پمپئو در قاهره: ایران ستیزی، اوباما ستیزی و چیزهای دیگر!
ديپلماسي ايراني/ متن پيش رو در ديپلماسي ايراني منتشر شده و انتشار آن در آخرين خبر به معني تاييد تمام يا بخشي از آن نيست پل پيلار-لوبلاگ| مايک پومپئو، وزير امور خارجه آمريکا در سفر خود به قاهره يک سخنراني به سبک و سياق کمپين هاي انتخاباتي داشت که به نظر مي رسيد متن آن تنها با هدف خشنود کردن دونالد ترامپ و پايگاه سياسي داخلي نوشته شده است. تم اصلي اين سخنراني بسيار آشنا بود: اينکه سياست خارجي آمريکا تا پيش از رياست جمهوري ترامپ تا چه اندازه وحشتناک بوده و اينکه دولت کنون چطور به شکلي خارق العاده همه چيز را متحول و بهتر کرده است. اما يک آواي آشنا و تکراري ديگر هم در اين سخنراني به گوش مي رسيد: اينکه تقريبا همه چيز در سياست خارجي ايالات متحده به نوعي به مقابله با ايران ختم مي شود. اينکه سخنراني پومپئو براي او چه دستاوردي در داخل آمريکا داشته باشد، معلوم نيست؛ اما در خاورميانه قطعا گوش شنوايي براي اين اظهارات وجود نداشت. باراک اوباما، رئيس جمهوري پيشين در سخنراني در قاهره در اولين سال رياست جمهوري خود، اظهاراتي را بيان کرد که به صورتي محتاطانه براي مخاطبان در خاورميانه تنظيم شده بودند. پيام اصلي او اين بود که جهان اسلام و غرب مي توانند روابط بهتري با يکديگر داشته باشند اگر که نکات مثبت و منفي هر دو طرف را در اين روابط در نظر بگيرند. او بيانيه اي قدرتمند درباره اقدامات مثبت آمريکا در خاورميانه صادر و در عين حال به اشتباهات غرب در مواجهه با جهان اسلام از زمان جنگ هاي صليبي تا اسلام هراسي امروزي، اذعان کرد. او همچنين يک دستورکار جامع براي روابط بهتر ارائه داد که کنترل تسليحات هسته اي، توسعه دموکراسي، آزادي مذهبي، حقوق زنان و توسعه اقتصادي را شامل مي شد. اين سخنراني به طور عمده پذيرفته و اظهاراتي مهم تلقي شد. اما پومپئو که تصور مي کرد 10 سال براي فراموشي سخنراني اوباما کافي بوده است، آن سخنراني را «يک سوء تفاهم بزرگ» با عواقب «شديد» توصيف کرد و اظهاراتي را به اوباما نسبت داد که هرگز بر زبان نياورده بود. همانند ديگر سخنراني هاي انتخاباتي، پومپئو هم مدعي همه دستاوردهاي مثبت شود و در اشاره به جنگ عليه داعش به گونه اي سخن گفت که انگار نه انگار بخش اعظم آزادسازي اراضي در سوريه و عراق از سلطه داعش در دوران دولت قبلي صورت گرفته است. ادعاهاي بي اساس و نادرست بخش طول و دراز مربوط به ايران در متن سخنراني پومپئو هم با لحني تهيه شده بود که انگاري از موفقيتي بزرگ خبر مي داد و اين در حالي است که آمريکا در دو سال گذشته در اين زمينه هيچ دستاوردي نداشته است. به رغم همه اعمال فشارهاي دولت ترامپ بر ايران، هنوز هيچ نشانه اي از احتمال دستيابي «توافق بهتر» در زمينه هسته اي يا هر زمينه ديگري ديده نمي شود که بخواهد جايگزين برجام شود. پومپئو سعي کرد با مطرح کردن اين ادعا که کمپين اعمال فشار حداکثري «درآمدهايي را که نظام ايران از آن براي اشاعه وحشت و ويراني در سراسر جهان استفاه مي کرد»، قطع کرده است؛ اما اين ادعا هيچ موفقيت يا دستاوردي را بازتاب نمي دهد. همانطور که تحقيقات و تحليل هاي انجام شده توسط گروه بين المللي بحران و خدمات تحقيقاتي کنگره نشان داده است، هيچ رابطه مستقيمي بين اعمال تحريم ها عليه ايران و هرگونه کاهش در فعاليت هاي منطقه اي ايران وجود ندارد. برخي از بخشهاي سخنراني پومپئو نه تنها براي مخاطبان در داخل آمريکا، بلکه براي مخاطبان عمدتا عرب و مسلمان اين سخنراني نيز عجيب بود. در اين سخنراني، تقريبا هيچ نکته مثبتي از ديدگاه رسيدگي به مشکل افراطي گرايي، حل مناقشات منطقه اي و ديگر موارد وجود نداشت و سراسر، چشم اندازي منفي گرايانه از درگيري ها و مواجهه با تاکيد بر ماهيت نظامي آن بود. بسياري اين سخنراني را ترکيبي از درگيري سياسي داخلي ايالات متحده و ميل شديد دولت ترامپ به ايجاد صفوف درگيري در خاورميانه با وسواس فکري روي دشمني با ايران، انگاشتند. آنچه بسياري از مخاطبان در خاورميانه را متعجب کرد، ناديده گرفته شدن برخي از نگراني هاي مهم کنوني منطقه بود. براي نمونه، پومپئو مساله يمن را تنها به عنوان يکي از جبهه ها براي مواجهه با نفوذ ايران مطرح و از اشاره به اينکه چگونه جنگ تحت رهبري عربستان سعودي به يک فاجعه انساني در آنجا انجاميده، خودداري کرد. در ارتباط با درگيري هاي اسرائيل و فلسطين هم بر خلاف سخنراني اوباما که به دفاع از روابط «ناگسستني» آمريکا و اسرائيل پرداخت و در عين حال بر درد فلسطيني ها صحه گذاشت، پومپئو تنها در يک جمله از تلاش ها براي ايجاد صلح پايدار در اين منطقه سخن گفت.