"فالح فیاض" بعد از سفر سری به تهران چه قولی به اسد داد؟
مشرق/ متن پيش رو در مشرق منتشر شده و انتشار آن به معني تاييد تمام يا بخشي از آن نيست به نظر ميرسد روند تحولات آينده منطقه در گرو نتايج سفر دورهاي جان بولتون و فالح الفياض رقم خواهد خورد. تحولات امنيتي در منطقه شمال و شرق سوريه در پي خروج نيروهاي آمريکا از منطقه به کانون توجه سياستمداران و تصميم سازان مسائل امنيتي و نظامي کشورها به ويژه اردوگاههاي حامي محور مقاومت و وابستگان آمريکايي و غربي در منطقه تبديل شده است. در همين راستا اخيراً دو سفر دورهاي مهم و راهبردي در منطقه شکل گرفته که نتايج اين سفرها ميتواند روند تحولات منطقه شمال و شرق سوريه را مشخص کند. سفر دورهاي مشاور امنيت ملي آمريکا به منطقه يکي از اين سفرها، سفر دورهاي جان بولتون مشاور امنيت ملي آمريکا به منطقه است که با حضور در کشورهايي نظير ترکيه و سرزمينهاي اشغالي همراه شده است. يکي از مباحث اساسي بررسي شده در جريان سفر جان بولتون مشاور امنيت ملي آمريکا به سرزمينهاي اشغالي، موضوعي است که تحت عنوان تمرکز ايران در سوريه و راهکارهاي مشترک کاخ سفيد و تلآويو براي جلوگيري از حضور ايران در اين کشور مطرح شده است. بولتون همراهي خود با نگرانيهاي رژيم صهيونيستي را در اين خصوص ابراز داشته، اما نتوانسته در جريان عقب نشيني نيروهاي آمريکايي از سوريه راهکاري عملياتي براي جلوگيري از اين تحولات ارائه دهد. واقعيت اين است که دونالد ترامپ رئيس جمهور آمريکا در نتيجه فشارهاي لابي صهيونيستي و عناصر دولت خود مبني بر بيفايده بودن عقبنشيني از سوريه مجبور شده به بهانه حمايت از کردها با طولانيتر کردن موقت روند خروج موافقت کند.وي البته اعلام کرده که به خروج نيروهاي آمريکايي از سوريه پايبند خواهد بود. بولتون در عين حال به اسرائيل اطمينان داده که نيروهاي نظامي خود را در عراق نگه خواهد داشت تا مانع ايجاد پل زميني از ايران تا لبنان شود و حمايتهاي لوجستيک محور مقاومت از حزبالله را قطع کند. بولتون قرار بود در جريان سفر خود به ترکيه با رجب طيب اردوغان رئيس جمهور ترکيه و خلوصي آکار وزير دفاع اين کشور و داود چاووش اوغلو وزير خارجه و هاکان فيدان رئيس سازمان اطلاعات ترکيه ديدار کند، اما اردوغان ديدار با بولتون را به علت موضعگيري هاي متناقض آمريکا در خصوص مسأله عقبنشيني از سوريه و وارد کردن اتهام قتلعام کردها به ترکيه رد کرده است. اين سفر در شرايطي انجام شده که اظهارات متناقضي در خصوص اقدام آمريکا مبني بر عقب نشيني از شرق فرات مطرح است. برخي اين اظهارات را براي جلوگيري از مداخله ارتش ترکيه در شمال سوريه و درگيري با يگان هاي حفاظت خلق کرد ميدانند. در همين رابطه مايک پمپئو وزير خارجه آمريکا گفته است که کشورش تلاش دارد جلوي قتل عام کردها توسط ترکيه را بگيرد. بولتون نيز سه روز پيش در جريان حضور در سرزمينهاي اشغالي گفت که آمريکا با هرگونه عمليات نظامي ترکيه در شرق فرات قبل از انجام هماهنگيهاي لازم با اين کشور مخالف است. در همين خصوص روزنامه الاخبار لبنان به نقل از منابع مطلع حامي ترکيه گزارش مي دهد که تمامي وعده هاي ارائه شده از سوي آمريکا در خصوص جنگ کنوني در سوريه نقض شده است. آمريکا پيش از اين وعده شرکت گسترده در سوريه را داده بود اما آن را عملي نکرد. آنها حتي وعده جمع آوري تسليحاتي که به يگان هاي حفاظت خلق کُرد ميدهند را مطرح کردند، اما به اين وعده نيز عمل نکردند. ابهامات موجود در اين زمينه هنگامي افزايش پيدا ميکند که ميبينيم بازگشت دوران طلايي ائتلاف آمريکا و ترکيه به سختي امکان تحقق دارد. از سوي ديگر مناسبات ميان روسيه و ترکيه که اخيراً گسترش پيدا کرده، مشارکت سودآوري را براي دو طرف در عرصههاي مختلف منطقهاي به وجود آورده است. تمامي اين اتفاقات ابهامات توافق آمريکا و ترکيه در خصوص سرنوشت شرق سوريه را افزايش داده است. علاوه بر اينها بحران بياعتمادي ميان آمريکا و ترکيه و ترديدهاي متقابل ميان دو طرف در خصوص انگيزه هاي آنها از ديگر عوامل افزايش ابهام در خصوص تحولات آينده شرق سوريه است. درست است که پيش از اين نيز تهديدهاي جدي در خصوص ائتلاف استراتژيک ميان واشنگتن و آنکارا در سايه متغيرات منطقه و جهان وجود داشت، اما موضعگيري هاي هرکدام از طرف ها در مقابل يکديگر بنا به دلايلي که ذکر شد باعث افزايش تنش و تشنج ميان تصميمسازان آمريکا و حاکميت ترکيه شده است. سفر منطقهاي مشاور امنيت ملي عراق و نتايج آن يکي ديگر از سفرهايي که اين روزها انجام شده و در تحولات امنيتي و سياسي شرق سوريه تاثير گذار است، سفر فالح فياض مشاور امنيت ملي عراق و از رهبران سابق جريان الحشد الشعبي به دمشق و آنکارا و اربيل است که سيگنالهاي راهبردي قابل توجهي در خصوص پرونده مرزهاي سوريه و عراق دارد. اهداف وي در اين سفر شامل دو بعد نظامي و امنيتي و سياسي بوده است. وي در ابعاد نظامي به دنبال زمينهسازي براي عمليات مشترک سوريه و عراق در مرزهاي دو کشور و در ابعاد سياسي و اجتماعي به دنبال ارائه الگويي از نيروهاي الحشد الشعبي عراق در منطقه شرق فرات است. الفياض در همين رابطه طي دو هفته گذشته ديدارهايي را با بشار اسد رئيسجمهور سوريه در دمشق و خلوصي آکار و هاکان فيدان وزير دفاع و رئيس سازمان اطلاعات ترکيه در آنکارا و مسعود بارزاني رهبر حزب دموکراتيک کردستان عراق در منطقه اربيل داشته است. بغداد از طريق اين ديدارها تلاش کرده نقش خود در ايجاد راهحلهايي براي مشکلات منطقه را به اثبات برساند. به ويژه که اين سفر بعد از سفرمحرمانه فالح الفياض به تهران صورت گرفته است. الفياض از طريق اين ديدارها ميخواهد به نقش منطقهاي عراق در ترسيم تحولات تاکيد کند. به ويژه در شرايطي که نشانههاي پايان جنگ در سوريه نمايان شده و اين موضوع باعث شده تمامي طرفهاي منطقهاي به سمت دمشق گرايش پيدا کنند. واقعيت اين است که اعلام دونالد ترامپ رئيس جمهور آمريکا مبني بر عقب نشيني نيروهاي اين کشور از سوريه اردوگاه مخالف آمريکا را به بررسي گزينههاي فرارو در نتيجه اين اقدام وا داشت. در همين راستا اخيراً تحرکات ميان بغداد و دمشق در چهارچوب نشستهاي چهارجانبه (روسيه، ايران، عراق و سوريه) برگزار ميشود که اهداف آن پر کردن خلاء ناشي از حضور نيروهاي آمريکايي در منطقه است. اهدافي که نشستهاي مذکور به آن دست پيدا کرده، شامل موارد زير است: ۱- در اختيار گرفتن اراضي آزاد شده در دو بخش سوريه و عراق و تقويت نقاط استقرار نيروهاي نظامي در خطوط تماس به علاوه استحکام بخشيدن به نيروهاي پشتيباني. ۲- آغاز عمليات پاکسازي در مرزهاي عراق و سوريه (شامل منطقه عکاشات و اطراف آن در عراق و جبل غراب و اطراف آن در سوريه) ۳- آغاز عمليات گسترده مشترک در مرحله دوم بين نيروهاي عراقي از يک طرف و نيروهاي سوريه و متحدانش از طرف ديگر در مثلث مرزي عراق و سوريه و اردن ضد تروريستها. اين عمليات از التنف آغاز شده و تا منطقه القائم در بخش عراقي اين منطقه و البوکمال در بخش سوري استمرار پيدا ميکند. بر اساس اين عمليات قرار است نيروهاي عراقي بتوانند با هماهنگي دولت سوريه چندين کيلومتر در داخل عمق سوريه حضور داشته باشد. اين اقدامات باعث ميشود عناصر گروه تروريستي داعش و ساير گروه هاي تکفيري نتوانند به مرزها نفوذ کنند. اين عمليات با هدف حذف گروه هاي تروريستي در منطقه صورت مي گيرد که بر اساس ارزيابيهاي عراقيها حدود ۳۵۰۰ نفر و بر اساس ارزيابيهاي دولت سوريه حدود ۱۵۰۰ نفر هستند اين عمليات با هماهنگي گسترده ميان دو طرف و با هدف پر کردن خلأ ناشي از عقب نشيني آمريکا در منطقه صورت ميگيرد و برخي اقدامات مشترک لوجستيک براي آغاز آن نيز انجام شده است. به اين ترتيب برخي جريان هاي نظامي و امنيتي معتقدند که ريشه کن کردن داعش در اين منطقه تنها به زمان نياز دارد. تحرکات کنوني در خط بغداد و دمشق نشان دهنده ارتباط بيشتر اين دو پايتخت در مرحله بعد از داعش است. ديدار انجام شده ميان فالح الفياض و بشار اسد که نتيجه آن هماهنگي دو جانبه براي عمليات زميني نيروهاي عراقي در داخل اراضي سوريه بود، به مرحله بعد از خروج نيروهاي آمريکايي از بخش اعظمي از خاک سوريه نيز پرداخته است. دمشق تلاش دارد با الگو گرفتن از تجربه نيروهاي داوطلب مردمي و بسيج عشايري در عراق، نمونه اي از اين نيروها را در مناطق عشايري شرق سوريه ايجاد کند، به شرطي که دمشق کنترل کامل اين نيروها را بدون مداخله خارجي در دست داشته باشد. هيئت عراقي در ترکيه نيز همين مسائل را دنبال کرده و به آنها اعلام کرد که طرفهاي عراقي و سوري به دنبال تشکيل نيروهاي مذکور هستند. جالب اينجاست که مسکو و ترکيه نسبت به اين طرح ابراز شگفتي کردهاند. جمع بندي پاياني به اين ترتيب به نظرمي رسد روند تحولات آينده منطقه در گرو نتايج سفر دورهاي جان بولتون و فالح الفياض رقم خواهد خورد. در شرايطي که بحران بي اعتمادي ميان واشنگتن و آنکارا موج ميزند و شراکت تقريباً با ثبات ميان اين دو کشور با مشکل مواجه آمده است، به نظر ميرسد محور مقاومت در شرايط بهتر و باثباتتري قرار دارد. گرچه برخي تصور ميکنند عمليات نظامي ضد کردها مورد حمايت گسترده مردمي در ترکيه قرار دارد، اما ورود آنکارا به جنگ طولاني مدت و پرهزينه باعث ناراحتي افکار عمومي ميشود. علاوه بر اينکه منافع متناقض آمريکا و ترکيه بار ديگر مناسبات دو طرف را متشنج کرده و کاخ سفيد نيز موضع مثبتي در خصوص عمليات نظامي ترکيه ضد کردها اتخاذ نکرده است. از سوي ديگر کردها نيز براي مقابله با تهديد ترکيه به سمت دولت اين کشور گرايش پيدا کردهاند. اين موضوع باعث دست برتر محور مقاومت در سوريه ميشود. علاوه بر اينکه بشار اسد نيز اجازه اشغالگري بيشتر ترکيه در اراضي خود را به بهانههاي مختلف نخواهد داد. بنا به تمامي اين موارد به نظر ميرسد تبعات حمله احتمالي آنکارا به بخشهاي بيشتري از سوريه ما فوق تحمل آنکارا است.