فواد ایزدی: رییسجمهور ایران به مذاکره با آمریکا امیدوار است
مثلث/ متن پيش رو در مثلث منتشر شده و انتشار آن به معني تاييد تمام يا بخشي از آن نيست برخي منتقدين بر اين باور هستند که دستگاه سياست خارجي ايران با اين سياستي که در پيش گرفته از فرصتهاي بالقوه موجود در شرق و منطقه غافل شده است. در اين راستا گفتوگويي با دکتر فواد ايزدي، استاد روابط بينالملل دانشگاه تهران داشتيم. به عقيده وي آقاي روحاني از ابتدا نگاه خوشبينانهاي به غرب با محوريت برجام براي حل مشکل سياست خارجي ايران داشت و عليرغم همه خلف وعدههايي که از جانب آمريکا ديد همچنان تصور ميکند که راههايي براي حل مشکل با آمريکا وجود دارد. رويکرد دولت آقاي روحاني و دستگاه ديپلماسي ايشان نسبت به آمريکاي ترامپ چيست؟ بهطور کلي به نظر شما امکان مذاکره با آمريکا در خصوص برجام يا مسائل ديگر وجود دارد؟ سياست خارجي آقاي روحاني نسبت به آمريکا خوشبينانه است، حتي در مقطع کنوني که آمريکا از توافق خارج شده همچنان اندکي خوشبيني نزد ايشان و دستگاه سياست خارجي وجود دارد. به اين معنا که زمانيکه آقاي روحاني رئيسجمهور شدند، اين تفکر در ايشان و برخي از اطرافيانشان وجود داشت که مشکل سياست خارجي ايران در صورت کاهش تنش با ايالات متحده حل ميشود. براي اين منظور نيز در نظر داشتند که ليستي از مشکلاتي که آمريکا با ايران دارد را تهيه کرده و براي بهبود روابط، با دادن امتياز به آمريکاييان اين مشکلات را برطرف کنند که اين ديدگاه در راستاي نگاه کدخدامحورانهاي است که ايشان نسبت به واشنگتن دارند. اما برخلاف تصور ايشان با انجام اين کار نهتنها مشکلي حل نشد، بلکه علاوه بر تحريمهاي قبل از برجام، تحريمهاي بعد از برجام را هم متحمل شديم و مشکلات افزايش يافته است. زيرا آمريکا تنها با سياست ايران مشکل ندارد، بلکه کل سيستم و حاکميت جمهوري اسلامي را برنميتابد لذا تغيير سياست شايد اندکي از تنشها بکاهد اما مشکل همچنان پابرجاست. با اين حال دکتر روحاني همچنان تصور ميکنند که راههايي براي حل اين معضل وجود دارد و در اين راستا اگرچه به وضوح صحبت از مذاکره با آمريکا نميشود اما به نظر ميرسد که رئيسجمهور بر اين باورند که برخلاف رفتارهاي دوگانه ايالات متحده همچنان راهي براي مذاکره وجود دارد. آقاي ايزدي به نظر شما تمايزي ميان آمريکاي ترامپ با آمريکاي دموکراتها که درواقع برجام در آن زمان امضا شد و در زمان ترامپ از آن خارج شدند، وجود دارد؟ درواقع برجام با همه امتيازاتي که طي آن واگذار شد، بر اساس طرحي از کري و اوباما بود که نسبت به آنها خوشبيني وجود داشت. جان کري در کنگره اعلام کرد: «از لحاظ حقوقي اجراي برجام براي آمريکا الزامآور نيست.» بنابراين تفاوتهايي که ميان دموکراتها و جمهوريخواهها وجود دارد تاکتيکي است نه بنيادي و هر دو حزب در اهداف با هم اشتراک نظر دارند و هر دو يک نگرش به جمهوري اسلامي ايران دارند. عدم درک اين موضوع سبب شده که برخي در کشورمان درصدد جدا کردن ترامپ از بدنه آمريکا برآيند تا به نوعي مشکل حل شود، درحاليکه اين اقدام بايد زمان اوباما انجام ميشد زيرا اوباما و کري درون حزب دموکرات، اقليت بودند. در راستاي همين موضوع به نظرشما دليل تمرکز و توجه زياد دکتر روحاني و دستگاه ديپلماسي ايشان روي مساله غرب و برجام چيست؟ در حاليکه شرق و فرصتهايي که در آنجا يا منطقه وجود دارد به نوعي ناديده گرفته شده است. براساس نگاه کدخدامحور ايشان به غرب آن هم در ذيل برجام، اين اتفاق افتاده است. درواقع آقاي روحاني در سياست خارجي علاوه بر عدم توجه به شرق و منطقه، در غرب نيز روابط دوجانبه مستحکمي با کشورهاي اروپايي برقرار نکردند و مساله غرب هم در برجام خلاصه شده است. اين در حالي است که ثروت و تکنولوژي دنيا در حال انتقال از غرب به شرق است و در حوزههايي پيشرفت کشورهاي شرقي بيشتر از آمريکا بوده است؛ لذا منطقي نيست که تمام تمرکز ما روي غرب باشد زيرا در اين وضعيت، چين يا روسيه نميتوانند سياست راهبردي با ايران داشته باشند. درواقع ما بر آن نيستيم که دولت آقاي روحاني را به اين موضوع متهم کنيم اما ديدگاهي که در دنيا نسبت به دولت ايشان وجود دارد اين است که دولت يازدهم و دوازدهم غربگرا است و اين ديدگاه بايد اصلاح شود. به عبارت بهتر چندين ماه است که ايران در چين و هند سفير تعيين نکرده است و با توجه به وضعيتي که در برجام به وجود آمده و نيازهاي تجاري و اقتصادي که کشور دارد، اين مساله يک معضل است و به نوعي از جانب اين کشورها بياحترامي در عرف ديپلماتيک تلقي ميشود. به عقيده شما با اين شرايط دولت روحاني برجام را با اروپا حفظ خواهد کرد؟ عليرغم نکات مثبتي که برجام براي ايالات متحده داشت اما آنها از برجام خارج شدند، زيرا اولا احساس کردند از اين طريق ميتوانند امتياز بيشتري از ايران بگيرند و اين درک زماني که ايران صحبت از برجام دو و سه و منطقه قدرتمند کرد، حاصل شد. دوم اينکه طرف مقابل يقين پيدا کرد که جمهوري اسلامي قطعا در برجام باقي ميماند، اين مساله نيز زماني که ايران بيان داشت برجام را با اروپا و بدون آمريکا ادامه ميدهد مشخص شد. لذا آمريکا دريافت که برجام و محدوديتهايش وجود دارد پس ميتوان امتيازات بيشتري را از طريق اعمال فشار بيشتر از ايران گرفت. به همين دليل ايران بايد براي طرف مقابل اين درک را به وجود ميآورد که اولا ايران ديگر آمادگي دادن امتياز بيشتر را ندارد چون امتيازاتي که در برجام داد خيلي به نفعش نبود، ثانيا در صورت خروج آمريکا از برجام، ايران هم از آن خارج ميشود اما تصور برعکس به وجود آمد و موجب شد ايران در موقعيت فعلي قرار بگيرد.