ضربه مرگبار محمد بن سلمان بر سیاست خاورمیانه ای ترامپ
سایز متن
الف الف
لینک کوتاه در کلیبرد کپی شد!http://akhr.ir/4682210
۴.۱K
۳
ديپلماسي ايراني/ متن پيش رو در ديپلماسي ايراني منتشر شده و انتشار آن به معني تاييد تمام يا بخشي از آن نيستام البني پولاب| جمال خاشقچي روزنامه نگار و نويسنده اهل عربستان سعودي از منتقدان حکمراني در عربستان در روز دوم اکتبر 2018 پس از مراجعه به کنسولگري عربستان در استانبول ترکيه ناپديد شد و گمانه زني ها در مورد قتل وي نه تنها احتمال جنجال ديپلماتيک ميان امريکا و عربستان، بلکه سمت و سوي هراس از تغييرات جديد در معادلات سياسي منطقه خاورميانه را نيز رقم زد.
قتل روزنامه نگار سعودي در کنسولگري اين کشور در ترکيه همراه با يادداشت هاي انتقادي وي عليه سياستهاي داخلي و خارجي وليعهد سعودي در کنار انتقادهاي عمومي از محمد بن سلمان شاهزاده سعودي براي پرونده گروگانگيري سعد حريري نخست وزير لبنان در نوامبر 2017، مسايل حقوق بشر، دستگيري فعالان زن و اختلاف ديپلماتيک با کانادا و دخالت رياض در بحران يمن پرونده حقوق بشري عربستان را آنقدرسنگين نموده است که مي تواند نه تنها شاهزاده جوان را بلکه سياست خارجي دونالد ترامپ را نيز دچار چالش نمايد. انتظارها براي اين است که چگونه ترامپ مي تواند با شکاف ميان کاخ سفيد و متحد عرب خود مقابله نمايد. اگرچه همگان بر عدم وجود دوست و دشمن دائمي در سياست اذعان دارند، اما شايد براي ترامپ فيصله بخشيدن و ختم به خير شدن ماجرا در خاورميانه به اين آساني ها هم نباشد.
عربستان از سال 2017 به عنوان نخستين کشوري که ترامپ در اولين سفر خاورميانه اي خود به عنوان رييس جمهور بازديد کرد، متحد اصلي امريکا در جهان عرب محسوب شده و همکاري هاي دو کشور در مبارزه عليه داعش، روند صلح اسراييل و فلسطين و روابط تجاري گسترده في مابين اثرات سياسي و اقتصادي بر سياستهاي خارجي دو طرف و بر منطقه خاورميانه داشته است. براي ترامپ که بر روي پروژه اصلاحات داخلي عربستان تحت مديريت وليعهد سعودي براي برقراري ثبات در اين کشور و خاورميانه سرمايهگذاري کرده با توجه به غافلگيري از اتهام وارده به محمد بن سلمان سخت خواهد بود که يک تنه و بدون متحدان منطقه اي به سياستهايش ادامه دهد. فروش اسلحه به عربستان و کنترل قيمت جهاني نفت بخصوص در غياب بشکه هاي نفتي ايران در اثر تحريم ها دلايلي هستند که قصد ترامپ را در دور شدن از عربستان سعودي و خروج از توافقنامه فروش سلاح به رياض دچار ترديد مي کند. زيرا هر يک از بازيگران منطقه اي در صدد بهترين استفاده از شرايط موجود در جهت منافع ملي خود خواهند بود.
چنانچه در ترکيه فاجعه ديپلماتيک ميان ترکيه و عربستان حاصل از ماجراي روزنامه نگار سعودي پتانسيل بالايي براي اثرگذاري غيرمستقيم بر روابط ترکيه و امريکا خواهد داشت. روابط آنکارا و واشنگتن که در ماجراي "اندرو برانسون" کشيش امريکايي که به جرم دخالت در کودتاي سال 2016 ترکيه به سه سال حبس محکوم شده بود رو به سردي مي رفت و فشارهاي ترامپ براي آزادسازي اين شهروند امريکايي موجب کاهش ارزش لير و در نتيجه ايجاد بحران اقتصادي در ترکيه شده بود، توسط آزاد کردن وي تنها چند روز پس از قتل خاشقچي اگرچه توانست بحران اقتصادي ترکيه را کمرنگ تر نمايد، اما شايد بر گرم تر شدن روابط ترامپ و اردوغان اثر چنداني نداشت.
هياهوي حاصل از خبر قتل روزنامه نگار سعودي شايد دو اثر مثبت لااقل براي اردوغان داشته باشد که از يک سو براي درز کمتر حقايق از کنسولگري عربستان در استانبول وارد معاملاتي با رياض شود و از سوي ديگر از ترامپ درحمايت زياد از محمد بن سلمان امتيازاتي جهت جبران خسارات اقتصادي ناشي از کاهش ارزش پول ترکيه بگيرد. خساراتي که بدنبال اعلام اجراي تحريم ها عليه ترکيه از سوي "استيو منوچين" وزير خزانه داري امريکا و تهديدات تند ترامپ مبني بر اينکه براي آزادي يک انسان بي گناه چيزي پرداخت نخواهد کرد و حتي ترکيه را خفه خواهد کرد، ببار آمد. ترفند زيرکانه اردوغان با آزاد کردن کشيش امريکايي بدنبال استفاده از فرصت پيش آمده براي گرم تر کردن روابط آنکارا -واشنگتن البته نه به اندازه تخريب وجهه رياض در کاخ سفيد قابل توجه است.
در ايران تخاصم امريکا با عربستان و مجازاتش به خاطر پرونده خاشقچي مي تواند پتانسيل برهم زدن معادلات ترامپ را در خاورميانه به همراه داشته باشد و از آنجايي که وابستگي بلند مدت واشنگتن و رياض و به صورت ويژه وابستگي آمريکا به رياض براي مقابله با جمهوري اسلامي از اهميت ويژه اي برخوردار است مي تواند ضربه مهلکي بر کمپين رياست جمهوري ترامپ وارد کند. طرح فشار بر ايران از طريق تحريم ها بخصوص تحريم هاي ثانويه عليه شرکت هاي نفتي، بانکها و شرکت هاي تجاري و همچنين سياست تغيير رژيم عليه ايران همگي متاثر از سياست هاي جديد امريکا در منطقه خواهد بود. دور شدن واشنگتن از رياض در صورت احتمال انزواي عربستان از گردونه توليد نفت همزمان با قطع صادرات نفت ايران موجب افزايش جهاني قيمت نفت شده و بهترين فرصت براي ايران جهت رهايي از تنگناهاي اقتصادي حاصل از تحريم و همچنين تخريب سياست خارجي ترامپ در خاورميانه و اثبات حقانيت سياستهاي تهران خواهد بود.
در عربستان که يکي از ارکان اصلي سياست خاورميانه اي ترامپ است تنش هاي ايجاد شده در روابط ميان عربستان و ترکيه و همچنين عربستان و امريکا نه تنها بر ثبات منطقه بلکه بر ثبات حاکميت شاهزاده سعودي نيز اثرگذار خواهد بود. ضمن اين که سردي روابط ايران و عربستان هم به سبب موضعگيري هاي متفاوت طرفين در بحران داخلي سوريه و سپس يمن اثر هم افزايي بر شرايط کنوني خواهد داشت. فضاي رقابتي ميان ايران و عربستان بيش از پيش متاثر از جريان قتل خاشقچي توسط رياض شده و براي ترامپ و وجهه سياسي وي سخت خواهد بود که براي فشار بيشتر بر ايران با اتهام حمايت از تروريسم و عامل اصلي بي ثباتي منطقه اي از عربستان سعودي و اقدامات اصلاح طلبانه وليعهدش دفاع کند. فشارهاي بين المللي در صورت اثبات قتل جمال خاشقچي نيز استراتژي ترامپ در خاورميانه خصوصا عليه ايران را متاثر ساخته و حمايتهاي سياسي و تسليحاتي ترامپ از رياض را نيز زير سوال خواهد برد.
در عراق انتخاب برهم صالح در روز دوم اکتبر 2018 از سوي پارلمان عراق به عنوان هشتمين رييس جمهور عراق و همزمان انتخاب عادل عبدالمهدي به سمت نخست وزيري اميد دستيابي به فرصتهاي جديد براي رسيدن به ثبات سياسي پس از سالها درگيري داخلي و تنش هاي سياسي و اقتصادي دارد. در شرايط کنوني اگر امريکا بخواهد دو ستون اصلي منطقه عربستان و ايران را چه به لحاظ قدرت ژئوپليتيک و چه به لحاظ صادرکنندگان اصلي نفت جهان کنار بگذارد، مجبور است که به ستون سوم منطقه يعني عراق رجوع کند. اين بهترين موقعيت براي عراق خواهد بود که از فرصت پيش آمده براي حل مسايل اقتصادي خود اقدام نموده و در سايه توجهات به مسائل عربستان، دور از فشارهاي منطقه اي از آرامش بيشتري براي شروع دوراني جديد در حيات سياسي خود بهره گيرد.
در مجموع بنظر مي رسد که مي توان انتظار داشت که پس از مهمترين رويداد تاريخي سياسي خاورميانه از سال 2011 يعني تحولات بهارعربي که با سقوط نظم سياسي عرب، جنگ هاي داخلي مداوم و شکل گيري همگرايي ها و واگرايي ها در روابط ميان کشورها همراه بوده، نظم سياسي جديدي در منطقه در حال شکل گيري باشد و تحولات ژئوپوليتيکي حاصل بتواند تغييرات عميقي را در واقعيت هاي سياسي و اقتصادي از طريق اقدامات بازيگران داخلي و خارجي ايجاد کند.
در پايان براي اين سوال که آيا ترامپ مجبور به تغيير معادلات سياسي در خاورميانه مي شود؟ پاسخ بديهي اين سوال البته اين خواهد بود که ديناميک تاريخي و اوضاع کنوني منطقه به چگونگي شکل گيري آينده کمک خواهند کرد.
ما را در کانال «آخرين خبر» دنبال کنيد