عوامزدگی #خزر
اعتماد/ متن پيش رو در اعتماد منتشر شده و انتشار آن به معني تاييد تمام يا بخشي از آن نيست. امضاي تفاهمنامه در مورد درياي خزر باز هم بهانهاي شد براي راه افتادن موجي خبري در فضاي مجازي و حتي محافل خانوادگي و دوستانه؛ موجي که بيشتر به دنبال محکوم کردن است تا يافتن حقيقت. اما اين تنها موج به راه افتاده در فضاي مجازي نيست. هر از چندگاهي به بهانههاي مختلف شاهد راه افتادن انواع کمپينها و اخبار و شايعات در فضاي مجازي هستيم بهطوريکه اين مساله و شايعاتي که از اين طريق منتشر ميشود ميرود تا به چالشي جدي براي دولتمردان و مديران سياسي کشور بدل شود. به همين بهانه گفتوگويي انجام دادهايم با دکتر محمد علي الستي، استاد دانشگاه، در مورد ريشهيابي و چرايي بروز چنين پديدهاي و موجي که اين روزها در مورد درياي خزر به راه افتاده است. آقاي دکتر، اين روزها، همزمان با امضاي تفاهمنامه درياي خزر شاهد موج بسيار وسيعي از اخبار ساختگي و شايعات و مطالب عاميانه و غير کارشناسانه و بدون سند تاريخي هستيم که از سوي افراد غير متخصص و شهروندان فعال در فضاي مجازي مطرح ميشوند؛ به بياني به نظر ميرسد شهروندان بيش از اينکه بخواهند اخبار را از مبادي رسمي آن دنبال کنند به دنبال پيگيري موضوعات از طرق ديگر ميروند. واقعا چرا اينچنين است؟ اين نشاندهنده بياثر شدن نقش رسانههاي ماست يا دليل ديگري دارد؟ اين مساله، از آن دست مسائل پيچيدهاي است که وجوه مختلفي دارد. يکي از وجوه آن همان است که شما گفتيد. يعني بياعتمادي مردم به رسانهها. به بياني فقدان منابع موثق خبري و بياعتمادي شهروندان به رسانهها درکنار فقدان اعتماد کافي شهروندان به مديران جامعه باعث شده تا مردم، به سوي شايعات و حرفهاي شفاهي و نقل قولها گرايش بيشتري پيدا کنند. اينها موضوعاتي ثابت شده و علمي است، اتفاقا چند وقت پيش در انجمن صنفي سخنراني مفصلي در مورد «پديدارشناسي» خبر در روزنامهنگاري حرفهاي داشتم. آنجا موضوع سخنراني من همين بود که وقتي منابع موثقي در اختيار شهروندان نيست که اخبار را به آنها بدهد يا تحليل درستي از آنها براي مردم ارايه دهد، آنوقت شهروندان به دنبال راههايي ميروند که تا با واسطه يا از طريق ابزار و روشهاي مختلف به اخبار يا تحليل آنها دست پيدا کنند. خب اين چه ربطي به پديدارشناسي دارد؟ بگذاريد مساله را جور ديگري بررسي کنيم. هر پديده و شيئي داراي دو وجه مختلف است. يکي ذات دستنيافتني آن که به «مومنت» معروف است و ديگري حس و اقتباس و درکي که ما از آن پديده داريم که به آن «پديدار» گفته ميشود. مثلا شما توپ آبيرنگي را درنظر بگيريد. رنگ آبي آن ذات دست نيافتنياش و حس و درکي که ما از اين توپ و رنگ آن داريم، همان «پديدار» است. حالا اگر رنگ اين توپ عوض شود نميتوانيم بهطور قطع بگوييم ذاتش تغيير کرده يا عوامل حسي آن. اين موضوع در مورد تمام موجودات عالم صادق است. اگر اخبار انعکاسي از جهان بيرون يا همان مومنت باشد، اين خبرنگاران هستند که با برداشت و حس و درک خود آنها را منتشر ميکنند. بنابراين هر دوي اينها قابل شک هستند. از سويي از منظر پديدارشناسي ما با دو پديده «سافت» خبرها و «هارد» خبرها مواجه هستيم. هارد خبرها - يا سخت خبرها - خبرهايي هستند که همه به يک شکل آنها را نقل ميکنند ولي سافت خبرها، بخشهايي از خبرهستند که بسته به گرايش و طيف سياسي خبرنگاران تدوين و منتشر ميشوند. مي شود بيشتر توضيح دهيد؟ بله. مثلا وقتي هواپيمايي سقوط ميکند، همه خبر سقوط هواپيما را منتشر ميکنند و يک اتفاق نظر واحدي در اين زمينه وجود دارد. ولي در مورد علت سقوط ، هر رسانه و خبرنگار تفسيري را ارايه ميدهد. حالا عدم اعتماد شهروندان به رسانهها و سيستم مديريتي کشور باعث ميشود تا واقعيتها به دليل حضور واسطهها و فيلترها، تغييرشکل پيدا کند و با ملغمهاي از تفسيرهاي رنگارنگ مواجه باشيم. مثلا در مورد درياي خزر، مردمي که به سبب شرايط متلاطم اقتصادي دولت را مقصر ميدانند و سعي در پيدا کردن مقصر هستند، به صورت ناخودآگاه به اين سمت گرايش پيدا ميکنند که بخواهند موضوع اين تفاهمنامه را نيز به عنوان يک نقطه منفي ديگر به دولت منسوب کنند. گذشته از اينها ولي فکر نميکنيد، مردم ما به شکلي عجيب و غريب به قضاوتهاي عوامانه در مورد اخبار و رخدادها و تفسير آنها عادت کرده باشند؟ متاسفانه همين طور است. اين موضوع هم يک ريشه تاريخي دارد که بحث در مورد آن در اين مقال نميگنجد. ولي واقعيتي است انکارناپذير. اينکه مردم در مورد هر موضوعي دست به تفسير ميزنند و داوري ميکنند. به عبارت ديگر، فقدان اعتماد به رسانهها و منابع موثق درکنار عدم اعتماد به مديران ارشد درکنار اين خصلت تاريخي ! باعث شده تا مردم بدون اينکه از اصل قضيه اطلاع داشته باشند دست به تفسيرهاي عجيب و غريب و بعضا غيرکارشناسانهاي در مورد درياي خزر بزنند. در حقيقت معتقدم اگر به گونهاي عمل شود که اعتماد مردم به رسانهها و سيستم مديريتي کشور بازگردد، بسياري از شايعاتي که امروز ميشنويم نيز خواهناخواه از بين ميرود. همراهان عزيز، آخرين خبر را بر روي بسترهاي زير دنبال کنيد: آخرين خبر در سروش http://sapp.ir/akharinkhabar آخرين خبر در ايتا https://eitaa.com/joinchat/88211456C878f9966e5 آخرين خبر در بله https://bale.ai/invite/#/join/MTIwZmMyZT آخرين خبر در گپ https://gap.im/akharinkhabar