پایان چکمه سواری؛ نگاهی به وضعیت شهرهای سیل زده گلستان

سازندگي/ متن پيش رو در سازندگي منتشر شده و انتشار آن به معني تاييد تمام يا بخشي از آن نيست چند روز پيش، بيرون شهر خندق کندند و آب به سمت ديگري هدايت شد. مردم به چشم ديدند که آب عاقبت تسليم شده، راهش را گرفته و کم‌کَمَک، آهسته‌آهسته، خيابان‌به‌خيابان و کوچه‌به‌کوچه عقب نشسته و فروکش کرده است. به چشم ديدند که آب، آب سرکش، ديگر آن طغيان قبل را ندارد. سيل تند دويده توي شهر اما پيرانه‌سر باربسته و رفته است. مريم لطفي| حالا مردم دوباره به شهر عزيمت کرده‌اند. به خانه‌هايي که هنوز رد سيل در آنها باقي است. با اين حال مي‌گويند که شهر جان گرفته، دارد زنده مي‌شود. نه تمام و کمال، کم‌کَمَک. شهري که دوباره مي‌شود بدون چکمه در آن قدم زد. مي‌توان با موتور و ماشين توي خيابان‌هايش راند، شهري که سيلِ هولناک بيش از ۴ هزار ميليارد تومان خسارت در آن به بار آورده است. توي خانه‌هاي ما هم گِل هست! «آب تا حدودي از شهر رفته اما تموم خونه‌ها پر از گل و رطوبته. مردم معطل موندند چطور اين همه لجن رو از خونه‌هاشون بيرون کنن. البته هنوز توي کل‌آباد آب هست و هنوز هم بعضيا دارن آب رو مي‌کشن. اما توي عيدگاه مشکل اصلي همين گِلي‌ست که باقي مونده. لجن و پشه آنقدر زياده که امونمون رو بريده». اينها را قليچ‌زاده يکي از محلي‌هاي آق‌قلا به «سازندگي» مي‌گويد، ساکن محله‌ي عيدگاه است که تا ده فروردين تا کمر توي آب بود: «بعضي از مردم هنوز توي کمپن و بعضيا هم برگشتن. مثلا خود ما توي خونه‌مونيم، بيشتر همسايه‌هامون هم برگشتن خونه‌هاشون، اما آنقدر رطوبت زياده که حتي جاي خواب هم نداريم. يه پلاستيک پهن کرديم کف اتاق و روش پتو انداختيم و همونجا مي‌خوابيم، همونجا زندگي رو مي‌گذرونيم. گميشان هم مثل اينجاست. بعضي از محله‌ها کامل زير آب رفته و يه جاهايي هم هنوز آب هست». قليچ‌زاده مي‌گويد به خاطر دو بچه‌اش است که توي خانه مانده‌اند، خانه‌اي که قبلا آب آن را گرفته‌ بود و حالا رطوبت: «مونديم توي شهر، توي خونه براي اينکه بچه‌ها بتونن برن مدرسه. چند روزه مدرسه‌ها باز شده، من که خودم درس نخوندم، کارگر شدم، دلم مي‌خواد حداقل اين دوتا بچه‌م درس بخونن. البته هنوز زمينا گله، بچه‌ها با هزار ترس و لرز راهي مدرسه مي‌شن. ديروز يکي از همسايه‌ها داشت بچه‌ش رو مي‌فرستاد مدرسه که بچه توي گل سر خورد و افتاد زمين، دست‌وپاش زخمي شد. چقدر گريه کرد. خيلي‌ از بچه‌ها هم سر همين چيزا هنوز نمي‌رن مدرسه. پسرم کلاس هشتمه، ديروز مي‌گفت شش، هفت نفر از همکلاسياش نيومده بودن، هر روز کلاسشون همين وضعه». البته هنوز بعضي از مغازه‌هاي شهر بسته‌اند؛ مي‌گويد: «مغازه‌هايي که قبلا توي آب نبودن، الان بازن. اما بي‌انصافا جنسا رو گرون کردن، از نداري و گرفتاري مردم سوءاستفاده مي‌کنن. هيچ کسي‌ هم نيست رسيدگي کنه. همين امروز شنيدم يه نفر يه کيسه دارو انداخته توي خيابون و گفته هر کي هرچي لازم داره برداره! يکي دو ساعت بعد چندتا از بچه‌هاي خوب محل رفتن همه‌ي داروها رو آتيش زدن. داروها انگار تاريخ گذشته بودن و خدايي هرج و مرج داره بيداد مي‌کنه. چيزايي که ما داريم مي‌بينيم رو خدا نصيب دشمنمون هم نکنه خواهر». اما مشکل اصلي شهر هنوز گل‌ولاي باقي‌مانده از سيل است: «البته خيليا اومدن کمک، سپاهيايي که ما اصلا فکر نمي‌کرديم. با هر کي حرف مي‌زنم همه مي‌گن به‌خدا از سپاه اين انتظار رو نداشتيم، اما خيلي بهمون کمک کردن. خيلي از خونه‌ها از گِل و کثيفي تميز شدن اما هنوزم کار هست، بعضي از خونه‌ها نشست کردن، ديواراي خونه‌ي پدرم همه ترک خورده. ازون طرف آب و برقم يک روز در ميون چند ساعت قطع مي‌شه، بعد نم‌نمک برمي‌گرده و اولشم فقط گِله، آب گل‌آلود. البته خداروشکر نعمت گازو داريم، دستشون درد نکنه که بازم گاز رو قطع نکردن». چه کار کنيم با اين رطوبت؟ بي‌بي‌خاتون نفس‌نفس مي‌زند، صدايش گرفته و بريده‌بريده به «سازندگي» مي‌گويد: «الان وضعيتمون افتضاحه ديگه، خونه تو لجنه. لوازم برقيم همه تو سيل رفت، آب برد خيلي از وسايلم رو، فرش و موکت و خيلي از چيزا رو. خونه‌ي ما طبقه‌ي پايينه، واسه همين اينقدر گرفتار شديم. الانم تموم خونه رطوبته. من يه پتو پهن کردم کف اتاق، بچه‌ي کوچيک دارم، نمي‌تونم همينجوري ولشون کنم توي خونه که!». بي‌بي‌خاتون مي‌گويد ميان اين همه گرفتاري لباس و وسايل بهداشتي مي‌رسد و خيلي لنگ اين داستان‌ها نمي‌مانند. اما امان از رطوبت که داد همه‌ي مردم شهر را درآورده است. مي‌گويد: «تمام روز در و پنجره رو باز مي‌کنم که بو بره بيرون، اما فرق زيادي نمي‌کنه. شب‌ها هم تا جايي که بشه مي‌ريم خونه‌ي فاميلا، اونايي که خونشون خيلي خيس نيست، مي‌ترسيم بمونيم خونه‌ي خودمون، اينکه ديوارا بريزه يا بچه‌ها توي اين کثيفي مريض بشن. الان بيشتر از هرچيزي فرش و موکت لازم داريم. بالاخره چهار تا وسيله از قبل مونده توي خونه، مي‌ترسم کلا از شهر بريم بيرون و همون چند تا چيزم دزد برداره ببره! ۲۵ روز توي آب بوديم، کي باورش مي‌شه؟ الان بهتر شده اما چي کار کنيم با اين بوي لجن؟». وضع اقتصادي ما ۵ سال عقب افتاد! جرجاني يکي از کاسب‌هاي گلستان است، توي آق‌قلا پاساژ دارد. خودش اهل روستاي چن‌سولي است اما سال‌هاست آمده شهر. قبل از اينکه شهر دوباره زنده شود هر روز آمده جلوي پاساژ، هر روز کشيک کشيده ببيند خيابان کي دوباره شبيه خيابان مي‌شود: «سه روزه آب فروکش کرده و مردم روال عادي زندگي رو از سر گرفتن، بعضي‌ها دارن خونه‌ها و مغازه‌هاشون رو نظافت مي‌کنن. به نظرم حدودا ۹۰ درصد مردم برگشتن به شهر. اما همه جا لجن جمع شده، ارتشي‌ها، سپاهي‌ها، بسيجي‌ها و نيروهاي کمکي از شهرهاي ديگه اومدن براي کمک. اينجا آب کمه، آب تصفيه‌شده يا آب معدني لازم داريم. مواد غذايي هم ديگه مثل قبل توي شهر توزيع نمي‌شه، هر کي خودش براي خودش خريد مي‌کنه». او هم مي‌گويد خيلي از خانه‌ها نشست کرده است، مخصوصا خانه‌‎هاي سمت کل‌آباد؛ «مردم اين محل هنوز نتونستن برگردن خونه‌هاشون. الان ماموراي بيمه ميان براي بازديد از خونه‌ها و تعيين خسارت. يه هفته‌اي هست که سر و کله‌شون پيدا شده. مي‍گن بايد به اندازه‌ي سه انگشت ترک ديوار فرورفتگي داشته باشه که شامل خسارت بشه. معلومه دارن اذيت مي‌کنن، همکاري نمي‌کنن، معلومه نمي‌خوان پول بدن به مردم». جرجاني از وضعيت بهداشتي شهر مي‌گويد: «امروز بچه‌هاي بهداشت کوچه به کوچه دارن توي آق‌قلا مي‌چرخن ببينن بيماري‌اي چيزي وجود داره يا نه. اما فعلا خداروشکر نشنيديم که بيماري واگيرداري توي شهر باشه، تا الان چند مورد مارگزيدگي بود که اونم ديگه نيست. اما در کل وضعيت بهداشتي شهر خوب نيست. چند روز پيش هم رئيس قوه‌ي قضائيه اومده بود بازديد، نگفت که اين اتفاقا به خاطر بي‌کفايتي مديرامونه، ما هم ديگه هيچي نگفتيم». او در مورد کم شدن آب در شهر مي‌گويد: «بيرون شهر خندق زدند، فکر کنم چهار روز پيش بود. اگه خندق نمي‌زدن هنوزم آب توي شهر بود، از خندق آب بيرون رفت. تا قبل از اون هنوز تو بعضي از محله‌ها تا نيم متر آب بود. خودمون مي‌ديديم که آب کم‌کم داشت کم مي‌شد و فروکش مي‌کرد. همه خوشحال بوديم، حتي از اينکه آب داشت يواش و کم‌کم بيرون مي‌رفت. از شنبه شهر زنده شده، الان مي‌شه راحت رفت‌وآمد کرد، هر ماشيني مي‌تونه توي شهر بره. الان ۵۰ درصد مغازه‌ها کارشون رو از سر گرفتن و فکر مي‌کنم ۵۰ درصد ديگه هم تا سه چهار روز ديگه کارشون رو شروع کنن. البته زندگيمون يه ماه عقب افتاده، وضعيت اقتصاديمون پنج سال! من خودم پاساژ دارم. به خاطر سيل از يک ماه اجاره گذشت کردم، همه يه ماه توي آب بوديم، مردم از کجا پول بيارن؟!». او گلايه‌اي جدي هم از فرماندار دارد: «قبل عيد رفتيم پيش فرماندار، گفت خيالتون راحت، آب هدايت شده به يه مسير ديگه، توي شهر نمياد، مردم هم اعتماد کردن. يک دفعه ديدن خونه‌هاشون يک متر زير آبه! حالا فرماندار هرجا که باشه مردم بهش بد و بيراه مي‌گن. بايد توبيخ مي‌شد اما کي گوشش به حرفاي ما بدهکاره؟!». خسارت ۴۸۰۰ ميليارد توماني گرچه اين روزها وضعيت گلستان به نسبت قبل بهتر شده و نرم‌نرمک مردم دارند اميدوارانه زندگي را از سر مي‌گيرند، اما خسارات برجاي مانده از آن شوخي نيست. چند روز پيش در جلسه‌ي علني مجلس، شهرام کوسه‌غراوي، نماينده‌ي مينودشت اعلام کرد که سيل گلستان بالغ بر سه هزار ميليارد تومان خسارت بر جاي گذاشته است. او آماري هم از ميزان تخريب خانه‌ها و منازل ارائه کرد و گفت: «آمار خانه‌هاي تخريبي بالغ بر ۱۷ هزار است و آمار تخريب مزارع بالغ بر ۳۰۰ هکتار مي‌شود». هفته‌ي پيش هم سرپرست استانداري استان گلستان در جلسه شوراي اداري استان خسارت به تاسيسات، ابنيه و اثاثيه مردم اين استان را ۴ هزار و ۸۰۰ ميليارد تومان اعلام کرده بود و او هم گفته بود: «بيش از ۱۷ هزار و ۵۰۰ واحد مسکوني شهري و روستايي در معرض سيل قرار گرفته است». کريم ياوري، مديرکل حمايت از پايداري مشاغل وزارت کار هم اعلام کرده بود: «در شهر صنعتي آق‌قلا، در بنگاه‌هاي اقتصادي سه هزار کارگر در اثر حادثه سيل تحت‌تأثير قرار گرفته‌اند، البته اين به معناي بيکاري ۱۰ هزار شاغل نيست بلکه به اين معني است که فعلا امکان اشتغال مجدد آنها فراهم نشده است». مديريت ۷۰ ميليون مترمکعب آب البته خسارات سيل در بخش‌هاي مختلف گلستان قابل‌ارزيابي است. آن هم در شرايطي که اين استان در سال‌هاي قبل هم تجربه‌ي سيل را داشته، اما نه وسعت آن به اين اندازه بوده و نه خسارات ناشي از آن. ابوطالب قزلسفلو، مديرکل منابع طبيعي و آبخيزداري گلستان در اين باره به ايرنا گفته است: «تفاوت سيل امسال گلستان با سال‌هاي ۸۱ و ۸۴ اينجاست که در حوادث قبلي بارش‌ها سطوح محدودي از استان را تحت‌تاثير قرار مي‌داد يا به روايتي نقطه‌اي بود، ولي اين بار در وسعتي حدود يک ميليون هکتار از استان بارش کم‌سابقه به ميزان ۱۰۳ تا ۳۵۰ ميلي‌متر در يک بازه زماني ۳۰ ساعته باريد». عبدالرحيم لطفي معاون فني و آبخيزداري اداره کل منابع طبيعي استان گلستان هم در اين‌باره گفته: «گلستان داراي ۲ ميليون و ۵۰ هزار هکتار مراتع است که از اين مقدار يک ميليون و ۷۰۰ هزار هکتار به عمليات آبخيزداري نياز دارد و منابع طبيعي مطالعات فاز يک براي اجراي طرح‌هاي مختلف را به طور کامل انجام داده و مطالعات فاز ۲ در حال اجراست. تاکنون طرح‌هاي آبخيزداري به مساحت ۵۳۰ هزار هکتار اجرا شده، تاکنون ۱۴۵ بند خاکي، ۴۲۰ سازه سنگ ملاتي و بتني، ۱۲۰۰ سازه گابيوني (فيلتر‌کننده جريان)، ۴۶ مورد سازه سرشاخگي و کنترل‌کننده جريان‌هاي واريزي اجرا کرده‌ايم». او همچنين گفت: «با اجراي اين طرح‌ها دست‌کم ۷۰ ميليون مترمکعب آب در سيل اخير مديريت شد. اجراي اين طرح‌ها نقش زيادي در حفاظت از شهر‌هاي آزادشهر و راميان در شرق گلستان و نوکنده و بندرگز و کردکوي در غرب استان داشت و اين شهر‌ها در امان ماند يا از شدت سيلاب در مناطق سيل‌زده به‌ويژه آق‌قلا جلوگيري کرد و از تلفات بيشتر انساني کاست. اگر اين طرح‌ها اجرا نشده بود، سرعت حرکت ‌رواناب‌ها از بالادست ارتفاعات به حدي شديد مي‌شد که خسارات در آق‌قلا و گميشان به چند برابر افزايش مي‌يافت به‌ويژه آنکه شدت بارش‌ها در شرق استان بيشتر هم بوده است. همچنين طرح‌هاي آبخيزداري، جاده راميان به شاهرود از مسير اولنگ را هم حفظ کرد». خسارت به ۱۸ هزار کلني زنبور عسل اما سيل کلني زنبورهاي عسل را هم بي‌نصيب نگذاشت؛ آنطور که مدير جهاد کشاورزي اسفراين اعلام کرده است، سيل نوروز در استان‌هاي مازندران و گلستان به ۱۸ هزار کلني زنبور عسل اين شهرستان که در شمال کشور مستقر بود، خسارت زده است. ۱۱هزار و ۵۰۰ کلني زنبور عسل در اين حادثه دچار خسارت ۱۰۰درصد شده‌اند و ۶ هزار و ۵۰۰ کلني نيز بين ۲۰ تا ۵۰ درصد خسارت ديده‌اند. جبران خسارات کشاورزي چند روز پيش رئيس سازمان جهادکشاورزي گلستان اعلام کرد که سيل نوروز ۹۸ تاکنون ۱۹۵۰ ميليارد تومان به بخش کشاورزي گلستان خسارت وارد کرده است. بيش از ۱۰۰ هزار هکتار از اراضي شهرستان‌هاي کلاله، گنبدکاووس، مينودشت، آق‌قلا، گميشان، بندرترکمن، کردکوي، گرگان و بندرگز ۱۰۰ درصد خسارت ديدند و ۵۴۰ هزار هکتار از اراضي اين استان که زير کشت پاييزه گندم، جو، سيب‌زميني و چغندرقند قرار داشت، تحت‌تاثير طغيان رودخانه‌هاي قره‌سو و گرگانرود قرار گرفت. فرداي اعلام اين خبر، رئيس سازمان برنامه‌ و بودجه با صدور دو دستور تخصيص جداگانه به خزانه، مجوز پرداخت ۲۳۹۶.۵ ميليارد ريال به خسارت‌ديدگان بخش کشاورزي از سيل اخير را در استان‌هاي گلستان و مازندران صادر کرد. البته اين دستورات در پي مصوبه ۱۱ فروردين ۹۸ هيئت وزيران صادر شده که براساس آن بابت هر هکتار زراعت تا ۲ ميليون تومان، هر هکتار باغ تا ۵ ميليون تومان، هر واحد دامداري تا ۵ ميليون تومان، هر رأس دام سبک تا ۵۰۰ هزار تومان، هر رأس دام سنگين تا ۳ ميليون تومان، هر کلني زنبور عسل تا ۱۰۰ هزار تومان و هر هکتار آبزي‌پروري تا ۵ ميليون تومان به خسارت‌ديدگان سيل اخير در استان‌هاي گلستان و مازندران پرداخت خواهد شد. محمدباقر نوبخت اعلام کرد: «در اين مرحله از تخصيص صادر شده سهم استان گلستان ۱۶۰۶.۵ ميليارد ريال و سهم مازندران ۷۹۰ ميليارد ريال خواهد بود». خسارت ۲۳ ميلياردي شيلات بنابه گفته‌ي سيد‌جواد قدس علوي، مديرکل شيلات گلستان خسارت سيل به شيلات هم ۲۳ ميليارد تومان اعلام شد. علوي دراين‌باره گفت: «اين سيلاب خسارات قابل‌توجهي به امکانات زيربنايي، تاسيسات و محصولات شيلاتي در بخش‌هاي مختلف از جمله مزارع منفرد، منابع آبي و همچنين مزارع دومنظوره با استفاده از آب چاه‌هاي کشاورزي وارد کرده است. مبلغ خسارت سيل در مزارع بخش خصوصي در شهرستان‌هاي مختلف استان حدود ۲۳۰ ميليارد ريال برآورد شده است. ما را در کانال «آخرين خبر» دنبال کنيد