«چشم عقاب» ایرانی دوربردتر از پیشرفتهترین رادار اروپایی
مشرق/ متن پيش رو در مشرق منتشر شده و انتشار آن به معني تاييد تمام يا بخشي از آن نيست اين رادار به نسبت مدلهاي قديمي نياز کمتري به تعمير و نگهداري داشته، سطح مقطع راداري سازه آن به نسبت نمونه هاي قبلي پايينتر است و اهداف متفاوتي مثل شناور ، هواپيما ، پهپاد و موشک کروز را کشف مي کند. تجربه تاريخي در نبردهاي دريايي نشان دهنده اين مسئله است که شناورهاي رزمي در صورتي که از پوشش دفاع هوايي خوبي (چه به شکل هواپيماهاي رزمي، چه سامانه هاي راداري و موشکي) برخوردار نباشند در برابر حملات موشکي و هوايي شديدا آسيب پذير هستند. تجربه درگيري نا برابر نيروي دريايي ارتش جمهوري اسلامي ايران با ناوگان آمريکا در خليج فارس در تابستان سال ۶۷ خود گواه بسيار روشني بر اين مسئله است. نيروي دريايي ارتش با وجود تمام ضربات و مشکلات حاصل ۸ سال جنگ تحميلي و تحريم هاي گسترده، وارد دوران پسا دفاع مقدس شده و کم کم فعاليت براي بازسازي و کسب توان بيشتر رزمي را آغاز کرد. بعد از مدتي و بر اساس تدابير فرماندهي کل قوا، نيروي دريايي ايران از وضعيت يک نيروي ساحلي، خارج و ماموريت هاي دوربردتري (براي نمونه بحث اسکورت شناورهاي تجاري در خليج عدن) به آن واگذار شد و مسئله شناورسازي در قالب طرح هاي موج و سينا نيز کم کم شناورهاي جديد ايراني را وارد سازمان رزم نداجا کرد. تجربه هاي اول مثل ناو جماران يا کلاس سينا بيشتر بر اساس طرح هاي محافظه کارانه و کم ريسک تر بود تا با هزينه کمتري يک سري از کليات و مباحث در حوزه طراحي شناورهاي رزمي براي صنايع دفاعي و نيروي دريايي مشخص و عملياتي بشود. اما همچون بسياري ديگر از سازمانها و صنايع دفاعي کشورمان، ساخت يک يا دو نمونه اول از يک سامانه و سلاح، باعث توقف و رضايت متخصصان و فرماندهان نشده و هر کدام از محصولات جديد، با نبوغ و نوآوري هاي متنوعي همراه بوده اند که از هر جهت، توان دفاعي و رزمي جمهوري اسلامي را بالا برده و نشان مي دهد اگر در بخش خودروسازي، بيش از ده سال است يک نوع محصول با پولهاي سرسام آور توليد و عرضه مي شود و هيچ تغيير کيفي يا شکلي محسوسي ندارد، در صنايع نظامي، هر رونمايي با انبوهي از ابتکارات و خلاقيت ها همراه است. رادارها چشم يک شناور در هر سناريوي درگيري نظامي؛ چه يک سرباز پياده مجهز به يک سلاح هجومي را تصور کنيد، چه يک فروند جنگنده براي رزم هوايي و چه يک ناو براي مقابله با تهديدات سطحي يا هوايي، طبيعتا در ابتدا بايد بتوانيد هدف را ببينيد، به هويت او به عنوان دشمن پي ببريد و سپس به سمت او در صورت لزوم با سيستم تسليحاتي خود اجراي آتش کنيد. رادار ها به صورت امروزي از جنگ جهاني دوم به اين طرف در ارتش هاي جهان وارد خدمت شدند و از کشف اهداف سطحي و هوايي تا کنترل توپ ها و موشک ها کاربرد دارند. اما در چند دهه اخير مفهوم جديدي به نام رادار آرايه فازي وارد خدمت شده و در بسياري از جنگنده ها و شناورهاي رزمي به کار مي روند. رادارهاي آرايه فازي به صورت کلي به دو نوع فعال و غير فعال تقسيم مي شوند. به زبان ساده يک رادار آرايه فازي، راداري است که به جاي داشتن يک ديش، داراي صدها و شايد هزاران گيرنده و فرستنده است. اين رادارها داراي قدرت بسيار بيشتري در زمينه توان برون دهي امواج و همچنين مقاومت در برابر سامانه هاي جنگ الکترونيک هستند. در رادارهاي آرايه فازي غير فعال براي کل المان ها (يعني فرستنده و گيرنده ها) يک منبع تغذيه کلي وجود دارد ولي در گونه فعال براي هر المان يک منبع تغذيه مجزا وجود دارد. چشم عقاب ايراني؛ نگاهي به يک محصول پيشرفته اروپايي طي روزهاي اخير و در مقر فرماندهي نيروي دريايي ارتش، از يک سري از دستاوردهاي نداجا رونمايي شده که در بين اين دستاوردها، يک ماکت از سيستم راداري پيشرفته و جديد نيز وجود داشت که اين سيستم «چشم عقاب» نامگذاري شده است؛ يک سامانه هدايت تير سه بعدي غيرچرخان که اين سامانه با هدف طراحي کشف و رهگيري بيش از ۱۰۰ هدف سطحي و هوايي و انتقال اطلاعات آنها به سامانه هاي موشکي و توپخانه نصب شده روي ناوها، طراحي شده است .سامانه چشم عقاب در مرحله آزمايشي قرار دارد و در آينده نزديک به توليد انبوه خواهد رسيد. منظور از اصطلاح هدايت تير، همان رادار کنترل آتش است که بحث کشف و رهگيري اهداف و البته هدايت سامانه هاي تسليحاتي به سمت اهداف را بر عهده دارد. منظور از بحث غير چرخان اين است که در هر طرف اين رادار، يک صفحه حاوي المان هاي راداري قرار دارد که ثابت هستند و در مجموع پوشش کامل اطراف شناور را کامل مي کنند. البته اين اولين رادار آرايه فازي نصب شده بر روي شناورهاي نداجا نيست بلکه رادار عصر اولين رادار نصب شده با قابليت آرايه فازي در باند اس بود که بر روي برخي شناورهاي نيروي دريايي ارتش نصب شد. اين رادار در برابر هدفي با سطح مقطع راداري ۴ متر مربع بردي در حدود ۲۰۰ کيلومتر دارد. همانطور که اشاره شد برد رادار مورد نظر در حدود ۲۰۰ کيلومتر بوده و ارتفاع کشف آن نيز در حدود ۳۰ کيلومتر است. اين رادار در هر وجهه خود داراي ۱۰۰۰ المان بوده و هر وجه قادر به رهگيري همزمان ۳ هدف است. يعني رادار چشم عقاب توان رهگيري ۱۲ هدف به صورت همزمان را نيز دارد. تعداد کل المان ها نيز با اين حساب در "چشم عقاب"، ۴ هزار المان است که هر کدام از اين المان ها، نقش مهم و اثرگذاري در کشف و شناسايي هدف ايفا مي کنند. چشم عقاب توانايي بروزرساني وضعيت اهداف را در زير ۱ ثانيه در هر نوبت داشته و امکان ارسال تصادفي پالس، تغيير سريع فرکانس و تجزيه و تحليل سيگنال هاي اخلالگر را دارد که اين توانايي ها جزو زير مجموعه بحث مقابله بر عليه اقدامات متقابل الکترونيک يا ECCM قرار مي گيرد. اين رادار به نسبت مدل هاي قديمي تر نياز کمتري به تعمير و نگهداري داشته و سطح مقطع راداري بدنه و سازه آن به دليل ساختار و نوع طراحي آن به نسبت نمونه هاي قبلي بسيار کمتر است. اين رادار مي تواند اهداف بسيار متفاوتي مثل شناور، هواپيما، بالگرد، پهپاد و موشک کروز را کشف و تعقيب کند. شکل ماکت و طراحي اين رادار ايراني نيز شبيه به يکي از پروژه هاي موفق و مشهور در دنيا يعني طرح APAR از شرکت تالس که يک شرکت چند مليتي با مرکزيت فرانسه است، مي باشد و طبيعتا توانايي هاي آن نيز در حوزه دريايي و هوايي، همچون اينگونه رادارها، قابل اتکا و دلگرم کننده است. نکته مهم اين است که اين رادار تا الان روي سه کلاس از ناوهاي محفاظ اروپايي نصب شده و هر سه کلاس ناو مورد نظر ناوهايي با ماموريت تخصصي دفاع هوايي هستند که شامل ناوهاي محافظ کلاس Iver Huitfeldt از دانمارک، کلاس De Zeven Provinciën از هلند و کلاس Sachsen از آلمان است. در ادامه، تصاوير اين شناورها و رادار مورد نظر که بر روي هر کدام از آنها مشخص شده، آمده است. کلاس Sachsen کلاس Iver Huitfeldt کلاس De Zeven Provinciën اين شناورها در کلاس ناوهاي محافظ از جمله پيشرفته ترين شناورهاي رزمي هستند که ماموريت تخصصي دفاع هوايي براي آنها تعريف شده و البته در کنار بحث دفاع هوايي توانايي هاي جنگ ضد زيردريايي و ضد شناور سطحي نيز براي آنها وجود دارد. اين رادار براي مثال مي تواند تا ۲۰۰ هدف را در آسمان تا فاصله ۱۵۰ کيلومتري به صورت همزمان تعقيب کند. در بحث کنترل آتش نيز اين رادار مي تواند به صورت همزمان تا ۳۲ تير موشک با سيستم هدايت نيمه فعال را به سمت اهداف خود هدايت کند. قابليت هدايت آتش توپخانه دريايي و همچين لينک شدن و استفاده از اطلاعات سنسورهاي ديگر از جمله مشخصات اين رادار به شمار مي آيد. با اين اوصاف، رادار ايراني چشم عقاب در برخي ويژگي ها همچون برد، بالاتر از نمونه مشهور اروپايي قرار مي گيرد و اين موضوع با توجه به اهميت کشف هدف و کنترل آتش براي شناورهاي دريايي که عملا هم بايد با هدف هوايي درگير شوند و هم با شناورهاي سطحي، يک مزيت مهم و بزرگ به حساب مي آيد. در عين حال، رشد سريع استفاده از رادارهاي آرايه فازي در سامانه هاي پدافندي، جنگنده ها و اکنون شناورهاي نيروهاي مسلح کشورمان نشان مي دهد يکي از مهمترين و استراتژيک ترين فناوري هاي راداري در جهان، در داخل کشور بومي و گسترده شده و به زودي، چشمان عقاب بسياري، رو در روي هر نوع متجاوز يا نيروي فرامنطقه اي، در آسمان و زمين و دريا ظاهر خواهند شد.