زمان خروج امريکا از توافق هستهاي (برجام) و تبديل شدن روسيه به يکي از اصليترين اعضاي تيم ١+٤ در محافل رسانهاي ايران بسيار مطرح شده و ميشود. خروج دونالد ترامپ، رييسجمهور ايالات متحده از توافق هستهاي عملا ايران را در شرايط استفاده بهينه از حضور باقي ماندگان در اين توافق قرار داده و همزمان ٤ کشور باقيمانده به اضافه اتحاديه اروپا تلاش ميکنند با جبران بخشي از خسارتهاي اقتصادي ناشي از توقف حضور امريکا در توافق هستهاي، تهران را به ادامه مسير توافق راضي کنند. در اين ميان پيچيده شدن معادلههاي بينالمللي ميان روسيه و امريکا، روسيه و اتحاديه اروپا و همچنين نقشي که روسيه در چندسال اخير در پروندههاي بحراني منطقه غرب آسيا بازي کرده اين سوال را به وجود آورده که مسکو تا کجا ميتواند توازن در رابطه با تهران و تامين منافع خود را حفظ کند. آيا آنطور که برخي تحليلگران مدافع رابطه هر چه پررنگتر ميان ايران و روسيه ميگويند مسکو را ميتوان شريکي راهبردي دانست يا بايد آنطور که منتقدان رابطه مسکو- تهران ميگويند هر لحظه منتظر خنجري از سوي روسها بود. ايران و روسيه در حال حاضر بيش از هر زمان ديگري پروندهها و بحثهاي مشترک روي ميز کار دارند. اينکه روسيه در عرصه برجام بدون امريکا تا کجا پاي ايران خواهد ايستاد و براي ادامه رابطه اقتصادي و تجاري با تهران در سايه بازگشت تحريمهاي ثانويه چه تدابيري انديشيده، از پرسشهاي اصلي هم چهرههاي سياسي و هم مقامهاي اقتصادي در ايران است. درحالي که ايران و عربستان روزهاي پرتنش بيسابقهاي را در ٤٠ سال گذشته تجربه ميکنند و رياض براي خوشخدمتي به امريکاييها تعهد داده که در روزهاي بازگشت تحريمهاي ثانويه ايران، جبران نفت از دست رفته ايران را بکند، کرمليننشينها با آل سعود رابطه خوبي دارند و حتي در جريان اجلاس اخير اوپک نيز بده و بستانهاي بيسابقهاي ميان آنها صورت گرفت، در چنين شرايطي روسيه را بايد شريکي براي ايران دانست يا بازيگري قابل دسترس براي همه؟ همزمان تهران و تلآويو براي نخستينبار در ٤ دهه گذشته در چندقدمي تقابل نظامي با هم آن هم در خاک سوريه قرار گرفتهاند و اين در حالي است که تقويم کاري ولاديمير پوتين، رييسجمهور روسيه و بنيامين نتانياهو، نخست وزير رژيم اسراييل مملو از تاريخهاي از پيش تعيين شده براي ديدارهاي دو جانبه و عمدتا با محوريت «ايران در سوريه» است. همزمان دونالد ترامپ در اشتياق رابطهاي صميمانه ميان واشنگتن و مسکو ميسوزد اما ابهام در آينده اين رابطه بر استواري سياست فعلي پوتين در قبال تهران نيز تاثيرگذار است. از سوي ديگر با استراتژي دخالت نظامي کمتر امريکا در منطقه، بحران در افغانستان نيز در دو سال اخير روسيه و ايران را به فکر کارگروههاي مشترک جديد انداخته است. اين سطح وسيع تماس ميان تهران و مسکو کار را به مرحلهاي از حساسيت رسانده که وزنه استدلالهاي موافقها و مخالفهاي توسعه و تعميق رابطه تهران _ مسکو تقريبا با هم برابري ميکند. درحالي که برخي از رسانهها با شعار بياعتمادي محض به غرب تلاش ميکنند روسيه را بهترين گزينه براي تعامل بيشتر معرفي کنند اما مجموع اظهارنظرها از سوي عاليترين مقامهاي نظام نشان ميدهد که استراتژي نظام توسعه همگون رابطه از شرق تا غرب به استثناي امريکا است. با اين وجود ذرهبينها روي رابطه تهران- مسکو متمرکز شدهاند و کوچکترين اظهارنظري از سوي يکي از مقامهاي ايراني سفر کرده به مسکو يا چهرههاي روس حاضر در ايران به موجي براي نقد يا دفاع از سياست نزديکي به روسيه تبديل ميشود. در چنين شرايطي حساسي، دوشنبه هفته گذشته بود که ولاديمير پوتين و دونالد ترامپ، روساي جمهور روسيه و امريکا در هلسينکي فنلاند پشت ميز نشستند تا با وجود همه سر و صداهايي که در پشت به گوش ميرسيد راههاي کاهش از تنش و اختلاف ميان دو کشور را بررسي کنند. در تهران نگاهها به رييسجمهور روسيه و سوژههاي گفتوگوي وي با ترامپ دوخته شده بود. ٤٨ ساعت پيش از اين ديدار تاريخي، علي اکبر ولايتي، مشاور رهبري در امور بينالملل با پيام شفاهي رهبري و پيام کتبي رييسجمهور ايران راهي مسکو شده و در پشت درهاي بسته کاخ کرملين با ولاديمير پوتين ديدار کرده بود. طبيعتا امريکا و بدعهديهاي اين کشور در قبال برجام، اصليترين سوژه رايزنيهاي ولايتي بوده اما آيا پوتين اين گلايههاي تند و تيز ايران را در هلسينکي با همتاي امريکايي در ميان گذاشته است؟ پيام پوتين به ترامپ درباره حضور نيروهاي ايراني در سوريه چه بود؟ آيا رييسجمهور روسيه توانسته چراغ سبز همتاي امريکايي براي دريافت برخي معافيتهاي تحريمي از تحريمهاي يک جانبه امريکا عليه ايران را دريافت کند؟ دو روز پس از ديدار روساي جمهور در هلسينکي، «الکساندر لاورنتيف» نماينده ويژه رييسجمهور روسيه براي ارايه پاسخ همين سوالها به تهران آمد. ميزبان اصلي وي در ايران سعيد ايرواني، معاون سياست خارجي و امنيت بينالملل دبيرخانه شوراي عالي امنيت ملي بود. ديدار ميان لاورنتيف و ايرواني بيش از دو ساعت طول کشيد و در اين مدت نماينده ويژه رييسجمهور روسيه گزارش جامعي از گفتوگوهاي انجام شده ميان پوتين و ترامپ را ارايه کرد. فرستاده ويژه رييسجمهور روسيه در اين ديدار گفت: روسيه خود را متعهد به پشتيباني از توافقات بينالمللي دانسته و بر اجتناب کشورها از يکجانبه گرايي و بهرهگيري از ابزارهاي اقتصادي و تجاري براي تحميل اراده سياسي به کشورهاي ديگر تاکيد دارد. رييسجمهور روسيه اعمال تحريمهاي يکجانبه عليه ايران را مغاير با توافقنامه بينالمللي برجام ميداند و در گفتوگوهاي اخير با رييسجمهور امريکا بر غيرسازنده و زيانبار بودن اين اقدام تاکيد کرده است. لاورنتيف با تاکيد بر تقويت و استمرار همکاري سياسي و امنيتي دو کشور در سوريه گفت: در عزم و اراده دولت روسيه براي تداوم همکاري مشترک در مبارزه با تروريسم هيچگونه خللي وارد نشده و اين مسير تا استقرار کامل ثبات و امنيت در سوريه ادامه خواهد يافت. ايران در سوريه ميماند، روسيه تسليم فشارها نشد مخالفت روسيه با تحريمهاي يک جانبه امريکا عليه ايران و تاکيد بر ادامه همکاري مسکو و تهران در سوريه دو محوري از سخنان نماينده ويژه پوتين در ايران بود که بيشتر در رسانههاي بينالمللي بازتاب يافت. المانيتور در گزارشي در اين باره نوشت: نماينده ويژه پوتين در امور سوريه براي گزارش دادن به مقامهاي ايراني درباره آنچه در ديدار پوتين- ترامپ گذشت به تهران سفر کرد. يکي از اصليترين موضوعات گفتوگو ميان لاورنتيف و ايرواني، مساله سوريه بود. نماينده ويژه پوتين ميگويد که در سطح همکاريهاي ايران و روسيه در سوريه تغييري ايجاد نشده است و دو کشور همچنان به همکاريهاي مشترک براي مبارزه با تروريسم ادامه خواهند داد. ايرواني نيز در ديدار با نماينده ويژه پوتين از پيروزيهاي اخير ارتش سوريه در جنوب اين کشور ابراز خرسندي کرده و آن را گامي مهم در مسير پيشرفت پروسه سياسي سوريه دانست. مقام ايراني در گفتوگو با مهمان روس خود تاکيد داشته که سطح همکاريهاي ايران و روسيه در سوريه نشان ميدهد که کارشکنيهاي رژيم اسراييل نتوانسته بر اراده دو کشور براي همکاري تاثير بگذارد. اظهارات لاورنتيف و ايرواني درباره ادامه همکاريهاي ايران و روسيه در سوريه درحالي صورت گرفته که روزنامه سعودي شرقالاوسط در گزارشي ادعا کرده که ماحصل ديدار پوتين و ترامپ در هلسينکي اين بوده که روسيه از ايران ميخواهد حضور سنگين نظامي خود را به ٨٠ کيلومتري مرز با اسراييل (سرزمينهاي اشغالي) برساند. اين روزنامه سعودي ادعا کرده که نماينده ويژه پوتين براي جلب رضايت ايران در اين زمينه به تهران سفر و با ايرواني ديدار کرده اما هنوز مشخص نيست که آيا در دو ساعت رايزني با ميزبان ايراني موفق به جلب نظر وي شده است يا خير؟ آنطور که از فحواي کلامهاي مقامهاي ايراني و روس برميآيد، روسيه همچنان به حمايت از حضور ايران در سوريه ادامه خواهد داد و اين بدان معناست که مسکو در برابر فشارهاي امريکا و اسراييل در اين زمينه سر خم نميکند. همراهان عزيز، آخرين خبر را بر روي بسترهاي زير دنبال کنيد: آخرين خبر در سروش http://sapp.ir/akharinkhabar آخرين خبر در ايتا https://eitaa.com/joinchat/88211456C878f9966e5 آخرين خبر در بله https://bale.ai/invite/#/join/MTIwZmMyZT آخرين خبر در گپ https://gap.im/akharinkhabar