سرمقاله وطن امروز/ سعودی- قطر؛ نمایی ازجنگ قبیلهای در میدان مدرن
وطن امروز/ « سعودي- قطر نمايي ازجنگ قبيلهاي در ميدان مدرن » عنوان يادداشت امروز در روزنامه وطن امروز به قلم است که ميتوانيد آن را در ادامه بخوانيد: شروين طاهري: بارها اين عبارت را شنيدهايم که فوتبال، ورزشي تيمي است اما امشب ميتوانيم موقتا اين تعريف کليشهاي را به فراموشي بسپاريم، چرا که در ديدار 2 تيم قطر و عربستانسعودي از چارچوب گروه E جام ملتهاي آسياي 2019 امارات، اين قبايل هستند که با هم رو در رو ميشوند نه تيمها؛ آلسعود در نبرد با بنيتميم! بدويتي که از متن بازي مدرن بيرون ميزند. حتي انگار تاريخ بازي روز پنجشنبه 17 ژانويه در ورزشگاه زايد در ابوظبي نيز کارکردي جز يادآوري سال آغازين خصومت رسمي 2 شيخنشين خرد و کلان عربي به هواداران فوتبال ندارد. اوايل تابستان 2017 بود که همزمان با نخستين سفر رئيسجمهور جديد ايالات متحده به عربستان و در حاشيه نمايش کمدي ترامپ و سلمان با آن گوي کذايي - که واقعا هم مثل ماشين زمان عمل کرد، اگرچه به جاي پيش بردن آمريکا و سعودي در تاريخ، هر دو را به عصر توحش بازگرداند- رژيم رياض به همراه 3 متحدش مصر، بحرين و امارات، دوحه را به جرم خيانت طرد کرده و جدا از تحريم سياسي و اقتصادي شبهجزيره کوچک جنوب خليجفارس، آن را تهديد به برخورد نظامي کردند. شبهجزيرهاي که حالا با طرح جدي بنسلمان براي تبديل مرز پرتنش «سلوي» ميان 2 کشور به آبراههاي 60 کيلومتري، در حال تغيير ماهيت جغرافيايي به يک جزيره است. بدين ترتيب به نظر ميرسد با مسدود و سپس محو شدن اين مرز زميني، تا زمان يک برخورد محتمل نظامي بين شيخنشين بزرگ جزيرهالعرب با جزيره متخاصم جديد، ميدان فوتبال مهمترين آوردگاه رويارويي فيزيکي مستقيم بين دو طرف خواهد بود، بويژه که امير قطر و وليعهد سعودي، حاکماني جوان و سودازده ماجراجوييهاي بزرگ ورزشي و فوتبالي هستند. يکي به لطف تلاشهاي پدرش امتياز ميزباني نامتعارفترين جامجهاني فوتبال را با تطميع ميلياردي سران فاسد پيشين فيفا گرفته و ديگري تلاش دارد با همين روش نظر اينفانتينو، رئيس فدراسيون جهاني فوتبال را براي راهاندازي يک جامجهاني باشگاهي جلب کند، اگرچه سر بريده جمال خاشقجي بد موقعي وارد دروازه کنسولگري سعودي در استانبول شد و گل به خودي خونين بنسلمان ژست قلابي او در قامت يک «جنتلمن» طرفدار «بازي زيبا» را خراب کرد. البته نبايد ناديده گرفت که در هر حال جنون قدرت بيحد و مرز بنسلمان بر ميل او به فوتبال که داراي قواعد و ضوابط خاص خود است ميچربد. همان رويکرد بدوي و کينهتوزانهاي که مالکالرقاب مجنون آلسعود ابتدا در قبال رقباي همقبيلهاياش چون «بننايف»، «مقرن بنعبدالعزيز» و «بنطلال» داشت و بعد به شکل وحشيانهتري در قطعه قطعه کردن خاشقجي نگونبخت که روزنامهنگار منتقد فاميل بود نمود پيدا کرد، در چالش با قبيله رقيب هم ديده ميشود. «آلثاني» و «بنيتميم» 2 قبيلهاي هستند که تا قرن هفدهم ميلادي هنوز از شهر «اشيقر» بر شمال نجد و جنوب عراق حکومت ميکردند و از ديرباز تا امروز سلطه آلسعود را بر مسقط الراس تاريخياش در مرکز شبه جزيره عربي به چالش کشيدهاند. اين دو در قالب يک قبيله واحد، 2 قرن پس از اشغال قطر و بحرين توسط اقوام دورشان همچنان در خاستگاه خود، سرزمين نجد، دومين قبيله صاحب قدرت سياسي و اقتصادي محسوب ميشوند. پاييز سال گذشته در نخستين روزهاي اعلان جنگ رسمي سعودي و شرکايش به قطر، تارنماي مرآه الجزيره از احياي کينهتوزيهاي ضد قبايل عربستاني عليه قطريها به سبک دوران جاهليت خبر داد. به دعوت «شيخ فهد بنفلاح آلحثلين» دايي بنسلمان، بيش از 120 هزار تن از قبايل يام و آلحثلين در دره عجمان در بيابانهاي نعيريه در نزديک مرز با قطر زير يک چادر مدرن و عظيم گرد آمدند تا 21 سال پس از سلب تابعيت بيش از 5 هزار تن از اعضاي قبيله المره توسط دولت وقت دوحه، به هواخواهي از آنان براي حمله به قطر اعلام آمادگي کنند. اين تنها يکي از صدها مورد کريخوانيها و کينهتوزيهاي بدوي ميان سعوديها و قطريهاست. همچنين رژيم رياض همواره اميران قطر را متهم کرده که به واسطه نفوذ تاريخي قبيله «بنيتميم» در بخش مهمي از مناطق مرکزي عربستان، قصد براندازي آلسعود را دارند. اواسط سال 2017 وقتي منابع خبري نزديک به دوحه ادعا کردند امير قطر دعوت رسمي پادشاه سعودي از او براي حضور در اجلاس سران شوراي همکاري خليجفارس را بهخاطر کشف توطئه بنسلمان براي ترور هوايي تميم بنحمد در آسمان عربستان رد کرده است، رسانههاي بينالمللي اين موضوع را چندان جدي نگرفتند اما پس از آنکه وليعهد سعودي، نخستوزير لبنان را به گروگان گرفت و سپس نقش او در قتل فجيع روزنامهنگار عربستاني واشنگتنپست کشف شد، ميتوان انتظار هر حرکت جنونآميز ديگري را از سوي همهکاره رژيم رياض داشت. بيدليل نيست که امير قطر ماه گذشته ميلادي براي دومين سال متوالي دعوت رسمي رياض را رد کرد و به جاي خود يک نماينده فرستاد. قطر که عملا از ائتلافهاي نظامي عربي به رهبري سعودي و حتي شوراي همکاريهاي خليجفارس کناره گرفته، 2 ماه پيش با اين بهانه که قطبي گازي است و نه نفتي، از اوپک هم خارج شد تا به طور مطلق از هر گونه اشتراک منافع با سعوديها دوري کرده و خود را بيش از پيش به رقباي آنها نزديک سازد. با اين پسزمينه و تصوير کلي که رسانهها تاکنون از شخصيت زودجوش و ماليخوليايي محمد بنسلمان عيان کردهاند، تصورش سخت نيست که هر بار او نام «تميم بنحمد آلثاني» امير جوان قطر را ميشنود يا گذرش به «حوطه بني تميم» سرسبزترين شهر نجد در جنوب رياض ميافتد، چنان دچار حمله عصبي ميشود که عزمش براي تار و مار کردن مقر جديد قبيله رقيب در حاشيه خليجفارس جزمتر ميشود. براي او چه فرصتي بهتر از يک رقابت قارهاي فوتبال به ميزباني متحد اماراتياش تا عقدهاش را مقابل چشم همه بر سر قطريها خالي کند؟ به همين دليل قطعا هيچکس هنگام قرعهکشي جام ملتهاي 2019 بيش از وليعهد مجنون سعودي از همگروهي تيمملي کشورش با عنابيهاي قطري خوشحال نشده است. اماراتيها نيز مشخصا به اشاره رياض تمام پروتکلهاي مرسوم ميزباني و رسانهاي در يک تورنمنت معتبر بينالمللي را نقض کردهاند و بستر براي کشيده شدن خصومت سعودي- قطري به مستطيل سبز کاملا آماده شده است. وقتي الجزيره، رسانه بينالمللي پرنفوذ جزيره گازي ثروتمند که پيش از آغاز رقابتها به ميزباني امارات عربي متحده - که خصومتش با قطر دستکمي از خود سعوديها ندارد - تلاش کرده بود تا شرايط را کمي براي کاروان فوتباليستهاي عشيره آلثاني که بايد براي مسابقات به محدوده استحفاظي قبيله آلنهيان سفر ميکردند تسهيل کند، در تارنمايش در مقالهاي به قلم «صبا عزيز»، جلوگيري از ورود «سعود المحمدي» نايبرئيس فدراسيون فوتبال قطر به امارات را در آستانه آغاز رقابتها سوءتفاهمي نهچندان مهم خوانده و در کمال خونسردي همگان را به عدم اختلاط فوتبال و سياست فراخواند، اين لحن بيطرفانه بيشتر از چند ساعت دوام نياورد و وقتي تيم خبرنگاران شبکه قطري براي پوشش مسابقات توسط پليس امارات از فرودگاه ديپورت شدند، الجزيره که چند روز جلوتر حتي با خوشبيني به پيشواز پيشنهاد يک مقام ورزشي اماراتي درباره ميزباني مشترک 2 کشور در جامجهاني 2022 رفته بود، ناگهان حملاتش را متوجه ميزبان جام ملتهاي 2019 کرد و به بايکوت رسانهاي تيمملي قطر و گزارشهايي از منع حضور عمده هواداران و خبرنگاران اين کشور در ميادين اشاره کرد. همچنين الجزيره در کنار بازوي رسانهاي ورزشي خود يعني شبکه « بياين اسپورتس» که پوششدهنده انحصاري جامجهاني فوتبال و شماري از بزرگترين رويدادهاي ورزشي جهان است، شروع به تاختن به سعوديها کردند. در روزهاي اخير که مقامات سعودي و اماراتي با غنيمت دانستن حضور «مايک پمپئو»، وزير خارجه آمريکا در منطقه و اظهارات ضد ايرانياش، شروع به فضاسازيهاي جديد عليه قطر کردهاند، رسانههاي بينالمللي قطر فوتبال را موثرترين عرصه براي پاسخ به دشمن تشخيص دادهاند. الجزيره به نقض قانون کپيرايت توسط «بي اوت کيو» يک شبکه عربستاني پوششدهنده جام ملتها و شکايت کنفدراسيون فوتبال آسيا پرداخته و آن را «دزد دريايي» خطاب کرد. بياين اسپورتس نيز با حمله به «بي اوت کيو» از مقامات فوتبال ايتاليا خواسته بود ديدار ديشب سوپرجام ايتاليا بين يوونتوس و ميلان را که در ورزشگاه ملک عبدالله جده برگزار ميشد علاوه بر موضوع سرقت کپيرايت توسط شبکه عربستاني، بهخاطر متهم بودن حکومت سعودي در قتل جمال خاشقجي متوقف سازد. در چنين فضاي پرتنشي، دنيل اسکافيلد، ستوننويس روزنامه انگليسي تلگراف، ديدار امشب سعودي - قطر را دنباله جنگ تبليغاتي 2 طرف ميداند که به زمين فوتبال کشيده شده است. سايمون چادويک، ورزشينويس انگليسي هم نبرد 17 ژانويه در ورزشگاه زايد ابوظبي را فراتر از فوتبال ميخواند. او تقابل عمر هوساوي، بازيکن النصر و حسن الهيدوس، بازيکن السد به عنوان کاپيتانهاي تيمهاي ملي عربستان و قطر را در بازي امشب تقابلي نمادين از اختلافات بنسلمان و تميم بنحمد، رهبران 2 کشور ميداند که واجد بسياري از چالشهاي سعوديها با قطريهاست. او همچنين مساله حضور تماشاگران قطري روي سکوهاي ورزشگاه زايد را با توجه به تحريمهاي امارات ميزبان عليه اين کشور، يکي ديگر از موضوعات جنجالي بازي امشب ميداند. چادويک مينويسد: «بازي سعودي با قطر بهخاطر مسائل ژئوپليتيک خارج از زمين مسابقه فراتر از يک برخورد فرهنگهاي فوتبال است»؛ تقابلي که بهخاطر صدرنشيني غيرمنتظره قطر به دليل تفاضل گل بهتر در گروه E رقابتها در حضور عربستان مدعي پرتنشتر هم شده است. تصور بنسلمان اين است که روباههاي صحرا (لقب تيمملي عربستان) در اين جام که امارات، ميزبانش هم مدعي مهمي محسوب نميشود، بخت اول قهرماني است؛ قهرماني به هر قيمت همانطور که او قدرت را به هر قيمت طلب ميکند. از لحن رسانههاي سعودي نيز چنين برميآيد که آنها ميخواهند تيم مليشان 23 سال پس از قهرماني 1996 در امارات بار ديگر جام آسيايي را در جايي مانند خانه بالا ببرد. اين وضعيت بازي امشب را بغرنجتر ميکند، چرا که اگر شاگردان «خوان آنتونيو پيتزي» نتوانند رقيب حيثيتي سياسي عربستان را در زمين فوتبال شکست دهند، در گروهشان دوم ميشوند که مايه شرمساري سعوديها خواهد شد. اين ميتواند چشمانداز قهرماني را تهديد کند و در فضاي پساخاشقجي بار ديگر خشم جنونآساي بنسلمان را باعث شود. همين حالا هم نگرانيها از دخالتهاي فاجعهآميز ميزبان اماراتي و شريک سعودياش در داوري و روند مسابقات کم نيستند. ميگويند «فوتبال مسالهاي فراتر از مرگ و زندگي است» اما اين بار در سايه يک جنگ بدوي قبيلهاي، فوتبال با همه ابعاد مدرنش به شکلي شرمآور به ناچيزترين مساله مسابقه سعودي-قطر تقليل يافته است.