اسلحه نفتی سعودیها به سمت ترامپ
دنياي اقتصاد/ متن پيش رو در دنياي اقتصاد منتشر شده و انتشار آن به معني تاييد تمام يا بخشي از آن نيست
نفت که به دليل فشارها و تحريمهاي ترامپ عليه ايران به سطوح بيش از ۸۰ دلار بر بشکه افزايش يافته، حال در معرض خطر ديگري از سوي بزرگترين متحد آمريکا در اوپک قرار گرفته است. قيمت نفت روز گذشته يعني بعد از اينکه عربستان اعلام کرد در صورت تحريم توسط آمريکا دست به اقدامات تلافي جويانه خواهد زد، تا حدود ۲ درصد افزايش يافت. چراکه اين گمانه ايجاد شد «عربستان سعودي ممکن است بعد از ۴۵ سال مجددا از نفت بهعنوان سلاحي در برابر غرب استفاده کند و تروماي نفتي دهه ۷۰ ميلادي تکرار شود.»
ماجرا به احتمال ترور «جمال خاشقجي» توسط سعوديها باز ميگردد. جمال خاشقجي همان روزنامهنگار واشنگتن پست و منتقد سعوديها است که حدود دو هفته پيش براي کارهاي اداري وارد سفارت عربستان در ترکيه شد اما هيچگاه از آن خارج نشد. هرچند سعوديها مدعي شدند که از سرنوشت جمال هيچ اطلاعي ندارند، اما ناپديد شدن اين روزنامهنگار موجي از خشم جهاني را عليه عربستان شکل داد و فشارها آمريکا را نيز وادار به واکنش و انتقاد از نزديکترين متحد خود در خاورميانه کرد. واشنگتن گفته است اگر مشخص شود جمال خاشقجي در سفارت عربستان در ترکيه کشته شده، رياض با واکنش شديد واشنگتن مواجه خواهد شد. به مدت کوتاهي رسانه دولتي عربستان به اظهارنظر ترامپ واکنش نشان داد؛ واکنشي که کارشناسان آن را «به تهديدهاي عربستان عليه واشنگتن» تعبير کردند. ترکي الدخيل، سرپرست شبکه خبري العربيه در مقالهاي بدون آوردن نام شخص خاصي از زبان مقامات سعودي نوشت: «اگر آمريکا رياض را تحريم کند، عربستان ميتواند با افزايش قيمت نفت به بيش از ۲۰۰ دلار بر بشکه تحريمها را تلافي کند و اقتصاد جهان را به مخاطره اندازد.» هرچند که سفير عربستان در آمريکا اعلام کرده اين اظهارات نظر شخصي الدخيل بوده و مقامات سعودي چنين اظهاراتي نکردهاند، اما نگراني از تکرار «تحريم نفتي اعراب عليه غرب» در دهه ۷۰ ميلادي قيمت نفت را روز گذشته در مسير صعودي قرار داد. با اين حال بسياري از کارشناسان بر اين باورند که اين تهديدها راه به جايي نخواهد برد، چراکه عربستان خود بيش از هرکسي از اجرايي شدن آن آسيب خواهد ديد.
فشار اقتصادي ناشي از تحريمهاي اعراب عليه غرب، ساختار ناتو را به هم ريخت و تغييرات استراتژيک و سياسي بسياري را در کشورهاي مصرفکننده نفت رقم زد. بهطور مثال ژاپن بعد از اين ماجرا خود را از سياستهاي واشنگتن در خاورميانه جدا کرد. با اين حال تحريم اعراب تنها براي آمريکا و متحدانش دردسرساز نشد و به مرور سياستهاي عربستان را نيز به کلي تغيير داد. جواد يارجاني، کارشناس بازار نفت و رئيس اسبق امور اوپک وزارت نفت ايران پيش از اين در گزارشي با عنوان «نقشه راه نفت در دولت دوازدهم» درخصوص شوک نفتي دهه ۷۰ ميلادي گفته بود: مبدع تحريم نفتي عليه غرب عربستان بود، چراکه ملک فيصل پادشاه وقت اين کشور شديدا به دنبال پيروزي در فلسطين بود. بهطوريکه از ملک فيصل نقل قول ميشود که گفته بود «آرزو دارم در قدس نماز بخوانم». يارجاني همچنين يادآور شد که «چندي بعد از تحريم نفتي ملک فيصل به دست برادرزادهاش که از آمريکا برگشته بود به قتل رسيد. افراد بسياري نهادهاي امنيتي آمريکا را پشت پرده قتل فيصل ميديدند و بعد از اين واقعه بود که عربستان به تدريج به طرف هماهنگي کامل با سياستهاي آمريکا به خصوص در زمينه نفت کشانده شد.» بنابراين هرچند در حال حاضر نيز در صورتي که عربستان از نفت بهعنوان سلاح در برابر کشورهاي غربي استفاده کند، ضربه مهلکي به اقتصاد و بازارهاي مالي جهان وارد خواهد شد، اما با توجه به آنچه تحريم نفتي دهه ۷۰ براي اين کشور به بارآورد اين سوال مطرح است که آيا عربستان به تکرار تاريخ دست خواهد زد؟
همچنين راجر ديوان، کارشناس شرکت مشاورهاي آياچاس مارکت که سابقه طولاني در بررسي امور و سياستهاي اوپک دارد، ميگويد: «اظهارات عربستان سعودي يکي از تابوهاي بزرگ بازار نفت(استفاده سعوديها از نفت بهعنوان سلاح) را شکست، اما اين تابوشکني ميتواند به خودتخريبي منجر شود.» به گفته اين کارشناس بازار نفت، عربستان سعودي درست زماني در حال تهديد بازار نفت است که جريان عرضه نفت جهان به دليل وضع تحريمهاي آمريکا عليه ايران به مخاطره افتاده است؛ تحريمهايي که آمريکا مدعي بود با هماهنگي کامل با بزرگترين عضو اوپک اجرايي کرده است. با اين حال نگراني از افزايش تنشها در خاورميانهاي که در حال حاضر يکي از بزرگترين توليدکنندگان نفتش يعني در معرض تحريمها قرار دارد، موجب شد قيمتها در مسير افزايشي قرار گيرند و در ساعات اوليه معاملات رشد ۲درصدي قيمتها را نيز تجربه کنند. بهاي نفت برنت تا حدود ۸۲ دلار بر بشکه و نفت خام آمريکا نيز تا نزديک به ۵/ ۷۲ دلار بر بشکه افزايش يافت. با اين حال، در ادامه معاملات قيمتها تعديل شد. قيمت نفت برنت در لحظه تنظيم اين گزارش(ساعت ۱۷ به وقت تهران) بيش از ۵۰ سنت نسبت به آخرين قيمت روز جمعه رشد کرد و به حدود ۸۱ دلار بر بشکه رسيده است. نفتخام آمريکا نيز با حدود ۳۰ سنت افزايش قيمت، ۶۳/ ۷۱ دلار بر بشکه معامله شد. بلومبرگ تعديل قيمتها را به توخالي بودن تهديدهاي رياض نسبت ميدهد.اين سايت خبري در گزارش روز گذشته خود نوشته است: «رشد شديد قيمتها امروز خيلي زود به سردي گراييد، چراکه معاملهگران به اين نتيجه رسيدند که با وجود کلمات آتشين عربستان، سعوديها نميخواهند تاريخ را تکرار کنند.» کارشناسان همچنين در رد احتمال استفاده از نفت بهعنوان سلاح به تجربه اخير ايجاد آشفتگي در روابط رياض- اوتاوا اشاره ميکنند که با وجود قطع روابط ديپلماتيک به قطع جريان صادرات نفت عربستان به کانادا منجر نشد