طنین صداها در پاستور
ايران/ متن پيش رو در ايران منتشر شده و انتشار آن به معني تاييد تمام يا بخشي از آن نيست پيامدهاي گفت و شنود روحاني با نخبگان سياسي و اقتصادي در گفتارهايي از محمد عطريانفر، اشرف بروجردي، محمد خوش چهره، محمدعلي ابطحي، محمد مهدي اسلامي، احمد شيرزاد - صاحبنظران معتقدند اين ديدارها بايد تداوم يابد تا به نتيجه برسد سنت حسنه ديدار با نخبگان سياسي، اقتصادي و دانشگاهي که هر سال در ماه رمضان و در قالب افطاريهاي رئيس جمهوري انجام ميشد، حالا به ماههاي ديگر تسري يافته است. در هفتههاي گذشته حسن روحاني رئيس جمهوري کشورمان هم با فعالان حزبي و سياسي ديدار و گفتوگو کرد و هم اخيراً ميزبان انديشمندان حوزه اقتصاد بود. آن گونه که اعلام شده است قرار است اين ديدارها ادامه داشته باشد. ديدارهايي که در آن ميهمانان فرصت ابراز عقيده، پيشنهاد و حتي نقد و اعتراض را غنيمت شمرده و به قولي هرچه دل تنگشان ميخواهد، ميگويند. به اعتقاد بسياري اين ديدارهاي چهره به چهره و به دور از هياهوي رسانهاي و سياسي، به رئيس دستگاه اجرايي کشور فرصت ميدهد تا بي واسطه از نظرات نخبگان و کارشناسان بهرهمند شود... سنت حسنه ديدار با نخبگان سياسي، اقتصادي و دانشگاهي که هر سال در ماه رمضان و در قالب افطاريهاي رئيس جمهوري انجام ميشد، حالا به ماههاي ديگر تسري يافته است. در هفتههاي گذشته حسن روحاني رئيس جمهوري کشورمان هم با فعالان حزبي و سياسي ديدار و گفتوگو کرد و هم اخيراً ميزبان انديشمندان حوزه اقتصاد بود. آن گونه که اعلام شده است قرار است اين ديدارها ادامه داشته باشد. ديدارهايي که در آن ميهمانان فرصت ابراز عقيده، پيشنهاد و حتي نقد و اعتراض را غنيمت شمرده و به قولي هرچه دل تنگشان ميخواهند، ميگويند. به اعتقاد بسياري اين ديدارهاي چهره به چهره و به دور از هياهوي رسانهاي و سياسي، به رئيس دستگاه اجرايي کشور فرصت ميدهد تا بي واسطه از نظرات نخبگان و کارشناسان بهرهمند شود و هم تقويت پلهاي ارتباطي ميان دولت و بدنه کارشناسي، سبب ميشود برنامهها منسجمتر و کم اشتباهتر ظاهر شده و در اجرا با مقاومت کمتري روبهرو شود. در اين ميان برخي معتقدند اين ديدارها زماني بارورتر ميشوند که به ساير ارکان اجرايي بخصوص وزارتخانهها و سازمانهاي مادر سرايت کند و وزرا و معاونان رئيس جمهوري به فراخور شرايط و موضوعات ميزبان نخبگان حوزه خود باشند. در ادامه تعدادي از فعالان سياسي و اقتصادي با گرايشهاي مختلف درباره نفس اين ديدارها گفته و تأکيد کردهاند که تداوم اين جلسات قطعاً در برون رفت کشور از مشکلات تأثيرگذار خواهد بود. از شنيدن نقد تا ارائه راهکار اشرف بروجردي عضو شوراي مرکزي حزب اتحاد ملت براي تصميمگيري در مورد هر مسألهاي، قاعدتاً بهترين راه اين است که از زواياي مختلف به شناخت آن بپردازيم. جنس دو نشستي که در هفتههاي گذشته با حضور رئيس جمهوري و تعدادي از چهرههاي سياسي اصلاحطلب و پس از آن اساتيد امر اقتصاد برگزار شد، با هم متفاوت بوده و نياز به بررسي جداگانه دارد. برگزاري نشست سياسي که در ابتدا با اصلاحطلبان و پس از اين نيز قرار است با اصولگرايان برگزار شود، مبتني بر بازگو کردن نقدهايي است که نسبت به عملکرد دولت دوازدهم وجود داشته و به نحوي ميتوان گفت که اين چهرهها قصد همراهي با رئيس جمهوري را هم داشتهاند. اما نشستي که با موضوع اقتصادي و با حضور اساتيد اين حوزه برگزار شد، بيشتر ارائه راهکار براي حل مشکل جامعه است. مشکلاتي که در واقع يکي از مخاطرات جدي کشور است و بايد به اين فکر بود تا مردم از وجود آن به خشم نيايند و اين کمبودها، نواقص و مشکلاتي که اقتصاد براي مردم به وجود آورده، باعث نشود که آنان را عصباني کند. مردم بايد آرامش داشته باشند تا زندگي خوبي را تجربه کنند. اين يعني همان چيزي که ما مسئولان به آنها وعده دادهايم. از يک سو از ابتداي انقلاب گفتهايم که چقدر اين پيروزي برايتان دستاورد خواهد داشت و از سوي ديگر خلاف آن اهدافي که به دنبال آن بودهايم، حرکت کردهايم. اين نقض غرض است و باعث ميشود که نتوانيم بر سر آرمانهاي خود بايستيم و يا اينکه اين اعتماد را به مردم منتقل کنيم که اگر ما هستيم و هر تلاشي ميکنيم و يا هر تصميمي ميگيريم به نفع جامعه است. اين اعتماد بايد به وجود بيايد و اين نشستها هم در همين راستا است.اگرچه بيرون از اين مجموعه برخي انتقاداتي را در باب اين دو نشست مطرح کردند اما نفس اين کار، تصميمگيران عرصه سياسي کشور و يا به عبارتي نقدکنندگان اقدامات دولت را متقاعد کرد به اينکه اگر روحاني به اينجا رسيده و شرايط جامعه اين گونه شده، به اين دليل است که او نيازمند به همراهي چهرههاي سياسي است اما کمتر اين همراهي را ديده است. نه اينکه نقد نکنند اما تلاششان اين باشد که از دولت حمايت کنند. اين حمايت کمک خواهد کرد تا دولت تصميم بهتري بگيرد. در عرصه اقتصاد نيز اين گونه است. مشکل کشور عمدتاً اين است که راهکارهايي که براي برون رفت کشور از مشکلات ارائه ميشود ناکارآمد شده و تصميماتي که گرفته ميشود، بعضاً منتهي به نتيجه نميشود. ولي وقتي همه اقتصاددانها اعم از کساني که تفکر سياسيشان اصلاحطلبي است و يا اصولگرايي و هر کدام از اينها در عرصه اقتصاد رويکردهاي خاص خود را دارند، در کنار هم قرار بگيرند ميتوانند کمک حال دولت شوند. بايد بدانيم که هويت نظام بسته به اين است که بتواند خود را حفظ کند و اين حاصل نميآيد مگر اينکه شرايط خوبي براي جامعه فراهم شود. اگر کسي در اين سرزمين زندگي ميکند بايد همه امکانات لازم از سوي مسئولان برايش فراهم شود تا نگاهش به بيرون نباشد و احساس نکند که بايد از اين مملکت برود و يا سرمايههاي خود را از اين کشور به خارج منتقل کند. البته نقدهايي را پس از برگزاري نشست اصلاحطلبان و اقتصاددانان با رئيس جمهوري شنيدهام که برخي عنوان ميکردند با برگزاري چنين نشستهايي باز هم هيچ اتفاقي نخواهد افتاد. اما دوستان بدانند که منتقل کردن مرتب اين بحثها به جامعه باعث بروز اضطراب در ميان مردم ميشود. هرچند معتقدم که بايد واقعيتها را با مردم در ميان گذاشت و اگر آنان واقعيتها را بدانند، همراهي بيشتري با مجموعه مديران جامعه خواهند داشت. دولت گوش باشد نه زبان احمد شيرزاد فعال سياسي اصلاحطلب صرفنظر از اينکه طرفدار دولت باشيم يا مخالف آن و يا دولتمردان را در به وجود آمدن مشکلات فعلي مقصر بدانيم يا نه، واقعيت اين است که فضاي سنگيني بر کشور حاکم شده است. امروزه به وضعيتي دچار شدهايم که از هر سو به دولت دوازدهم در راستاي مسائل سياست خارجي و مسائل داخلي فشار وارد ميشود. در اين ميان که مخالفان دولت هم هيچ رحمي به دلشان نميآيد تا در شدت برخوردهايشان تجديد نظر کنند، دولتهاي خارجي هم که با ما برخورد خصمآميز دارند، به هيچ روي تن به سازش نميدهند. راه برون رفت از اين شرايط خيلي دشوار است. دولت دوازدهم بدشانسيهاي زيادي بخصوص در سال 96 آورده است. زلزله، سقوط هواپيما در کنار قصورها و تقصيرات برخي مسئولان و پس از آن تحريمهاي امريکا و خروج اين کشور از برجام و سقوط ارزش ريال هر کدام به تنهايي ميتواند يک دولت را از پا درآورد. در اين زمان دولت بايد بهترين و دقيقترين تصميم را اتخاذ کند. نه اينکه تصميماتي بگيرد که لزوماً همه را راضي کند بلکه همين که برميگزيند که به نفع مصالح مردم و کشور باشد، کافي است. طبيعي است که دولت نميتواند بهترين تصميم را با 20 وزير که دور هم مينشينند به دست بياورد. حتي اگر کارشناسان داخل وزارتخانهها را هم به تعداد اين همانديشان اضافه کنيم، باز هم عقلانيتي که در داخل دولت وجود دارد، کافي نيست. حتماً لازم است مجامع تخصصي به کمک دولت بيايند و ايده و نظر بدهند و دولت هم گوش شنوا داشته باشد. از طرف ديگر فکر ميکنم اين اتفاق از بخش زيادي از هجمهها و شدت انتقاداتي که وجود دارد، کاسته و در اين شرايط قضاوتها نيز مقداري منصفانهتر خواهد شد. به همين دليل معتقدم که اگر اين نمونه جلسات ادامه پيدا کند، حتماً نتايج خوبي خواهيم گرفت. حتي اگر دولت به اين نتيجه برسد که در موارد زيادي از اين جلسات چيز تازهاي نميشنود و بحثها همان ايدههايي است که از جاهاي ديگر هم به گوشش ميرسد، اما اگر از ميان 10 جلسه يک نکته در آن وجود داشته باشد، ميتواند براي دولت مفيد باشد و گروههاي مختلف اجتماعي و فعالان سياسي احساس خواهند کرد که ميتوانند حرفهايشان را مستقيم به دولت بزنند. البته دولت هم بايد بيشتر گوش باشد تا زبان. اما اينکه تمام وقت بخواهد درد دل کند واقعاً مناسب نخواهد بود. حتماً بايد آميزهاي از شنيدنها و گفتنها باشد. پيشنهادم اين است که با گروههايي مانند سينماگران، هنرمندان، اهالي موسيقي، روزنامهنگاران که گروههاي مرجعي در جامعه هستند هم جلساتي برگزار شود. ممکن است برخي از آنان دل پري داشته باشند و حتي در برخوردهاي اول به دولت بتوپند اما در درازمدت ميتوانند مؤثر واقع شوند. اهميت ارتباط با گروههاي مرجع محمد عطريانفر عضو شوراي مرکزي حزب کارگزاران سازندگي رئيس جمهوري مسئوليت و مأموريت مهمي را برعهده دارد که از دو حيث قابل بحث است. حيث اول مردمي است و اعتمادي که از سوي اکثريت مطلق جامعه به او شده و به همين اعتبار بايد ارتباط تنگاتنگ و تعريف شده و مستمري با آحاد رأي دهندگان داشته باشد. حيث دوم به مسئوليتي برميگردد که در کابينه عهدهدار بوده و بايد بنا بر اين مسئوليت کشور را اداره کند. اين دو حيث حکم ميکند که رئيس جمهوري به لوازم دستيابي به آن هم پايبند باشد. رئيس جمهوري در ارتباط با رکن اولي که به آن اشاره کردم يعني ارتباط با مردم و به اين اعتبار که امين مردم است، بايد بتواند با نخبگان سياسي و اجتماعي و گروهها و آناني که مرجعيت اجتماعي دارند ارتباط مستمري داشته باشد. اين نوع نشستهايي که رئيس جمهوري با نهادهاي مردمي يا سياسي برگزار ميکند بيشتر از باب تقويت اين ارتباط با جامعه آماري است که به او رأي دادهاند. بر اين باور هستم که نفس برگزاري اين نشستها مهم، ارزشمند و از تکاليف رئيس جمهوري است. طبيعي است که در چنين نشستهايي هم بايد دستاوردهاي دولت را مورد بحث قرار دهند و هم بتوانند نشست صميمانه انتقادي را برگزار کنند. به اين معنا که اين چهرههاي سياسي که امناي مردم و پل ارتباطي جامعه با مسئولان هستند، بايد بتوانند ديدگاههاي مستقيمتري را از جامعه دريافت کرده و آنها را به رئيس جمهوري منتقل کنند. بنابراين نفس برگزاري چنين نشست هايي درست است و اگر تشکيل نشود محل ايراد خواهد بود. البته آنچه که امروز بيشتر مورد بحث قرار دارد و اين نشست را به حاشيه برده، اين است که چرا برگزاري آن تا اين حد تأخير داشته است. کساني از دوستان ما هستند که اين نشست ها را نقد ميکنند. مثلاً گفته ميشود که رئيس جمهوري وقتي به بنبست ميرسد اين نشستها را برگزار ميکند. به نظر من حرف مناسبي نيست و گويندگان عزيزي که اين حرفها را مطرح ميکنند که اتفاقاً بيشترشان هم از دوستان اصلاحطلب هستند بيشتر بايد موضوع را از منظر استراتژيک آن بررسي کنند. اگر تأخيري بوده همان تأخير را نقد کنند نه اينکه اصل برگزاري نشست را زير سؤال ببرند. پيوند نظام تصميمگيري و محافل نخبگي محمد خوش چهره اقتصاددان برگزاري چنين ديدارهايي در شرايط کنوني کشور يک ضرورت به شمار ميآيد. حضور تأثيرگذار نهادها، تشکلها و محافل آکادميک در نشستهاي گفت و شنود با مراکز اصلي تصميمگيري کشور ميتواند به ارتقاي ظرفيتهاي تصميمگيري بينجامد. از سوي ديگر برگزاري چنين نشستهايي بازتاب مثبتي در صحنه اجتماعي دارد. پيوند نظام تصميمگيري و محافل نخبگي ميتواند مردم را اميدوارتر و خوشحالتر کند فقط به اين شرط که منطق نخبگي داشته باشد و با فاصله گرفتن از فضاي سياسي و جناحي، اصالت را به مصالح و منافع ملي دهد. ديگر آنکه در انتخاب تشکلهاي مشارکت کننده در اين نشستها بايد دقت کرد چرا که قرار است حاضران در اين نشستها بازتاب دهنده خواستهها و منافع مردم باشند. گفتوگوهاي رو در رو مفيد است محمدعلي ابطحي عضو مجمع روحانيون مبارز ديدارهايي که رئيس جمهوري اخيراً با فعالان سياسي اصلاحطلب و فعالان اقتصادي برگزار کردند اگر چه بيشتر جنبه پروتکلي دارد اما نفس برگزاري چنين ديدارهايي که ميتواند به گفتوگوهاي رو در رو بينجامد، مفيد است. با اين حال بنا به اطلاعي که از دو نشست اخير دارم، فرصت به اندازه کافي براي طرح اغلب ديدگاهها مهيا نشده است و از سوي ديگر جا داشت در نشست اصلاحطلبان با رئيس جمهوري، کساني حضور مييافتند که نماينده واقعي جامعه اصلاحطلبي و جامعه جوانان اصلاحطلب باشد که اين گونه به نظر نميرسيد. شرط ثمربخشي ديدار با نخبگان محمدمهدي اسلامي عضو شوراي مرکزي مؤتلفه نشست و برخاست رئيس جمهوري محترم با نخبگان اقتصادي، سياسي و... قطعاً از جمله اقدامات درخور تحسين است؛ شيخ اجل گويد:«ملک از خردمندان جمال گيرد و دين از پرهيزگاران کمال يابد؛ پادشاهان به صحبت خردمندان از آن محتاج ترند که خردمندان به قربت پادشاهان.» اهتمام دکتر روحاني به اين موضوع که با اولويت ديدار با اصلاحطلبان، سپس اقتصاددانان آغاز شده و وعده برنامهريزي براي ديدار با اصولگرايان، نمايندگان مجلس و ديگر گروهها نيز رسماً از سوي مسئول دفتر ايشان مطرح شده است، جاي خرسندي دارد. اما اين نشست و برخاست زماني مطلوبتر خواهد بود که پشت سر آن کسي زمزمه نکند که «پي مصلحت، مجلس آراستند/ نشستند و گفتند و برخاستند» تيرماه چهار سال قبل بود که دکتر روحاني ميزبان افطار اصلاحطلبان، اصولگرايان و... بود. در ديدار با اصولگرايان رئيس جمهوري از تجربه خود در نشست و برخاست با همه جناحها گفت اما گمان ميکنم رئيس جمهوري اين سخن را چهار سال به فراموشي سپرده بود. حداقل انتظاري که ميرفت، تداوم اين گفتوگوها به شيوهاي مؤثر بود. شيوهاي که به تعارفات اکتفا نگردد و کثرت حضار، مانع از امکان گفتوگوي سازنده نباشد. به عنوان نمونه وي در آن افطار تصريح کرد:«رکود و تورم که جناح نميشناسد. شکم که جناح نميشناسد. زندگي مردم که جناح نميشناسد.» يکي از نقدهاي پررنگ اصولگرايان طي ساليان قبل که در مناظرههاي انتخاباتي از سوي نامزدهاي آنها نيز به صورت جدي طرح گرديد، موضوع خطر افزايش نقدينگي بود. به عنوان مثال 27 ارديبهشت ماه سال گذشته، مهندس سيد مصطفي ميرسليم در گفتوگوي ويژه خبري شبکه دوم سيما گفت:«نقدينگي بايد صرف توليد شود اما با اين وضع اگر از رکود خارج شويم، اقتصاد کشور با يک تورم مخرب روبهرو ميشود. نقدينگي بايد براي توليد به کار برود. جامعه گرفتار دلال بازي و واسطهگراييهايي شده که مانند زالو به جان ملت افتاده است.» همدلى و مشارکت مستلزم انگيزه اعتقادى است و صرفاً با درخواست و نصيحت حاصل نمىشود. اگر بخواهيم همدلى و مشارکت شکل بگيرد، بايد اين باور شکل بگيرد که خواسته رئيس جمهوري صادقانه است و حاضر است از نظريات و پيشنهادها و قابليتهايى که رقباى انتخاباتى او و کارشناسان و نخبگان همراه آنها که امروز اقليت سياسى شمرده مىشوند، داشتهاند و دارند به شکل مناسب کمک بگيرد. اگر چنين باوري ايجاد نشود، چنين نشستهايي به حداقل سود خود دست خواهد يافت و نتيجه جدي در اصلاح امور کشور نخواهد داشت.