امید به تصویب طرح «عفو عمومی»
اعتماد/ متن پيش رو در اعتماد منتشر شده و انتشار آن به معني تاييد تمام يا بخشي از آن نيست نمايندگان مجلس پس از دو هفته تعطيلات تابستاني و سرکشي به حوزههاي انتخابيه، روز گذشته درحالي کار خود را در يک نشست علني از سرگرفتند که رسيدگي به دو فوريت طرح عفو عمومي مجرمان سياسي و امنيتي از جمله دستورکارهاي اين روز نسبتا شلوغ بهارستان بود. چندماه پيش محمدجواد فتحي، نماينده اصلاحطلب عضو کميسيون قضايي و حقوقي مجلس از اين طرح خبر داد و در گفتوگويي با «اعتماد» به تشريح جزييات اين طرح دوفوريتي پرداخت و البته پس از آن هدف هجمههاي شديد انتقادي و حملات طيفي از اصولگرايان و همچنين برخي روزنامهها و نشريات اصولگرا از جمله «کيهان» قرار گرفت. حملات کيهاني به طرح عفو عمومي همزمان با بالاگرفتن انتقادها نسبت به اين طرح دوفوريتي و برخي حملات کيهاني به فتحي و طرح عفو عمومي بود که درگذشت ناصر ملکمطيعي، بازيگر پيشکسوت سينما و تئاتر ايران در سالهاي پيش از انقلاب، بار ديگر منجر به آن شد که موضوع مهم بازگشت ايرانيان خارج از کشور مطرح شده و بار ديگر تحليلگران و همچنين افکار عمومي با اين سوال بيپاسخ مواجه شوند که چرا دولتها در اين 4 دهه هرگز آنچنان که بايد از اين ظرفيت عظيم نيروي انساني و سرمايههاي اجتماعي و اقتصادي استفاده نکرده و تمهيدي براي بازگشت اين سرمايهها نينديشيدهاند. موضوعي که هدف اصلي اين طرح دوفوريتي بود و آن چنان که فتحي و برخي ديگر از نمايندگان مجلس ميگفتند اين طرح ميتواند ضمن فراهم آوردن شرايط براي استفاده از اين سرمايهها، اثرات مثبتي ديگر، از جمله تغيير نگاههاي منفي و شکست فضاسازيهاي رسانهاي درخصوص مسائل مختلف حقوق بشري عليه کشورمان را نيز به همراه داشته باشد. استدلال موافقان عفو عمومي آنها معتقد بودند طرح عفو عمومي در روزهايي که جامعه جهاني بيش از هر زمان ديگري بر عملکرد دولت ايران متمرکز شده و همزمان با ورود ترامپ به کاخ سفيد، تبليغات منفي عليه سياستهاي جمهوري اسلامي افزايشي دوچندان داشته، پاسخي است روشن براي جامعه جهاني و تاکيدي آشکار بر حقايق سياسي و اجتماعي حاکم بر ايران. فتحي آن زمان بارها تاکيد کرده بود که بايد به دنيا پيامي مثبت مخابره کنيم و نگذاريم تبليغات منفي و گسترده امريکاي ترامپ بر افکار عمومي جامعه جهاني موثر بيفتد. اين اظهارات درحالي مطرح شد که طرح عفو عمومي فتحي از قضا بسيار شبيه به فرمان عفو عمومي حضرت امام خميني در حدود 39 سال پيش بوده است. فرماني که هرگز به طور تام و تمام اجرايي نشده و حالا ميتواند در قالب اين طرح به نتيجه برسد. اميد به تصويب طرح با وجود رد فوريت هرچه بود اما اين طرح بالاخره روز گذشته در دستورکار مجلس قرار گرفت و اگر چه هم دو فوريت و هم يک فوريتش با راي منفي مجلس روبرو شد اما اولا دقت در تعداد آراي نمايندگان در جريان رايگيري براي فوريت اين طرح در هر دو مرحله نشان از آن دارد که اکثر نمايندگان حاضر در صحن با کليات طرح موافقند و در ثاني، رد فوريت طرح به هيچ عنوان به معناي مخالفت مجلس با محتواي يک طرح نيست و اين طرح با وجود عدم تصويب فوريت آن در آيندهاي نزديک به صورت عادي در دستورکار صحن علني مجلس قرار ميگيرد. آنچنان که پس از اظهارات محمد کاظمي، نايبرييس اصلاحطلب کميسيون قضايي و حقوقي به عنوان يکي از طراحان و همچنين توضيحات موافقان و مخالفان، نمايندگان ابتدا با ۱۰۶ راي موافق، ۷۸ راي مخالف و ۴ راي ممتنع از مجموع ۲۱۹ نماينده حاضر با دو فوريت و در ادامه نيز با ۱۰۸ راي موافق، ۷۹ راي مخالف و ۳ راي ممتنع از مجموع ۲۱۸ نماينده با يک فوريت آن مخالفت کردند. به اين ترتيب، با وجود آنکه فوريت اين طرح که نياز به راي دو سوم نمايندگان داشت، تنها با يک راي اختلاف از تصويب بازماند اما رايگيري ديروز نشان داد، با توجه به آنکه تصويب محتواي طرح با نصف به علاوه يک راي از مجموع نمايندگان حاضر در صحن محقق خواهد شد، احتمالا طرح عفو عمومي پس از بازگشت به صحن و بررسي بهصورت يک طرح عادي و بدون فوريت، به تصويب صحن خواهد رسيد. نکته جالب در جريان رايگيري ديروز آنجا بود که درحالي فوريت طرح عفو عمومي تنها بهدليل يک راي کمتر از تصويب بازماند که بسياري از موافقان اين طرح در جلسه ديروز غايب بودند و مهمتر آنکه حتي محمدجواد فتحي، طراح طرح نيز در جلسه حضور نداشت. در اين ميان اما آنچه در طول تصويب اين طرح رخ داد، نشان از اين داشت که عمده مخالفتها با طرح عفو عمومي فاقد بررسيهاي کارشناسانه و عمدتا يا ناشي از عدم درک دقيق محتواي طرح يا بهدليل همان هجمههاي سياسي و کيهاني بوده است. آنچنان که جبار کوچکينژاد و حسن کامران دو نماينده اصولگراي رشت و اصفهان در مقام مخالفت با اين طرح اظهارنظر کردند و مهمتر آنکه هر دو بدون اشاره به مسائل فني، صرفاً از منظر جناحي به نقد آن پرداختند. درمقابل اما با وجود آنکه مصطفي کواکبيان، نماينده اصلاحطلب تهران يکي از موافقان تصويب طرح بود اما جلال محمودزاده، نماينده مهاباد نيز در موافقت با آن نطق کرد. نمايندهاي که همين چندي پيش با تهيه طرحي بهدنبال عدم کفايت حسن روحاني بود و با اين حساب نميتوان او را از جمله اصلاحطلبان مجلس دانست. حيدري: «عفو عمومي» تصويب ميشود همزمان غلامرضا حيدري ديگر نماينده اصلاحطلب مردم تهران نيز با تاکيد بر اينکه راي بالاي نمايندگان، اتفاقي نويدبخش در مسير تصويب طرح عفو عمومي بوده است به «اعتماد» ميگويد: «نکته حائز اهميت که بايد به اطلاع مردم برسد اين است که رد فوريت طرح، ارتباطي به رد محتواي طرح ندارد. به هر حال تصويب طرح نياز به نصف آراي نمايندگان دارد و تصويب فوريت نيازمند راي دو سوم است و فوريت اين طرح در حالي با يکي، دو راي اختلاف رد شد که آراي موافقان بهمراتب بيش از مخالفان بود.» اين عضو فراکسيون اميد همچنين گفت: «هماکنون فرصت مناسبي ايجاد شده و طرح به کميسيون قضايي رفته و طبيعتا باز هم روي آن کار ميشود و با اين حساب به احتمال بسيار زياد به تصويب ميرسد.» جمعآوري امضا براي اولويتبخشي با وجود اميدواري اکثر موافقان طرح با توجه به راي بالاي ديروز صحن، برخي نسبت به طولانيشدن روند رسيدگي به اين طرح به عنوان يک طرح فاقد فوريت و عادي نگراني دارند. هرچند که کواکبيان گفته اين مشکل نيز قابلحل است. اين نماينده مجلس از زمزمههايي براي جمعآوري امضا براي در اولويت قرار دادن اين طرح به «اعتماد» خبر داد و ميگويد: «بنابر آييننامه ميتوانيم امضا جمع کنيم و درخواست بدهيم که رسيدگي به طرح عفو عمومي بهصورت عادي تا حد امکان جلو بيفتد.» اتفاقي که ميتواند زمينهساز تصويب اين طرح مهم حتي تا پيش از پايان سال جاري باشد.