فساد؛ واقعیتی که همه از آن مینالند
اعتماد/ متن پيش رو در اعتماد منتشر شده و انتشار آن به معني تاييد تمام يا بخشي از آن نيست در جلسه اخير شورا، رييس شوراي اسلامي شهر تهران با اشاره به انتصاب رييس جديد قوه قضاييه، تاکيد کرد که شوراي اسلامي شهر تهران آماده است که با دستگاه قضايي تعامل کند. محسن هاشمي با بيان اينکه سازمان بازرسي کل کشور بر عملکرد مديريت شهري نظارت دارد، در اين باره خاطرنشان کرد: همچنين دادگاههاي کارکنان دولت و دادسراي نظامي نيز در حال رسيدگي به پروندههاي مشهور و مهم شهرداري تهران هستند که اميدواريم با اطلاعرساني شفاف، قاطع دستگاه قضايي در دوره جديد بتواند آسيبها به اعتماد عمومي را که در سالهاي اخير ايجاد شده است، ترميم کند. اما فساد تا چه حد در شهرداري ريشه دوانده و چقدر شوراي شهر پنجم و شهرداري جديد توانسته از عهده مقابله با آن برآيد؛ مقولهاي که سالهاست در کالبد مديريت شهري تهران ريشه دوانيده و باعث سلب اطمينان شهروندان نسبت به شهرداري شده است. به همين بهانه گفتوگويي انجام دادهايم با «محمود ميرلوحي» که به عنوان يکي از اعضاي شورا تاکنون با جديت موضوع فساد در شهرداري را دنبال کرده و حتي به همين دليل و به سبب مصاحبههايي که در اين زمينه داشته در دادگاه نيز محکوم شده است. ديروز رياست شوراي شهر در گفتوگويي اعلام کرد که شوراي شهر آماده همکاري با قوه قضاييه در مقوله مبارزه با فساد در مديريت شهري است. اما واقعيت اين است که عملکرد يک سال و نيم گذشته شورا به گونهاي نبوده که اعتماد مردم در اين مقوله جلب شود . اين موضوع را قبول داريد؟ نه. اصولا فساد واقعيتي است که همه از آن مينالند. هم مديريت شهري، هم حاکميت و حتي مقام معظم رهبري و روساي قوا. در کنار آن در مورد مقوله فساد ما با دونوع رويکرد مواجهيم. يک نظريه که ميگويد فساد سيستماتيک و سازمانيافته است و يک رويکرد که معتقد است فساد هنوز به مرحله سازمان يافتگي نرسيده است. ولي به هر تقدير مقوله فساد در ايران مقولهاي تاريخي است که اتفاقا پژوهشهاي زيادي هم در مورد آن انجام شده است . يعني در مورد فساد در شهرداري هم تحقيقي انجام شده است ؟ بله . تحقيق جدي در اين زمينه به پژوهش دکتر عابد جعفري برميگردد که در مقوله فساد در دوره مديريت شهري گذشته تحقيقات جامع و مفصلي را انجام داده است؛ تحقيقي که در قالب دو جلد منتشر شده است. خب در اين تحقيق چه نتيجهاي در مورد وجود فساد در شهرداري حاصل شده است؟ اين پژوهش ابعاد مختلف و وسيعي دارد. ولي به طور خلاصه ميتوان گفت اين تحقيق حکايت از آن ابعاد گسترده فساد در بخشهاي مختلف دوره قبلي شهرداري دارد . البته همانطور که ميدانيد نظرسنجي انجام شده در ابتداي دوره مديريت شهري کنوني نيز حکايت از آن دارد که مردم نيز معتقد به وجود فسادي عميق در بدنه شهرداري هستند. براي همين شوراي پنجم هم، مقابله با فساد را به صورتي جدي در دستور کار خود قرار داد. فسادي که به اعتقاد من ناشي از اقتصاد رانتي و وضع مقرراتي است که شرايط رقابتي ناسالمي را ايجاد ميکند. اين فساد در حالي شکل گرفته که دستگاههاي نظارتي زيادي در شهرداري و سيستم قضايي وجود دارد . به عنوان مثال فقط در شهرداري ما بيش از هزار و 300 نيروي حراستي و بازرسي داريم! اما فکر نميکنم حتي اگراين تعداد به 2 هزار نفر هم افزايش پيدا کنند؛ اتفاق خاصي بيفتد. براي همين هم بود که شوراي پنجم حذف رانت، شکستن انحصارطلبي و شفافيت و اطلاعرساني عمومي را به عنوان اولويت اصلي خود قرار داد. و به نظر خودتان اين خط مشي تاکنون نتيجهبخش هم بوده است؟ بله. تصور ما اين است که گامهاي خوبي برداشته شده است. البته بايد توجه داشته باشيم که تمام ابزارهاي لازم براي برخورد با فساد در اختيار شورا نيست و ما نميتوانيم براي بقيه سازمانها و نهادها و وزارتخانهها تعيين تکليف کنيم. درچنين شرايطي ما سامانه شفافيت را راهاندازي کرديم تا تمام اطلاعات پرسنلي کارکنان و قراردادهاي شهرداري در آنها منتشر شود. اينها دستاوردهاي کمي نبوده است. اما برخلاف شما من و خيليهاي ديگر فکر نميکنيم که شورا و شهرداري در مبارزه با فساد موفق بوده باشند! ما اصول خودمان را داريم. معتقديم که ابتدا بايد خود مسوولان پاک و مبرا باشند. براي همين اولين گام خود براي مبارزه با فساد را در اين قرارداديم که نيروهاي سالمتر را در راس امور منصوب کنيم و به کار بگيريم. گام بعدي ما اين خواهد بود که سامانه صدور پروانه را روي سايت شفافيت بارگذاري کنيم. چراکه در همين فرآيند صدور پروانه، تخلفات بسياري ميتواند رخ دهد که با اين روش ميتوان جلوي آنها را گرفت و بالاخره در کميته اقتصادي و تنظيم مقررات شورا تلاش ميکنيم تا با اتخاذ راهکارهايي اطمينان پيدا کنيم که مزايدهها و مناقصهها در سلامت کامل برگزار شود تا در آينده يک پيمانکار نتواند با رانت کاري را بگيرد و برنده شود! يعني شما برخلاف برخي از اظهارات معتقد نيستيد که فساد در شهرداري سيستماتيک است؟ راستش را بخواهيد چندان موافق اين نظريه نيستم. فساد سيستماتيک به اين معناست که اکثريت شهرداري در بحث فساد دخيل باشند. درحالي که اصلا چنين نيست . بلکه برعکس، افراد معدودي هستند که با زير پا گذاشتن قوانين، مرتکب تخلف ميشوند. وگرنه اکثريت بدنه شهرداري جزو گروهي هستند که اتفاقا آبرو و حيثيتشان برايشان مهم است . البته دکتر عابد جعفري هم در تحقيقاتشان به چنين چيزي اشاره نکردهاند. خيلي وقتها نيز فساد ناشي از ناآگاهي شهروندان است. مثلا ممکن است پيمانکاري مقداري طلب از شهرداري داشته باشد و فردي بگويد من اين طلب را برايت وصول ميکنم و فلان قدر ميگيرم. همين زمينهساز بروز فساد خواهد بود. آماري هم داريد که در طول اين يکسال و 9 ماه چند پرونده تخلف رسيدگي شدهاند؟ نه . ولي در طول همين مدت حداقل خود من در کميسيون ماده صد بيش از 10 مورد تخلف پرسنل را درمورد ماده 7؛ به کميته تخلفات ارجاع دادهام . اين درحالي است که در سال 95 تعداد کل تخلفات شهرداري از تعداد انگشتان دست هم کمتر بوده است. گفتيد که راهکارهاي مبارزه با فساد و اصلاح ساختار و قوانيني که مديريت شهري جديد داشته، مثمرثمر بوده است. ميتوانيد مثالي در اين زمينه بزنيد؟ بله . مثال که زياد است. مثلا براساس بررسيهاي انجام شده، پسماند ميتواند بيش از 3 هزار ميليارد تومان براي شهر درآمد داشته باشد ولي جالب است که سال گذشته فقط 14 ميليارد تومان آن محقق شده است و بقيه به خاطر ناکارآمدي مديريت شهري محقق نشده است. امسال اين رقم به 250 ميليارد رسيده است و پيشبيني ميکنيم با راهکارهايي که درصدد اجراي آن هستيم، اين رقم در سال آينده به 500 ميليارد تومان برسد. اين نشان ميدهد که ميتوانيم با راهکارهايي هزينه اداره شهر را کم کنيم و به همان نسبت، فساد در شهر را نيز در مديريت شهري کاهش دهيم.