«سنا» در حصر بانک مرکزی
اعتماد/ متن پيش رو در اعتماد منتشر شده و انتشار آن به معني تاييد تمام يا بخشي از آن نيست. هنوز يک ماه از روزي که عبدالناصر همتي، رييسکل بانک مرکزي شده، نگذشته است. همتي در روز معارفهاش کم صحبت و رسما اعلام کرد از اين پس تصميم دارد تا با مشورت اقتصاددانان و مديران باتجربه تصميماتي اتخاذ کند که بازار را به آرامش برساند. او همان روز به بسته ارزي اشاره کرد که بازار را به آرامش ميرساند و به فاصله سه روز بعد از معارفه رييسکل جديد مقرر شد تا بسته ارزي اجرا شود؛ بستهاي که رسما کرکره صرافيها را بالا ميبرد و شرايط خريد و فروش ارز و نام دلار را به سايتهاي ارزي بازميگرداند. قرار بود قيمت دلار در سامانه نيما تعيين و در سنا به دست واردکنندهها برسد و ساز وکاري شفاف داشته باشد. اين روال اگرچه براي اجرا شدنش همزمان برد اما بنا به اذعان کارشناسان اقتصادي همين که دولت اجازه ميدهد واردکنندهها با مجوز قانوني از سامانه سنا ارز مورد نياز خودشان را تهيه کنند جاي اميدواري داشت که گشايشهاي جديد براي بحث ارزي ايجاد شده است. در اين مدت هم بر همين اساس قيمت دلار در کنار ساير ارزهاي رايج در سامانه نيما قرار ميگرفت تا اينکه به يکباره يکشنبه شب مسوولان پولي و مالي کشور تصميم گرفتند تا دلار را از سامانه سنا حذف کرده و قيمت دلار مجددا در پستوي سنا قرار گيرد و يوآن در سايت سامانه سنا جايگزين دلار شود. حذفي که زمينهساز تحليلهاي مختلفي شده است. برخي حذف دلار و جايگزين شدن يورو به جاي آن را به قدرتگيري بيش از پيش يوآن در معادلات ايران ميدانند و برخي از مطرح شدن پروندهاي قديمي خبر ميدهند که مجددا روي ميز بانک مرکزي و دولت قرار گرفته است. حدس و گمانهايي که خبر از طرح مجددا صادرات و واردات بر مبناي ارز مبدا و مقصد را پررنگتر ميکند. با اين حال مهر سکوتي که بانک مرکزي و مسوولان پولي و مالي کشور براي اين موضوع بر لب زدهاند، باعث شده تا چرايي تصميم اخير براي حذف دلار در عين حال که در هالهاي از ابهام باقي ميماند پرسشهاي جديدي را در ذهن متبادر کند. سوالهايي همچون اينکه چرا بانک مرکزي بعد از دو هفته از اجراي بسته جديد ارزي خود که به نظر ميرسيد در حال بازگشت آرامش به بازار ارزي بود به يکباره فضاي ارزي را در شرايط غيرشفاف قرار داده است؟ چه نتيجهاي از اجراي بسته ارزي به دست آمده که بانک مرکزي حاضر شده است تا با حذف دلار از سامانه، مجددا بازار ارزي را در فضاي حدس و گمان قيمتي فرو ببرد؟ در عين حال اجراي اين سوال مطرح است که دولت از حذف دلار چه هدفي دارد و چه نتيجهاي قرار است در پس اين تصميم حاصل شود؟ و در عين حال اگر قرار بود روزي دلار از سامانه سنا حذف شود چرا در بسته سياستهاي ارزي يکي از راههاي شفافسازي بازار ارزي و البته بازگشت ثبات به اين بازار را اعلام نرخها در اين سامانه دانسته بود؟ در همين حال برخي همچنان معتقدند که رشد قيمتي دلار در برابر يورو و ساير ارزها در اين سامانه دليل حذف دلار است؛ حذفي که به نوعي براي تضعيف دلار انجامشده است. هر چند که به نظر نميرسد خريداران ارز حاضر باشند براي دلار قيمتي بالاتر از يورو پرداخت کنند و قطعا ادامه اين روند باعث ميشد که قيمت دلار کاهش يابد. از سوي ديگر نبايد فراموش کرد پيش از اين هم برخي از کشورها خواهان انجام مبادلات تجاري خود با ايران بر مبناي ارز مبدا خود بودند و تجربه قبلي براي انجام معاملات بر مبناي ارز مبدا براي هند يا چين هم انجام شد. روالي که اگر دوباره به عنوان گزينه جديد روي ميز مذاکرات تجاري ايران قرار گيرد، تکرار تجربهاي است که پيش از اين انجام شده اما نمود و بروز آن به قدري نبوده که باعث کاهش محسوس قيمت دلار شود چرا که در نهايت در فرمول تبديل ارزها به يکديگر قيمت دلار مبنا قرار ميگيرد. سرگرداني صادرکنندگان در همين حال گويا قرار نيست آرامش به بازار تجاري ايران باز گردد چرا که در کنار حذف دلار از سامانه موجب سرگرداني واردکنندگان براي تعيين قيمت دلار براي خريد شده است. صادرکنندگاني که طي اين مدت ارز خود را در سامانه نيما فروختهاند نيز سرگردان از عدم پرداخت وجه ريالي خود در مقابل صرافيها شدهاند و بنا به گلايه صادرکنندگان صرافها در حالي که ارز را دريافت کردهاند اما براي پرداخت معادل ريالي آن زمان زيادي را مطالبه ميکنند به گونهاي که هنوز دلاري که دو هفته پيش به صرافي فروخته شده به شرکت صادرکننده واريز نشده است. با اجرايي شدن بسته جديد ارزي تقريبا تمام صادرکنندگان بهويژه پتروشيميها که عمده ارز صادراتي را عرضه ميکنند به بازار ثانويه آمدند. بر اساس مصوبه هيات دولت، تامين ارز براي واردات کالاها به غير از کالاهاي اساسي در بازار ثانويه از محل ارز حاصل از صادرات کليه کالاهاي غيرنفتي به ويژه فرآوردههاي نفتي، گاز طبيعي، پتروشيمي، محصولات فولادي و فلزات رنگي تامين ميشود و معاملات در اين بازار بين صادرکنندگان و واردکنندگان از طريق بانکها و صرافيهاي مجاز انجام شده و نرخ ارز طبق عرضه و تقاضا تعيين خواهد شد.طي دو ماه از صادرات، ارز ناشي از آن را در سامانه نيما عرضه کنند، ضابطه و چارچوبي براي صراف يا خريدار تعيين نشده که طبق آن موظف به پرداخت هزينه خريد خود باشد اين در حالي است که ميگويند وقتي قبلا در بازار آزاد ارز خود را ميفروختند و طبق قرارداد، صراف حداکثر تا ۴۸ ساعت موظف به برگرداندن ريال بود و اگر اين اتفاق نميافتاد، بايد صراف جريمه پرداخت ميکرد اما در حال حاضر اينگونه نيست.گرچه حدود سه هفته از اجرايي شدن بسته جديد ارزي ميگذرد و زمان لازم است تا ايرادات موجود در اين بازار برطرف شود، اما به هر حال برخي مسائل ميتواند موجب نارضايتي صادرکنندگان و واردکنندگان باشد. عدم برگشت به موقع ريال يا برخي موانع ديگر براي صادرکننده ميتواند به مرور آنها را از معاملات در نيما دلسرد کرده و بعيد نيست براي فروش ارز دنبال راهکار ديگري باشند چرا که تاکيد دارند عدم دريافت ريال ناشي از عرضه ارز موجب بسته شدن دست آنها در تامين منابع براي هزينهکرد اين شرکتها خواهد شد. چين به دنبال تقويت يوآن جالب اينجاست که به تازگي بلومبرگ در گزارشي از تصميم چين براي تقويت يوآن خود خبر داده و نوشته است؛ چين در نظر دارد در زمان مذاکرات تجاري خود با امريکا، يوآن که يکي از ضعيفترين عملکردهاي ارزي را داشته است، تقويت کند. ژو هائو، کارشناس اقتصادي ارشد بانک «کومرتس بانک» سنگاپور گفت: به نظر ميرسد منفعت چين و امريکا در حال حاضر در تقويت ارزش يوآن باشد. امريکا به دليل کاهش رقابتپذيري کالاهاي چيني و چين به اين دليل که فکر ميکند ارزش يوآن اکنون به سطحي رسيده که بايد باثبات باشد، به تقويت يوآن علاقهمند است. وي افزود: هرچه دلار به سطح ۷ يوآن نزديکتر شود اقدامات بيشتري از جانب دولت چين را براي حفاظت و تثبيت ارزش يوآن شاهد خواهيم بود.دونالد ترامپ- رييسجمهور امريکا- تاکنون بارها و بارها چين را متهم به دستکاري عمدي و تضعيف ارزش يوآن کرده است. از مارس امسال تاکنون يوآن ۸ درصد ارزش خود در برابر دلار را از دست داده است. ناتان چو- کارشناس اقتصادي بانک «ديبياس» گفت: چين نميخواهد پيش از مذاکرات مهم خود با امريکا، ارزش يوآن بيش از پيش تضعيف شود.بانک مرکزي چين در روزهاي اخير اقدامات گستردهاي براي حفاظت از يوآن انجام داده است که از جمله آنها ميتوان به تعيين نرخ مبادلاتي روزانه و استفاده از يوآن در قراردادهاي آتي بورس هنگکنگ اشاره کرد. پيشتر اقتصاددانان زيادي از بانک مرکزي چين خواسته بودند تا به روند تضعيف يوآن خاتمه دهد و آن را تقويت کند. از جمله چنگ فيانگ- استاد اقتصاد چيني- که گفته بود: تلاش مقامات چيني براي تضعيف يوآن در برابر دلار قابل درک است با اين حال تداوم اين وضعيت در بلندمدت براي اين کشور زيانآور خواهد بود. هر چند تضعيف يوآن به نفع صادرکنندگان چيني و افزايش رقابتپذيري آنها ميشود اما براي واردکنندگان و نرخ تورم، اين وضعيت مهلک خواهد بود.