حدیده؛ استالینگراد یمن
فرهيختگان/ متن پيش رو در فرهيختگان منتشر شده و انتشار آن به معني تاييد تمام يا بخشي از آن نيست حسين عطايي| شهرها همواره در نبردها، نقش سرنوشتسازي را در تعيين برنده و بازنده ايفا کردهاند. محاصره لنينگراد در جنگ جهاني دوم، مقاومت خرمشهر در هشت سال دفاع مقدس در مقابل رژيم بعثي و نبردهاي مداوم منطقه غزه در مقابل حملات مداوم رژيم صهيونيستي نمونههايي مشهور از اين موارد هستند. حالا هم به نظر ميرسد که شهر بندري الحديده يمن همين نقش را در جنگ نابرابر مردم يمن در مقابل تهاجم ائتلاف عربي ايفا ميکند. شهري مهم در کرانه درياي سرخ که تنها دروازه دسترسي مردم در محاصره يمن به جهان خارج براي وارد کردن محصولات حياتي از جمله دارو و غذا محسوب ميشود. در شمال يمن، سعوديها اجازه هيچگونه رفتوآمدي را نميدهند و در جنوب نيز نيروهاي وابسته به عربستان و امارت و همچنين دولت مستعفي يمن در حال نبرد عليه انصارلله هستند. زماني که نيروهاي وابسته به عربستان سعودي و امارات، عمليات خود در سواحل درياي سرخ به سمت شهر حديده را براي تصرف اين شهر آغاز کردند، بسياري از تحليلگران پيشبيني ميکردند که اين شهر ظرف مدت کمتر از سه ماه سقوط ميکند، اما حالا نزديک به هفت ماه از آغاز اين عمليات ميگذرد و نيروهاي ائتلاف عربي با وجود چندين ماه بمباران مداوم و حمايت بالگردهاي آپاچي در دروازههاي حديده زمينگير شدهاند. اما ناتواني ائتلاف سعودي در جنگ يمن و فشار افکار عمومي براي پايان دادن به جنايات ائتلاف باعث شد آمريکا تلاش براي مذاکرات صلح را در دستور کار قرار دهد، اما اين کشور با هماهنگي با سعوديها، اين پيشنهاد را زماني مطرح کرد که سعوديها آماده عملياتي گسترده براي تصرف الحديده شده بودند. آنان ميخواستند با دور زدن شهر حديده، نيروهاي انصارالله را بهطور کامل محاصره و در پاي ميز مذاکره، اراده خود را بر انصارالله تحميل کنند. اما عليرغم پيشرويهاي اوليه، نيروهاي وابسته به امارات و عربستان در قطع مسيرهاي دسترسي به اين شهر ناکام ماندهاند. به اين ترتيب انصارالله حالا ميتواند با موضعي قويتر پاي ميز مذاکرات حاضر شود. مذاکراتي که قرار است اين بار در سوئد برگزار شود. حديده همچنان ايستاده است نگاهي به نقشه تحولات در شهر حديده نشان ميدهد که در شرايط فعلي، کوچکترين چشمانداز مثبت فراروي ائتلاف امارات و عربستان براي پيشروي جديتر وجود ندارد. هماکنون نبرد در سه محور در شهر حديده قابل بررسي است. در محور شرقي شهر حديده نيروهاي ائتلاف سعودي پس از تصرف ميدان مطاحن و بيمارستان ۲۲ مي، در اطراف سيتيمکس که يک مرکز خريد بزرگ است، متوقف شدهاند. تمام فيلمهايي که توسط نيروهاي ائتلاف سعودي با عناويني مانند «پيشروي ائتلاف در عمق الحديده» منتشر ميشود؛ از اطراف سيتيمکس است يا تصاويري است که از محلات اطراف اين منطقه گرفته شده است. از اين رو نفوذ نيروهاي ائتلاف تا عمق حديده هنوز عملي نشده است. در محور جنوبي نيروهاي سعودي و اماراتي مدعي هستند که نيروهاي ائتلاف موفق به پيشروي در داخل محله الربصه شدهاند و با پيشروي در خيابان ساحلي (خيابان الدريهمي) تا جنوب بندر السمک (بازار ماهي) پيش رفتهاند و موفق شدهاند بيمارستان الثوره و دفتر رادويي الحديده و بخشهايي از دانشگاه الحديده را تصرف کنند. با اين حال هماکنون تلاش نيروهاي اماراتي براي پيشروي بيشتر به سمت بندر اصلي شهر با شسکت روبهرو شده و هنوز بندرگاه اصلي اين شهر در اختيار نيروهاي انصارلله است. در محور شمالي نيز نيروهاي ائتلاف سعودي هنوز وارد محلات شهر الحديده نشدهاند و نيروها در امتداد خيابان ۵۰، اطراف خيابان ۹۰ و اطراف شهرک مسکوني صالح حضور دارند. شهرک صالح در کنترل انصارالله است. از شهرک صالح تا بندرگاه حديده نزديک به پنج کيلومتر فاصله است و نيروهاي سعودي براي پيشروي به سمت اين شهر بايد بتوانند مقاومت نيروهاي انصارالله را در دهها خيابان و محله در هم بشکنند. هماکنون که نبردها براي مدتي کوتاه متوقف شده، انصارالله در حال تثبيت مواضع خود براي مقابله جديتر با نيروهاي دولتي در صورت آغاز درگيريهاست. انصارالله نيز با افزايش تمرکز نيروهاي خود بر استحکامات شهر افزوده است و بسياري از گذرگاههاي اصلي شهر را که احتمال پيشروي ائتلاف ميرود بهشدت بمبگذاري و به تلههاي انفجاري مجهز کرده است. به گفته يکي از منابع ميداني، شهر الحديده تبديل به يک ميدان مين شده است. شايد به همين دليل باشد که عربستان و امارات حاضر شدهاند با آتشبس در اين منطقه، مذاکرات سياسي را آغاز کنند تا بيش از اين ناتواني نظامي آنها در مقابل دنيا به نمايش درنيايد. صبر لبريز شدن غرب از شکست سعودي در ميانه ميدان مذاکره نيز اتفاقات جدي در حال روي دادن است. نگاهي به اظهارنظر مقامات آمريکايي در طول سه ماه گذشته نشان ميدهد که تحمل هزينههاي جنگ يمن براي آمريکاييها سخت و غيرممکن شده است. استفاده مدوام از تسليحات آمريکا از جمله بمبهاي MK84 ساخت لاکهيد مارتين براي هدف قرار دادن مناطق غيرنظامي يمن از جمله اتوبوس کودکان سبب شده حتي در داخل آمريکا نيز برخي شخصيتهاي سياسي خواستار تحريم تسليحاتي عربستان سعودي شوند. از جمله اين شخصيتها رند پال، سناتور آمريکايي و نامزد انتخابات رياستجمهوري آمريکا در سال 2016 است که به دنبال تصويب لايحه تحريم تسليحاتي در کنگره آمريکاست. رند پال حتي مصوبه تحريم تسليحاتي يمن را نيز در کنگره آمريکا مطرح کرد که با مخالفت نزديک به 70 سناتور روبهرو شد. توقف نيروهاي سعودي در تصرف شهر حديده با وجود کمکهاي مستشاري آمريکا، انگليس و فرانسه سبب شد مقامات آمريکايي به اين حقيقت پي ببرند که ائتلاف سعودي توان اتمام جنگ يمن را ندارد. اولين سيگنال درخصوص تمايل مقامات آمريکايي در زمينه اتمام هر چه سريعتر جنگ يمن اظهارنظر جيمز متيس وزير دفاع آمريکا در کنفرانس امنيتي منامه بود که از ضرورت پايان يافتن جنگ يمن سخن گفت. اندکي بعد مايک پمپئو وزير امور خارجه آمريکا نيز به صراحت از ضرورت پايان يافتن جنگ يمن تا ظرف 30 روز خبر داد. در حقيقت اين فرصت يک ماهه تا پايان جنگ يمن چراغ سبزي به عربستان سعودي بود تا تمام توان نظامي خود براي تصرف حديده پاي کار بياورد. در صورتي که حديده توسط نيروهاي سعودي تصرف ميشد، برگ برنده بسيار مهمي از اختيار نيروهاي انصارالله خارج ميشد، اما حالا عربستان است که در ميز مذاکره تحت فشار قرار گرفته است. قدم بعدي در اين باره فراهم آوردن يک سازوکار حقوقي براي آغاز مذاکرات است که بريتانيا براي تصويب يک قطعنامه در شوراي امنيت سازمان ملل متحد پيشتاز شده است. در اين پيشنويس، از جامعه جهاني خواسته شده است تا کمکها و حمايتهاي خود را براي بهبود اوضاع بشري در يمن ارائه کنند. همچنين از طرفهاي درگير در يمن خواسته شده است تا روند وصول کمکهاي بشري، دارويي و سوخت را به مردم يمن هموار کنند. انگليس در پيشنويس پيشنهادي خود، ضمن درخواست توقف هر نوع درگيري، خواستار توقف تمامي حملات به مناطق مسکوني و همچنين توقف حملات موشکي و پهپادي شده است. نقش سازنده ايران در مذاکرات صلح قرار است مذاکرات بعدي براي صلح يمن در سوئد آغاز شود. مذاکراتي که پيش از اين از سوي سازمان ملل متحد در ژنو برگزار ميشد و بارها و بارها به دليل کارشکنيهاي عربستان سعودي به نتيجه نرسيده است. يکي ديگر ويژگيهاي اين دور از مذاکرات نقش ايران بهعنوان يکي از قدرتهاي تاثيرگذار در تحولات يمن است. در مذاکرات قبلي طرفهاي غربي بهشدت تلاش ميکردند تا از هرگونه حضور ايران در اين دور از مذاکرات جلوگيري کنند، اما به نظر ميرسد در دور جديد مذاکرات ايراني يکي از کشورهاي تاثيرگذار اصلي است. از چند ماه پيش اخباري درخصوص مذاکرات ايران و کشورهاي اروپايي بهخصوص بريتانيا درخصوص يمن منتشر ميشد و مقامات ايراني نيز بر اين نکته تاکيد ميکردند که هدف از اين مذاکرات کاستن از درد و رنج مردم يمن در زير بمبارانهاي بيرحمانه است. يکي از اهداف سفر جرمي هانت، وزير خارجه بريتانيا به تهران نيز گفتوگو با مقامات ايراني در اين خصوص بود. جالب اينجاست که علي شمخاني، دبير شوراي عالي امنيت ملي در ديدار خود با هانت بهشدت از ترجيح منافع اقتصادي بر جان مردم يمن انتقاد کرد و گفت: «چشم پوشيدن از جنايتهاي فجيع کشورهاي متجاوز سعودي و امارات در يمن و محاصره اقتصادي مردم مظلوم اين کشور با هدف حفظ منافع اقتصادي، بيانگر اعمال استاندارد دوگانه و قابل معامله بودن جان انسانها در نظر مقامات کشورهاي اروپايي و آمريکاست.» فدريکا موگريني، کميسر خارجي اتحاديه اروپا نيز با اشاره به نقش ايران در برقراري صلح در يمن، گفت: «ما همکاري نزديک و مذاکره با طرف ايران را ادامه ميدهيم تا راهي پيدا کنيم که ايرانيان هم بتوانند در مجراي آن، جزئي از يک تحول مثبت در يمن باشند. البته در اين ميان طرفهاي اروپايي تلاش ميکنند تا هيچ امتيازي در قبال کمک ايران به برقراري صلح يمن ندهند. ايران همواره نشان داده که براي برقراري صلح در کشورهاي مختلف پيشتاز است. از جمله اين موارد ميتوان به تلاش ايران براي برقراري صلح در کشور افغانستان و کمک به سقوط طالبان در سال 2001 اشاره کرد. با اين حال تجارب گذشته به ايران نشان داده که اعتماد به محور غربيعربي همواره با بدعهدي طرف مقابل روبهرو شده و بهطور حتم اين بار تلاش خواهد کرد تا علاوهبر حفظ منافع مردم يمن، در مقابل هرگونه قلدري طرف مقابل ايستادگي کند.»