تغییر موازنه قدرت در بازار نفت

اقتصاد آنلاين/ متن پيش رو در اقتصاد آنلاين منتشر شده و انتشار آن به معني تاييد تمام يا بخشي از آن نيست تغيير قدرت بازار نفت از اوپک به سمت يک رابطه دوجانبه ميان عربستان سعودي و روسيه، نقطه اوج تغييرات ساختاري در توليد نفت طي ۲۰ سال اخير است. به گزارش رويترز، اين تغييرات عميقا ساختاري هستند و با شخصيت يا مهارتهاي مذاکره وزيران نفت که توجه زيادي را از سوي مفسران و خبرنگاران به خود جلب کرده‌اند، ارتباطي ندارند. به گزارش اقتصادآنلاين به نقل از ايسنا، عمده اين تغييرات را مي‌توان در ۲۰ سال گذشته جست و جو کرد اما برخي از آنها مانند افت شديد توليد ليبي و ونزوئلا تسريع شده‌اند. از آنجا که توليد، قطعه مهمي در قدرت بازار است، اقبال بسيار متفاوت کشورهاي عضو اوپک باعث توزيع دوباره قدرت در داخل اين گروه شده است. در نتيجه تمرکز تصميم گيري از مذاکرات درون گروهي، به مذاکرات بيروني با روسيه تغيير يافته است. رقابت درون اوپک اوپک در سال ۱۹۶۰ براي کاهش رقابت غيرمفيد بر سر ماليات، حق امتياز و مالکيت نفت ميان اعضاي اصلي تاسيس شد تا آنها بتوانند سرمايه گذاري شرکت‌هاي نفتي بين‌المللي را جذب کنند. طبق اساسنامه اوپک، هدف اصلي سازمان کشورهاي صادرکننده نفت بايد هماهنگي و يکپارچگي سياست‌هاي نفتي کشورهاي عضو باشد. پنج عضو موسس اين گروه شامل عربستان سعودي، ايران، عراق، کويت و ونزوئلا سهم قابل توجهي در ذخاير نفت بهره برداري نشده داشتند و در زمره توليدکنندگاني بودند که نرخ رشد سريعي را تجربه مي‌کردند. هدف اوليه اوپک ايجاد يک جبهه واحد در مذاکرات با شرکت‌هاي نفتي بين‌المللي براي کسب سهم بيشتر از درآمدهاي فروش نفت بود. افزوده شدن ليبي (۱۹۶۲)، امارات متحده عربي (۱۹۶۷)، الجزاير (۱۹۶۹) و نيجريه (۱۹۷۱)، کشورهاي صاحب ذخاير بزرگ را به اين گروه افزود و قدرت چانه زني اوپک را تحکيم کرد. تمرکز اوپک به تدريج از مالياتها و حق امتياز به سهم مالکيت ذخاير (دهه ۱۹۷۰)، قيمتها (از دهه ۱۹۷۰ به بعد) و سهميه توليد (از دهه ۱۹۸۰ به بعد) تغيير کرد. قدرت بازار اوپک در سال ۱۹۷۳ که اعضاي آن در بيش از نيمي از توليد نفت جهان سهم داشتند به اوج رسيد سپس اين سهم در سال ۱۹۸۵ به يک چهارم تقليل يافت اما در سالهاي پس از آن بهبود پيدا کرد. اوپک در سالهاي ابتدايي شاهد توازن قدرت ميان عربستان سعودي، ايران و ونزوئلا بود و ساير کشورها نقش کوچکتري داشتند. اين سه کشور در سال ۱۹۷۰ به ميزان مشابه حدود ۳.۸ ميليون بشکه در روز توليد داشتند اما تا سال ۱۹۷۳ توليد عربستان به ميزان قابل توجهي (۷.۷ ميليون بشکه در روز) افزايش يافت و بالاتر از توليد ايران (۵.۹ ميليون بشکه در روز) و ونزوئلا (۳.۵ ميليون بشکه در روز) قرار گرفت. برندگان و بازندگان اوپک را بر مبناي کشورهايي که تا سال ۲۰۱۷ توليدشان افزايش داشته است، مي توان به دو گروه برندگان و بازندگان تقسيم کرد. بزرگترين برندگان، عربستان سعودي (۴.۳ ميليون بشکه در روز افزايش)، عراق (۲.۵ ميليون بشکه در روز افزايش)، امارات متحده عربي (۲.۴ ميليون بشکه در روز افزايش)، آنگولا (۱.۵ ميليون بشکه در روز افزايش) و قطر (۱.۳ ميليون بشکه در روز افزايش) بوده‌اند. بزرگترين بازندگان، ليبي (۱.۳ ميليون بشکه در روز کاهش) و ونزوئلا (۱.۳ ميليون بشکه در روز کاهش) بوده‌اند. برندگان از دولت باثبات، سرمايه گذاري قابل توجه و تخصص فني سود بردند در حالي که بازندگان درگير منازعه، تحريم، ناآرامي، فساد و سوءمديريت شدند. توليد برخي از اين کشورها به خصوص عراق که با سقوط شديد توليدش در دهه ۱۹۸۰، دهه ۱۹۹۰ و دهه ۲۰۰۰ در نتيجه جنگ و تحريم روبرو شد، بهبود يافتند. برخي از آنها با مشکلات اخير بيشتري مواجه شدند مانند ليبي که همچنان درگير جنگ قدرت داخلي است. برخي نيز مانند ونزوئلا و نيجريه در دهه‌هاي اخير تاريخ توليد انبوهي داشتند اما اخيرا با سقوط چشمگير توليدشان روبرو شدند. در نتيجه، عربستان سعودي و تا حدودي امارات متحده عربي به ضرر اعضاي ديگر، قدرت بيشتري در داخل اوپک پيدا کردند. بعلاوه عربستان سعودي، کويت و امارات متحده عربي تنها اعضايي هستند که انعطاف پذيري قابل توجهي در توليد دارند و سهم عمده اي در محدوديت عرضه تحت توافق کاهش توليد سال ۲۰۱۶ داشتند. ساير اعضاي اوپک معمولا به‌اندازه اي که توان فني آنها اجازه مي دهد نفت توليد مي‌کنند زيرا نياز فوري به درآمد فروش دارند. مذاکرات فوق العاده اوپک بين دهه ۱۹۷۰ و دهه ۱۹۹۰ مذاکرات فشرده اي در داخل اوپک انجام گرفت زيرا اعضا تلاش کردند به موضع واحدي در ميان خود دست پيدا کنند و سپس با توليدکنندگان خارج از گروه مذاکره کنند. اما تغيير موازنه توليد و قدرت باعث شده مذاکرات درون اوپک اهميت کمتري پيدا کند و تاکيد بيشتر روي مذاکرات با سايرين به خصوص با ظهور روسيه قرار گيرد. تحريمها و ناآرامي باعث شده کشورهايي مانند ايران، ليبي، ونزوئلا و تا حدودي نيجريه در مذاکرات ناديده گرفته شوند و در مذاکرات درون گروهي حکم ناظر را پيدا کنند. از ميان ساير اعضاي اوپک، کويت و امارات متحده عربي در سياستهاي توليد خود طي دو دهه گذشته هماهنگي نزديکي با عربستان سعودي داشته‌اند. تغيير موازنه قدرت باعث شده عربستان سعودي به رهبر بلامنازع اوپک تبديل شود و آزادانه به مذاکرات با کشورهاي خارج از گروه به خصوص روسيه بپردازد. به جاي مذاکره درباره سهميه توليد پشت ميز کنفرانس مقر اوپک در وين که بين دهه ۱۹۸۰ تا دهه ۲۰۰۰ مرکز تصميم گيري بود، مهمترين مذاکرات اکنون به صورت دوجانبه ميان عربستان سعودي و روسيه انجام مي گيرد. چنين تغييري مايه تعجب ناظران بلندمدت اوپک نيست. موازنه قدرت و محتواي مذاکرات در شش دهه گذشته مرتبا تغيير کرده است. اگر توليد عراق به همين منوال رشد کند، ممکن است تغيير اخير آخرين تغيير نباشد زيرا رشد توليد اين کشور را نمي‌توان ناديده گرفت و موازنه قدرت دوباره تغيير خواهد کرد. افزايش توليد در ايران، ونزوئلا و ليبي يا نيجريه نيز کنترل عربستان سعودي بر اوپک را به چالش خواهد کشيد اما در حال حاضر عربستان سعودي رهبر بلامنازع اوپک است و مذاکرات بااهميت، مذاکراتي است که با روسيه انجام مي‌گيرد. همراهان عزيز، آخرين خبر را بر روي بسترهاي زير دنبال کنيد: آخرين خبر در سروش http://sapp.ir/akharinkhabar آخرين خبر در ايتا https://eitaa.com/joinchat/88211456C878f9966e5 آخرين خبر در بله https://bale.ai/invite/#/join/MTIwZmMyZT آخرين خبر در گپ https://gap.im/akharinkhabar