محور ضد ایرانی "بولتون-پمپئو-کاتن" در کاخ سفید شکل می گیرد؟
مشرق/ متن پيش رو در مشرق منتشر شده و انتشار آن در آخرين خبر به معني تاييد تمام يا بخشي از آن نيست انديشکده آمريکايي شوراي آتلانتيک شکلگيري احتمالي محور بولتون-پمپئو-کاتن، زير نظر رئيسجمهوري که ايران را به اقدام نظامي تهديد کرده است، را به منزله ارسال پيامي شوم به تهران ميداند. «جيمز متيس» وزير دفاع سابق ترامپ، يک روز پس از اعلام عمومي تصميم رئيسجمهور آمريکا مبني بر خروج نيروهاي نظامي اين کشور از سوريه، نامه استعفاي خود را تقديم پرزيدنت ترامپ کرد. اگرچه اين استعفا اولين استعفاي يک عضو کابينه يا حتي يک وزير در دولت ترامپ نبود و کمتر کسي هم انتظار دارد آخرين استعفا در دولت آمريکا باشد، اما نااميد شدن متيس از ترامپ مانند زلزلهاي بود که نه تنها بلافاصله واشينگتن را به شدت تکان داد، بلکه پسلرزههاي آن هنوز هم ادامه دارند. متيس، مشهور به «سگ ديوانه»، از معدود سياستمداران آمريکايي است که هر دو حزب جمهوريخواه و دموکرات در اين کشور او را کاملاً قبول دارند و وجودش در کابينه ترامپ را به منزله وزنه تعادلي در آشفتهبازار واشينگتن ميدانستند. در گزارش پيش رو به بخشي از تحليلهايي ميپردازيم که کارشناسان آمريکايي درباره پيامدهاي استعفاي متيس بر دولت آمريکا و همچنين بر سياستهاي اين دولت در قبال ايران ارائه کردهاند. استعفايي که استعفا نبود، شورش بود پايگاه اينترنتي مجله «نيو ايسترن آوتلوک» روسيه در گزارشي با عنوان «استعفايي که يک سانتيمتر با شورش فاصله دارد [۱] » به قلم «دينا استرايکر» نويسنده و کارشناس سياسي آمريکايي، استعفاي متيس را به شورش در دولت ترامپ تشبيه کرده است. استرايکر در ابتداي گزارش خود مينويسد: «من از ماهها قبل پيشبيني ميکردم که ترامپ استعفا خواهد داد، اما امروز اتفاقي افتاد که نام آن را فقط ميتوان «شورش» [و تمرد از دستور] گذاشت: وزير دفاع رئيسجمهور در اعتراض به سياستهاي نظامي وي و در قالب شکل سنتي شورش، استعفا کرد.» نويسنده سپس توضيح ميدهد: «متيس دستور ترامپ مبني بر ممنوعيت استفاده از افراد فراجنسيتي در ارتش را بيسروصدا ناديده ميگرفت، اما وقتي دستور، خارج کردن نيروها از يک عرصه عملياتي [مانند جنگ سوريه] باشد، ناديده گرفتن آن کمي سخت ميشود!» استرايکر از آنجايي اقدام متيس به استعفا را شورش مينامد که طبق قانون اساسي آمريکا، رئيسجمهور، فرمانده کل قوا محسوب ميشود و اگرچه در صدور شمار معدودي از فرمانهاي نظامي، مثلاً اعلام جنگ عليه کشورهاي ديگر، محدوديتهايي دارد، اما سرپيچي از فرمان وي در موردي مانند خروج نيروهاي نظامي از جنگ سوريه، مصداق تمرد از دستور و به عبارتي شورش به شمار ميرود. نويسنده گزارش نيو ايسترن آوتلوک براي تبيين ابعاد ديگر شورش در دولت ترامپ، به مخالفتهاي گستردهتر با دستور او مبني بر ترک سوريه و کنارهگيريهاي قبلي از دولت وي نيز اشاره ميکند: «ژنرال متيس در مخالفت با دستور رئيسجمهور براي خروج نيروهاي آمريکايي از افغانستان و سوريه تنها هم نيست. کل کنگره، که ديدگاههايش به شکل گستردهاي انعکاس پيدا ميکنند، علناً پشت سر متيس ايستاده است. علاوه بر اين، تا اين لحظه [پايان سال ۲۰۱۸] ۳۷ نفر از دولت ترامپ استعفا دادهاند که از جمله آنها دو ژنرال سابق بودهاند: «جان کِلي» رئيس سابق ستاد کارکنان کاخ سفيد، و «مايکل فلين» رئيس سابق شوراي امنيت ملي که در حال حاضر به عمل بر خلاف امنيت ملي متهم است.» نيو ايسترن آوتلوک در دفاع از تصميم ترامپ مبني بر خروج کشورش از جنگ سوريه و همچنين انتقاد از رويکرد نظام حاکم بر آمريکا در اينباره مينويسد: دستگاه سياست خارجي آمريکا نه تنها اعتقاد ترامپ به اينکه آمريکا ديگر نبايد پليس دنيا باشد را قاطعانه رد ميکند، بلکه اين نقش آمريکا [به عنوان پليس جهان] را تحت پوشش «محافظت از دنيا در برابر دشمنان بدخواه» پنهان مينمايد. در چارچوب اين روايت، روسيه و چين در حالي به عنوان امپراتوريهاي شرور دوگانه با آرزوي تسلط بر جهان معرفي ميشوند که آرزوي اين دو کشور در واقع تلاش براي حل مشکلات به صورت مشترک با آمريکاست. واشينگتن مدتهاست که دعوت اين دو کشور به همکاري را به صورت نظاممند [و فارغ از اينکه چه کسي قدرت را در دست دارد] ناديده ميگيرد و ادعا ميکند هدف روسيه و چين بازگشت به دوران تاريخي موسوم به «حوزههاي نفوذ» [و تقسيمبندي دنيا] است که آمريکاييها مدعياند به شکل غيرمستقيم موجب بروز دو جنگ جهاني شد. اين در حالي است که کارشناسان معتقدند که ساعت [جنگ] اتمي از دوره بحران موشکي کوبا تا کنون [و در نتيجه خصومتها ميان آمريکا، روسيه و چين] هرگز تا اين اندازه به نيمهشب [و فرا رسيدن زمان جنگ هستهاي] نزديک نبوده است. دستگاه سياست خارجي آمريکا با استعفاي متيس رسوا شد استرايکر البته معتقد است اختلافات ميان رئيسجمهور و دستگاه سياست خارجي آمريکا، اگرچه براي ترامپ ممکن است بد باشد، اما يک نکته مثبت نيز داشته است: صرفنظر از جنبههاي نظامي واقعاً ترسناک استعفاي متيس، اين استعفا موجي از شوک را به سراسر دولت آمريکا وارد کرده است، چراکه اقدام وزير دفاع در انتهاي سالي پرتنش صورت گرفت که طي آن، وزارت دادگستري آمريکا در حال تحقيقات درباره رئيسجمهور، نه تنها در مورد تأثير روسيه بر پيروزي وي در انتخابات سال ۲۰۱۶، بلکه همچنين در مورد اقدامات تجاري ترامپ بوده است؛ اقداماتي که آنها را با روش «پدرخوانده» [اشاره به شخصيت اصلي در فيلمي به همين نام] مقايسه ميکنند. با اين وجود، نقطه مثبت اين اتفاقات، آن است که بمب خبري سوريه [يعني دستور ترامپ براي بازگشت نيروهاي آمريکايي از اين کشور] به بقيه جهان اين امکان را داد تا انگيزههاي آمريکا [از دخالت در جنگ عليه بشار اسد] را به وضوح ببينند. نويسنده گزارش، توضيح ميدهد: از ديدگاه «پال ولفوويتز» [سياستمدار و ديپلمات سابق آمريکايي]، که سال ۱۹۹۲ اهداف امنيتي واشينگتن در قرن ۲۱ را روي کاغذ آورد، مهمترين اصل در سياست خارجي آمريکا، کشوري که [در نامه استعفاي جيمز متيس] بهاصطلاح کشوري «غيرقابلچشمپوشي» [با نقشي غيرقابلجايگزيني در نظم جهاني - جزئيات بيشتر -] توصيف ميشود، يک چيز است: جلوگيري از به چالش کشيده شدن هژموني آمريکا توسط هر کشوري. اين پيام که دائماً در لباس «مسئوليت آمريکا» عرضه ميشود، کاملاً واضح و ثابت است: آمريکا بايد بر جهان حکمراني کند. اما وقتي مردم رئيسجمهوري را انتخاب کردهاند که از مشاوره «کارشناسان» مصون است، چگونه بايد اين هدف را محقق کرد؟ اصل «اول، آمريکا» ي ترامپ نشاندهنده تمايل به سمتي است که از همان روزهاي ابتداي تشکيل اين کشور، تحت عنوان «انزواطلبي» از آن ياد شده است، همان اصلي که «پدران بنيانگذار» بر اساس آن مصمم بودند کشور جوانشان را از «گرفتاريهاي خارجي» محافظت کنند. تقويت ايرانستيزان در دستگاه سياست خارجي ترامپ انديشکده «شوراي آتلانتيک» از شناختهشدهترين انديشکدههاي آمريکايي در گزارشي با عنوان «استعفاي جيمز متيس براي سياست ترامپ در قبال ايران چه معنايي ميتواند داشته باشد [۲] » به قلم «سينا عضدي» کارشناس علوم سياسي، سياست خارجي ايران، و روابط ايران-آمريکا، و «باربارا اسلاوين» مدير «برنامه ايران» در شوراي آتلانتيک پيشبيني ميکند که بعد از استعفاي وزير دفاع ترامپ، سياست آمريکا در قبال تهران رو به افراطگرايي خواهد گذاشت و عملاً شکست خواهد خورد. در ابتداي اين گزارش آمده است: «پس از تصميم دونالد ترامپ، رئيسجمهور آمريکا، درباره خروج نيروهاي آمريکايي از سوريه، و نامه استعفاي نيشدار جيمز متيس [۳] ، وزير دفاع، ترک زودهنگام دولت توسط متيس [که پيش از اخراجش توسط رئيسجمهور قرار بود اواخر ماه فوريه سال ۲۰۱۹ سِمتش را ترک کند] دور از انتظار نبود. بيانيه ترامپ درباره سوريه، ضربه نهايي را به روابطي [ميان رئيسجمهور و وزير دفاعش] وارد کرد که پيشاپيش بر اثر اختلافنظر در طيف گستردهاي از موضوعات، از اهميت اتحادها گرفته تا سياسيکاري درباره استقرار نيروهاي آمريکايي در مرز با مکزيک، تنشآلود شده بودند.» عضدي و اسلاوين ادامه ميدهند: «اين ژنرال بازنشسته نيروي دريايي، در مورد سياست ايران هم با رئيسجمهور اختلاف داشت. متيس اگرچه از سياست مهار در قبال ايران حمايت ميکرد، اما طرفدار باقي ماندن در برنامه جامع اقدام مشترک (برجام) بود. بنابراين خروج او از دولت، کفه ترازو در تيم امنيتي ملي ترامپ را به سوي افراد جنگطلبتري [مانند «جان بولتون» مشاور امنيت ملي، و «رودي جولياني» وکيل شخصي ترامپ] سنگين خواهد کرد که آشکارا از سياست تغيير رژيم به عنوان راهحل نهايي براي حلوفصل اختلافات آمريکا با جمهوري اسلامي حمايت کردهاند [۴] .» «سگ ديوانه» اي که در دولت ترامپ رام شد شوراي آتلانتيک تأکيد ميکند که متيس به هيچ عنوان با ايران مهربان نبود و بلکه خودش يکي از ايرانستيزترين فرماندهان نظامي و سياستمداران آمريکايي بوده و هست: خود متيس در مورد ايران اصلاً نَرمخو نيست؛ اتفاقاً کاملاً برعکس: وي مدتهاست که از جمهوري اسلامي «کينه» اي به دل دارد که به بمبگذاري سال ۱۹۷۳ در سربازخانه نيروي دريايي آمريکا در بيروت توسط شبهنظاميان لبناني تحت حمايت ايران برميگردد [۵] . متيس سال ۲۰۱۰، به عنوان فرمانده جديد «مقر فرماندهي مرکزي» آمريکا، و پس از سالها مبارزه با نيروهاي نيابتي ايران در عراق، به باراک اوباما، رئيسجمهور وقت آمريکا، سه اولويت اصلي خود در خاورميانه را اينگونه معرفي کرد: «شماره يک، ايران. شماره دو، ايران شماره سه، ايران [۶] .» همين وسواس ضدايراني بود که اوباما را وادار کرد تا سال ۲۰۱۳، زماني که تمرکز سياست آمريکا روي مذاکره بر سر توافق هستهاي با تهران بود، متيس را از سِمتش برکنار کند. در ادامه گزارش اين انديشکده آمريکايي ميخوانيم: متيس سال ۲۰۱۶ و پس از بازنشستگي از ارتش، ايران را «[نه يک کشور، بلکه] آرماني انقلابي، وقف [ايجاد] آشوب» توصيف کرد [۷] . با اين حال، وي پس از آنکه وزير دفاع ترامپ شد، ظاهراً موضع خود را تعديل و به ريسکهاي اقدام نظامي آمريکا عليه ايران اذعان کرد [۸] . متيس همچنين با انتقادات شديد رئيسجمهور آمريکا از برجام مخالفت کرد و اين توافق را يک موافقتنامه «بسيار قوي و نافذ [با اختيارات گسترده براي نفوذ در تأسيسات هستهاي ايران]» توصيف کرد [۹] . اگرچه به طور قطعي مشخص نيست که چه عاملي ممکن است به تغيير موضع متيس منجر شده باشد، اما اين احتمال وجود دارد که کمتجربگي و بيفکري ترامپ او را متقاعد کرده باشد که اين ژنرال بازنشسته بايد به عنوان سدي در مقابل بدترين غرايز [و اقدامات عجولانه] رئيسجمهور در مورد ايران، و همچنين مسائل ديگر، عمل کند. هرچه باشد، افرادي که تا کنون در جنگ حضور داشتهاند، معمولاً کمتر تمايل دارند دوباره به جنگ بروند. سياست ضدايراني واشينگتن بعد از متيس شوراي آتلانتيک در ادامه گزارش خود به استقبال ايران از خروج آمريکا از سوريه [۱۰] اشاره ميکند، اما يادآور ميشود که پيامد اين خروج، يعني استعفاي متيس، لزوماً خبر خوبي براي تهران نخواهد بود. اين انديشکده سپس خاطرنشان ميکند که پس از استعفاي متيس، کنترل تيم امنيت ملي ترامپ به دست جان بولتون و مايک پمپئو، وزير خارجه آمريکا، خواهد افتاد. عضدي و اسلاوين درباره بولتون مينويسند: «جان بولتون يک بهاصطلاح «واقعگراي تهاجمي» است که از مدتها پيش به دنبال بمباران تأسيسات هستهاي ايران بوده است [اشاره به مقاله بولتون در روزنامه نيويورکتايمز با عنوان «براي جلوگيري از دستيابي ايران به بمب، ايران را بمباران کنيد [۱۱] »]. وي همچنين به توافقنامههاي بينالمللي بدگمان است و روابط نزديکي هم با مجاهدين خلق دارد، گروه معارض ايراني که تا سال ۲۰۱۲ در فهرست سازمانهاي تروريستي وزارت خارجه آمريکا بود [۱۲] . نويسندگان گزارش، پمپئو را نيز يکي ديگر از جنگطلباني ميدانند که با رفتن متيس، قدرتش در تأثيرگذاري روي ترامپ بيشتر خواهد شد. شوراي آتلانتيک درباره پمپئو مينويسد: «مايک پمپئو که خود را يک «ضدحملهزن [۱۳] » توصيف ميکند، جايگزين «رکس تيلرسون» شد که ميانهروتر و کمتر ايرانهراس بود. پمپئو نيز [مانند بولتون] موضوع حمله آمريکا به تأسيسات هستهاي ايران را مطرح کرده است [۱۴] . اين نماينده سابق جمهوريخواه کنگره که يک بار درخواستش براي دريافت ويزا جهت «نظارت» بر انتخابات مجلس ايران در ماه فوريه سال ۲۰۱۶ رد شد [۱۵] ، از منتقدان شناختهشده رويکرد ديپلماتيک دولت اوباما در قبال ايران بود و توافق هستهاي با تهران را نه يک «سياست [خارجي]» بلکه به منزله «تسليم» [دولت اوباما مقابل جمهوري اسلامي] ميدانست [۱۶] .» جايگزينهاي احتمالي متيس و شکست سياست ضدايراني ترامپ شوراي آتلانتيک، تصريح ميکند که ترامپ احتمالاً جايگزيني را براي متيس انتخاب خواهد کرد که ديدگاهي شبيه ديدگاه خصمانه خودش نسبت به ايران داشته باشد. اين انديشکده توضيح ميدهد که جايگزين فعلي جيمز متيس، يعني «پاتريک شاناهان» که معاون وزير دفاع بود و اکنون به طور موقت جايگزين متيس شده است [۱۷] ، اگر مانند ترامپ، سياستي تهاجمي را در برابر ايران اتخاذ کند [۱۸] ميتواند در اين سِمت باقي بماند، اما در غير اين صورت به سرنوشت ديگر افراد مستقل در کابينه دولت آمريکا دچار و نهايتاً اخراج يا مجبور به استعفا خواهد شد. عضدي و اسلاوين، در سوي ديگر، از «تام کاتن» سناتور جمهوريخواه و از جنگطلبترين سياستمداران آمريکا در قبال ايران [۱۹] ، به عنوان يکي ديگر از گزينههاي احتمالي تصدي وزارت دفاع [۲۰] نام ميبرند و تأکيد ميکنند که ديدگاههاي ايدئولوژيک کاتن نيز مانند پمپئو است. کارشناسان شوراي آتلانتيک اشاره ميکنند که کاتن سال ۲۰۱۵ نامهاي سرگشاده به مقامات ايران نوشته و در آن هشدار داده بود که دولت بعدي آمريکا با «يک چرخش قلم روي کاغذ» ميتواند توافق هستهاي را باطل کند [۲۱] . وي همچنين از تلاش براي به شکست کشاندن مذاکرات هستهاي با ايران دريغ نکرده و مانند بولتون، علناً خواهان اتخاذ سياست تغيير رژيم در مقابل ايران شده است [۲۲] . انديشکده آمريکايي شوراي آتلانتيک شکلگيري احتمالي محور بولتون-پمپئو-کاتن، زير نظر رئيسجمهوري که ايران را به اقدام نظامي تهديد کرده است [۲۳] ، را به منزله ارسال پيامي شوم به تهران ميداند و توضيح ميدهد که اگرچه خروج آمريکا از سوريه و افغانستان [۲۴] ، احتمال بروز درگيريهاي اتفاقي ميان نيروهاي ايراني يا نيروهاي نيابتي ايران با سربازان آمريکايي را کاهش ميدهد، اما عقبنشيني آمريکاييها ممکن است در راستاي تمرکز بيشتر دولت ترامپ روي ايران باشد. در انتهاي گزارش شوراي آتلانتيک ميخوانيم: «يکي از نقلقولهاي مشهوري که به «وينستون چرچيل» نخستوزير سابق انگليس، نسبت داده ميشود اين است: «فَکفَک [و گفتوگو] بهتر است از جنگجنگ [و زدوخورد].» با اين حال، خروج يک ژنرالِ طرفدارِ کتاب «تأملات [۲۵] » نوشته «مارکوس اورليوس [۲۶] » [امپراتور و فيلسوف يوناني معتقد به تعقل و تحمل] ميتواند دولت ترامپ را بيشتر به سمت «جنگجنگ» سوق بدهد.» اين در حالي است که با توجه به اتفاقنظر کارشناسان آمريکايي درباره وحشتناک بودن پيامدهاي هرگونه اقدام نظامي عليه ايران، شوراي آتلانتيک اين سياست را محکوم به شکست ميداند و هشدار ميدهد: «اين مسئله به ويژه از آنجايي موجب نگراني است که ترامپ در نيمه دوم دوره اول رياستجمهوري خود با چالشهاي جديد اقتصادي، سياسي و حقوقي مواجه خواهد بود.» [۱] Resignation an Inch Short of Mutiny [۲] What the Departure of James Mattis Could Mean for Trump’s Iran Policy [۳] READ: James Mattis' resignation letter [۴] That Time John Bolton Promised Regime Change In Iran Before 2019 [۵] James Mattis’ 33-Year Grudge Against Iran [۶] As a general, Mattis urged action against Iran. As a defense secretary, he may be a voice of caution. [۷] منبع شماره ۵ [۸] How Mattis softened on Iran — for now [۹] Mattis defends Iran deal as Trump considers withdrawal [۱۰] Iran says U.S. presence in Syria was a mistake from the start [۱۱] To Stop Iran’s Bomb, Bomb Iran [۱۲] John Bolton wants regime change in Iran, and so does the cult that paid him [۱۳] Mike Pompeo, Counterpuncher [۱۴] Sen.-Elect Tom Cotton: 'Put an End' to Iran Nuclear Talks [۱۵] Iran Won’t be Giving Visas to These Would-Be Republican Tourists [۱۶] Kansans criticize U.S.-Iran deal [۱۷] Patrick Shanahan: Trump names acting defence secretary [۱۸] Under Trump, U.S. policy on Iran is moving from accommodation to confrontation [۱۹] A Conversation on the Iran Nuclear Deal With Senator Tom Cotton [۲۰] With Mattis out, Deputy Defense Secretary Shanahan, Sen. Cotton rumored to be potential replacements [۲۱] An Open Letter to the Leaders of the Islamic Republic of Iran [۲۲] Cotton: US policy should be regime change in Iran [۲۳] Trump Threatens Iran on Twitter, Warning Rouhani of Dire ‘Consequences’ [۲۴] U.S. to Withdraw About 7,000 Troops From Afghanistan, Officials Say [۲۵] Meditations [۲۶] Marcus Aurelius