چالش‌های احیای مجدد برجام

ابتکار/ متن پيش رو در ابتکار منتشر شده و انتشار آن به معني تاييد تمام يا بخشي از آن نيست پس از اعلام صريح نارضايتي مقامات ايران مبني بر تاخير و تعلل در راه‌اندازي سازوکار ويژه مالي از سوي اروپا، يک سخنگوي اتحاديه اروپا که خواست نامش فاش نشود به ايرانا اعلام کرد که کانال ويژه مالي اروپا با ايران که به SVP موسوم است در آستانه راه‌اندازي بوده و اروپا با به روز رساني قوانين مسدودساز و تسهيلات مالي بانک‌ سرمايه‌گذاري اروپايي به حفظ و نگهداري مراودات موثر مالي با ايران متعهد است. همزمان با اعلام اين خبر انديشکده شوراي روابط خارجي اروپا نيز در گزارشي با اشاره به اهميت حفظ توافق هسته‌اي براي اروپا، اعلام کرد که اين توافق از منظر امنيتي و استراتژيک براي اروپا ضروري است و ايده نشست ضد ايراني لهستان از سوي آمريکا به صورت آشکار مورد مخالفت اروپا قرار دارد. اين انديشکده اروپايي همچنين خاطرنشان کرده که اکنون با بروز تاخيرهايي که در راه‌اندازي سازوکار ويژه اروپا با ايران به وجود آمده، نشانه‌هايي وجود دارد که صبر ايران دائمي نيست و به همين دليل اروپا بايد اين مکانسيم ويژه را به سرعت راه‌اندازي کرده و با گسترش روابط تجاري با ايران، تهران را در حل مشکلات اقتصادي ياري کند. در همين راستا و طي آخرين اخبار منتشر شده، يکي از سخنگويان اتحاديه اروپا اعلام کرده که فدريکا موگريني در نشست ضدايراني لهستان شرکت نخواهد کرد و همزمان روزنامه وال‌استريت ژورنال آمريکا هم طي گزارشي تصريح کرده که با وجود اعمال فشار آمريکا به اروپا براي تشديد محدوديت‌ها عليه ايران، اين راهبرد با مشکل مواجه شده زيرا برخي مقامات و وزراي اروپايي علنا اظهار کرده‌اند که از حضور در اين نشست خودداري خواهند کرد. ابهامات همکاري اقتصادي ايران و اروپا اين اقدامات اروپا در حفظ و نگهداري برجام در حالي صورت مي‌گيرد که براي راه‌اندازي سازوکار ويژه و نيز ادامه همکاري‌ها در ذيل برجام چند نکته مبهم همچنان باقي مانده است. نخست اينکه از زمان خروج آمريکا از توافق هسته‌اي اروپا بارها اعلام کرده که قصد دارد به زودي مکانيسم مالي ويژه را عملياتي کند، اما هر بار اين موضوع به تاخير افتاده و حتي طي روزهاي گذشته برخي از مقامات ايراني به صراحت اعلام کرده‌اند که مهلت اروپايي‌ها به پايان رسيده و کشورهاي عضو اين اتحاديه نشان داده‌اند که در مقابل آمريکا کار چنداني از دست‌شان بر نمي‌آيد. از سوي ديگر علاوه بر موضوع ميزباني مکانسيم مالي ويژه با ايران که همچنان نامشخص بوده و هنوز فرانسه و آلمان دقيقاً اعلام نکرده‌اند که کدام يک ميزبان آن خواهند بود، مکانيسم حقوقي SVP نيز همچنان در هاله‌اي از ابهام قرار داشته و مشخص نيست که اين همکاري به چه صورت مي‌تواند موضوع تحريم‌هاي آمريکا را خنثي کند. به همين دليل است که بسياري از تحليلگران معتقدند با وجود مراودات گسترده مالي ميان اروپا و آمريکا و نيز ماهيت تحريم‌هاي آمريکا که هم يکجانبه بوده و هم مضاعف است، احتمال کمي وجود دارد که اروپايي‌ها قادر باشند با ايران در سطوح کلان و پر حجم اقتصادي و تجاري فعاليت کرده و به همين دليل اين مکانيسم تنها درخصوص مراودات کالاهاي بشردوستانه مانند دارو و امثال آن مي‌تواند اندکي راه‌گشا باشد. از سوي ديگر اروپايي‌ها در حالي برجام را از منظر سياسي پراهميت قلمداد مي‌کنند که طبق شواهد موجود به‌جز مسئله پرونده هسته‌‌اي، درخصوص پرونده موشکي و نيز منطقه‌اي کاملا با آمريکا همسو بوده و حتي طي هفته‌هاي اخير با ادعاي دست داشتن ايران در عمليات تروريستي در خاک اروپا، تحريم‌هايي را نيز متوجه ايران ساخته‌اند. به همين دليل چهارشنبه هفته گذشته بود که ايسنا به نقل از يک منبع آگاه اعلام کرد که ايران در راستاي پاسخ به اقدامات اروپايي‌ها در نظر دارد با هماهنگي دستگاه‌هاي تصميم‌ساز در نوع همکاري با اتحاديه اروپا تجديد نظر کرده و در اولين گام وزارت خارجه تصميم دارد همکاري‌هاي خود را با اين اتحاديه در حوزه مبارزه با ترانزيت مواد مخدر و مهاجران قطع کند. اين مسئله در حالي اهميت دارد که مي‌تواند هم در مبناي اول کليد دوري بيشتر ميان ايران و اروپا را بزند و از سوي مقابل با توجه به تاکيد اروپا مبني بر اهميت برجام از منظر امنيتي و سياسي، آنها را دچار چالش‌هايي در زمينه‌هاي امنيتي و سياسي کند. زيرا اروپا معتقد است که به دليل نزديکي به خاورميانه، پيامدهاي از بين رفتن برجام به صورت مستقيم بر روي آنها تاثير خواهد داشت و به دليل اينکه آنها گمان مي‌کنند در صورت به خطر افتادن برجام ممکن است درگيري‌هاي جديدي در منطقه خاورميانه آغاز شود، اروپايي‌ها ناچار هستند که از شکست کامل توافق هسته‌اي جلوگيري کنند. چه بايد کرد؟ در چنين وضعيتي و با توجه به مواضع دوگانه اروپا در قبال ايران، ناظران بر دو جنبه از ادامه همکاري‌ها تاکيد دارد. عده‌اي معتقدند با خروج احتمالي ايران از برجام و سرد شدن روابط ميان تهران و بروکسل، امکان دارد بار ديگر يک اجماع جهاني عليه ايران تشکيل شده و زمينه‌هاي فشارهاي بيشتر فراهم شود. به همين دليل لازم است ايران تا حد ممکن از منظر سياسي استفاده‌هاي لازم را از برجام و تعهدات اروپا داشته باشد. از سوي ديگر عده‌اي از ناظران خاطرنشان مي‌کنند، مواضع اروپا بيانگر راهبردي است که در اين ميان علاوه بر همکاري با آمريکا و کاستن از فشارهاي واشنگتن، سعي در شانه‌خالي کردن از تعهدات برجامي داشته و به همين دليل تصميم‌هايي از قبيل قطع همکاري در زمينه مهاجران و مواد مخدر مي‌تواند تا اندازه‌اي به اروپايي‌ها هشدار دهنده باشد تا هر چه سريع‌تر انتظارات ايران را در قبال پايبند ماندن به توافق هسته‌اي برآورده سازند. ما را در کانال «آخرين خبر» دنبال کنيد