اروپا ناتوان است!
وطن امروز/ متن پيش رو در وطن امروز منتشر شده و انتشار آن به معني تاييد تمام يا بخشي از آن نيست
چند ماه پس از خروج آمريکا از برجام و اعلام دولت براي ادامه برجام با اروپاييها که به 6 ماه مذاکرات در چارچوب «برجام اروپايي» منتهي شد، روز گذشته معاون وزير امور خارجه اذعان کرد اروپا حتي از ثبت و اعلام SPV (سازوکار ويژه مالي) هم ناتوان است.
عباس عراقچي، روز گذشته در همايش تحولات منطقه و نظام بينالملل که در دانشکده حقوق و علوم سياسي دانشگاه علامه طباطبايي برگزار شد، درباره نتايج بيش از 6 ماه مذاکره با کشورهاي اروپايي اظهار داشت: 6 ماه فرصت کمي نيست که آنها نتوانند راهحل عملي پيدا کنند و متاسفانه هنوز قادر نيستند SPV را رسما اعلام کنند. به گفته وي، اروپا حتي ناتوان است که SPV را ثبت کند. عراقچي 2 روز پيش هم که به اروپا سفر کرده بود، از قطع اميد از اروپا سخن گفته بود. اذعان معاون ظريف به ناتواني اروپا در ارائه SPV که بهصورت تلويحي، اعلام شکست مذاکرات برجامي با اروپا نيز قلمداد ميشود را بايد دومين شکست فاحش مسؤولان سياست خارجي دولتهاي يازدهم و دوازدهم ارزيابي کرد. در جريان مذاکرات برجام، بسياري از منتقدان از اينکه دولت تمام تخممرغهاي خود را در سبد مذاکرات گذاشته و حتي آب خوردن مردم را هم به برجام ربط ميدهد ابراز نگراني کرده و خواستار توجه دولت به ظرفيتهاي گسترده داخلي براي حل مشکلات بودند؛ دغدغهاي که با بيتوجهي و حتي توهين دولتمردان روبهرو شد. بعد از خروج آمريکا از برجام هم که در واقع شکست راهبرد نگاه به بيرون دولت بود، اعتقاد بسياري از کارشناسان و دلسوزان انقلاب بر اين بود که دولت بايد ريلگذاري خود را تغيير داده و عمده توجه خود را به داخل کشور معطوف کند. دولت روحاني اما برجام اروپايي را کليد زد و رسانههاي حامي دولت به کرات از اراده اروپا براي ايستادگي مقابل آمريکا نوشتند! اکنون با اعلام صريح عراقچي مبني بر ناتواني اروپا حتي در ثبت SPV، اين راهبرد دستگاه محمدجواد ظريف را هم بايد شکستخورده دانست.
بهار امسال پس از خروج آمريکا از برجام، مقامات کشورمان تاکيد داشتند بسته پيشنهادي اروپا بايد حداکثر تا چند هفته به ايران ارائه شود تا هم مذاکرات ايران و اروپا در اينباره دچار فرسايش نشود و هم با ارائه هر چه زودتر اين بسته، ايران توان ارزيابي اين سازوکار را داشته باشد بهگونهاي که اگر پيشنهاد اروپاييها منافع و خواستههاي ايران را تامين نکرد، کشورمان راههاي جايگزين براي دور زدن تحريمها را از دست ندهد. حسن روحاني، 18 ارديبهشت در گفتوگوي تلويزيوني با مردم، مهلت اروپاييها براي ارائه بسته اقتصادي را کوتاه و حداکثر چند هفته اعلام کرده بود. روحاني در اين سخنراني با بيان اينکه ما ظرف چند هفته آينده ضمن مذاکره با کشورهاي اروپايي، روسيه و چين، رايزنيها و هماهنگيهاي لازم را انجام ميدهيم، اظهار کرد: اگر در پايان اين مدت کوتاه به اين نتيجه برسيم که با همکاري 5 کشور عضو برجام ميتوانيم به هر آنچه منافع ملت ايران بوده برسيم، بهرغم حرفهاي بينزاکت ترامپ، برجام پايدار خواهد ماند. جمعه چهارم خردادماه نيز نشست کميسيون مشترک برجام بدون حضور آمريکا و با حضور مديرکل آژانس بينالمللي انرژي اتمي و نماينده اتحاديه اروپايي در هتل کوبورگ وين برگزار شد. عباس عراقچي، در جريان اين نشست عنوان کرد نشست مذکور، نشستي اضطراري بوده و به درخواست ايران برگزار شده است. او گفت: «جمهوري اسلامي ايران هنوز تصميم نگرفته در برجام باقي ميماند يا خير و تصميمگيري در اين زمينه منوط به مذاکرات چند هفته آينده است که با اعضاي حاضر برجام خواهيم داشت. مسلماً وزارت امور خارجه منافع ملت ايران را در نظر ميگيرد و اگر احساس کنيم مذاکرات به سمت فرسايشي شدن ميرود يا اتلاف وقت است، طبيعتاً به مذاکرات ادامه نخواهيم داد». با گذشت چند هفته از شروع مذاکرات و عدم ارائه بسته مشوق اروپا به ايران براي ماندن در برجام، رسانهها نسبت به وقتکشي اروپاييها هشدار دادند. «وطنامروز» 17 تيرماه گذشته در گزارشي با عنوان «بسته کشدار» نسبت به وقت تلف کردن اروپاييها و گرفتن زمان از ايران براي تصميمگيري موثر انتقاد کرد و نوشت: «اگر ايران زمان طلايي اکنون تا پاييز را صرف مذاکرهاي با اروپا کند که اولا معلوم نيست نتيجهاي خواهد داشت يا نه و ثانيا حتي اگر نتيجهاي داشته باشد، روشن نيست قادر به خنثي کردن اثر تحريمهاي آمريکا باشد، در واقع يعني اروپا موفق شده ايران را در تيررس تحريمهاي آمريکا نگه دارد و متقابلا مانع هرگونه اقدام متقابل ايران در جواب تحريمهاي آمريکا شود؛ اين فاجعهاي تمامعيار خواهد بود. با اين استراتژي اروپا صبر خواهد کرد- و واقعبين اگر باشيم ميتوان گفت مذاکرات را کش خواهد داد- تا تحريمهاي آمريکا بخوبي به جان و تن اقتصاد ايران بنشيند و تاثيرات آن به حداکثر مقدار ممکن برسد. بعد در دقيقه 90، يک پيشنهاد حداقلي جلوي روي ايران خواهد گذاشت با اين فرض که وضعيت اقتصاد ايران بهگونهاي است که دولت روحاني به هيچ پيشنهادي نه نخواهد گفت. به اين ترتيب، هم ايران در برجام ميماند، هم آمريکا تحريمهاي خود را اعمال خواهد کرد و هم اروپا عملا ريسک رويارويي با آمريکا بر سر ايران را نخواهد پذيرفت».
با همه اينها مذاکرات ايران و کشورهاي اروپايي محدود به چند هفته نماند و ارائه بسته جايگزين تحريمها چندماه طول کشيد. نکته تاملبرانگيز در اين ميان، تلاش اروپا براي به تعويق انداختن ارائه SPV به ايران تا موعد شروع تحريمها بود. وزير خارجه فرانسه 2 ماه پس از شروع دور تازه مذاکرات ايران و کشورهاي اروپايي در مصاحبهاي اعلام کرد احتمال کمي وجود دارد که کشورهاي اروپايي بتوانند پيش از ماه نوامبر (آبانماه) يک بسته اقتصادي را به ايران ارائه دهند که بتواند برجام را حفظ کند! در همين راستا ارائه SPV به ايران از سوي اروپاييها بارها و بارها به تعويق افتاد تا جايي که 13 آبان، موعد بازگشت دور دوم تحريمهاي آمريکا هم فرارسيد و البته خبري از اين بسته نشد. حتي برخي ديپلماتهاي اروپايي 2 هفته قبل به رويترز گفته بودند عملياتي شدن SPV تا اوايل سال آينده ميلادي طول خواهد کشيد؛ نکتهاي که نهم آبانماه از سوي ظريف تاييد شد و او در مصاحبه با خبرنگاران گفت «سازوکارهاي اتحاديه اروپايي در همين چند روز عملياتي خواهد شد، البته ممکن است زمان استفاده از آنها، قدري طول بکشد». اکنون در شرايطي که تحريمهاي دور دوم آمريکا نيز برگشته، اروپاييها به قول چند هفته قبل خود هم پايبند نبوده و بعد از 13 آبان هم خبري از SPV نشد.
معاون وزير امور خارجه در سخنراني ديروز خود بار ديگر اعلام کرد فرصت ايران به اروپا محدود و حداکثر چند هفته بوده است. عراقچي در اينباره با اشاره به اينکه پس از اعلام خروج آمريکا از برجام، موگريني سريعا اعلام کرد اروپا تا زماني که ايران بماند در برجام خواهد ماند، تصريح کرد: آقاي روحاني هم آن زمان اعلام کرد که ما درخواست اروپاييها را قبول کرديم و به آنان فرصت جبران خروج آمريکا از برجام را ميدهيم که اين فرصت چند هفتهاي بود تا خواستههاي ايران از برجام از سوي اروپاييها تامين شود. وي با تاکيد بر اينکه اروپا در اين مدت به لحاظ تعهد به اقدامات عملي کم نگذاشته است، تصريح کرد: با وجود اين 6 ماه فرصت کمي نيست که آنها نتوانند راهحل عملي پيدا کنند و متاسفانه هنوز قادر نيستند SPV را رسما اعلام کنند، چرا که فشارهاي آمريکا به اروپا بشدت سنگين است و آمريکا نهتنها به دنبال آن است که SPV شکل نگيرد، بلکه نميخواهد بين ايران و اروپا همکاري اقتصادي برقرار باشد. عراقچي بيان کرد: آمريکا با تکتک شرکتهاي اروپايي تماس گرفته و آنان را تهديد به تحريم کرده است و اين شرکتها از ترس تحريمهاي آمريکا مجبور به خروج از ارتباط اقتصادي با ايران شدهاند. معاون وزير امور خارجه با اشاره به اينکه اروپا حتي ناتوان است که SPV را ثبت کند، تصريح کرد: چه اروپا بخواهد با ما بازي کند و چه به دليل فشارهاي آمريکا و اسرائيل قادر به اجراي تعهداتش نباشد، در نتيجه فرقي ندارد و ما با شرايطي مواجه هستيم که اروپاييها يا نخواسته يا نتوانستهاند سازوکار مالي ايجاد کنند. معاون وزير امور خارجه تأکيد کرد: اروپاييها بدانند که با خروج آمريکا از برجام اعتباري براي اروپا و شوراي امنيت باقي نمانده است و چگونه ميتوان در آينده با آناني مذاکره کرد که بهخاطر منافع يک فرد يعني ترامپ اعتبار خود را زير سؤال بردند.
نکته جالب توجه در سخنان ديروز عراقچي، اذعان معاون ظريف به سابقه بدعهدي اروپاييها در اوايل دهه 80 بود. عراقچي با بيان اينکه در آن توافق قرار بر اين شد که ايران براي يک دوره طولاني غنيسازي خود را تعليق کند و پس از اعتمادسازي، برنامه هستهاي خود را ادامه دهد، تصريح کرد: در آن توافق آمده بود که ايران بايد تضمينهاي عيني دهد که برنامه هستهاياش صلحآميز است و خواهد ماند. معاون وزير امور خارجه گفت: اما اروپاييها به يکباره زير توافق زدند و گفتند براي نشان دادن تضمين عيني خود در برنامه هستهاي راهي جز اين نداريد که کل برنامه هستهاي خود را تعليق کنيد و به اين ترتيب اولين بن بست ايران و اروپاييها در آن مقطع ايجاد شد. عراقچي در بخش ديگري از سخنانش با بيان اينکه در طول مذاکرات مواضع اروپاييها از آمريکا سختتر بود و اغلب آمريکا، اروپاييها را راضي ميکرد، گفت: اما پس از توافق برجام اين بار وزارت خزانهداري آمريکا شروع به بدقلقي کرد و مشکلاتي را در اجراي برجام بهوجود آورد.