در لیبی چه خبر است؟
سازندگي/ متن پيش رو در سازندگي منتشر شده و انتشار آن به معني تاييد تمام يا بخشي از آن نيست در جريان درگيريهاي ۱۰ روز گذشته ميان مخالفان و نيروهاي دولتي در ليبي بيش از ۱۲۱ نفر کشته و ۵۶۱ نفر مجروح شدند. ارتش ملي تحت حمايت خليفه حفتر از پنجشنبه گذشته در حال پيشروي به سوي حومه پايتخت ليبي است. سانازنفيسي| خبرها حاکي از آن است که ارتش ملي روز ۱۷ فروردين کنترل فرودگاه بينالمللي طرابلس و مناطقي چون «قصر بن عشير» و «وادي الربيع» و بازار «الخميس» در طرابلس را در اختيار گرفته است. همزمان با پيشروي نيروهاي خليفه، آنتنيو گوترش، دبير کل سازمان ملل با حفتر در بنغازي ديدار کرد اما نتوانست با توسل به رايزني مانع از پيشروي نيروهاي تحت فرمان او شود. عقيله صالح ميرزا، يکي از برجستهترين چهرههاي متحد حفتر و نماينده پارلمان ليبي همزمان با پيشروي نيروهاي خليفه گفته بود «بايد تمامي گروه راديکال فعال در قلب پايتخت (طرابلس) را نابود کنيم، طبيعتا اين مهم توسط نيروهاي مستقر در غرب ليبي تحت لواي حفتر محقق خواهد شد». به گزارش خبرگزاري الجزيره افزايش تنشها کمتر از دو هفته بعد از برگزاري کنفرانسي موسوم به «نشست گفتوگوي ملي ليبي» آغاز شد؛ کنفرانسي که هدفش دستيابي به راه حلي سياسي و ايجاد مصالحه ميان طرفهاي درگير و برگزاري انتخابات دموکراتيک پارلماني در اين کشور جنگزده بود. کنش نظامي حفتر بيواکنش نماند. به گزارش خبرگزاري اسپوتنيک روز يکشنبه جنگندهاي متعلق به گروه موسوم به ارتش ملي ليبي تحت فرماندهي خليفه حفتر توسط دولت وفاق ملي ساقط شد. منابع وابسته به دولت وفاق ملي مستقر در طرابلس اعلام کردند که اين جنگنده را که از نوع ميگ ۲۳ بوده، پشت کاخ بن غشير در طرابلس هدف قرار داده و آن را سرنگون کردهاند. الجزيره به بهانه افزايش تنشها در ليبي طي گزارشي به مهمترين تحول در صحنه سياسي- نظامي ليبي اشاره کرد؛ آن هم سفر ناگهاني روز يکشنبه خليفه حفتر به قاهره و ديدارش با عبدالفتاح السيسي، بزرگترين حامي خليفه تماميتخواه و دشمن برجسته جريان اخوانالمسلمين در کاخ «الاتحاديه» قاهره بود. به گزارش الجزيره هنوز دادههايي در مورد اين سفر ناگهاني و نتايج رايزنيها در دست نيست با اين حال بعيد است که السيسي به شکلي مستقيم بخواهد در جنگ داخلي ليبي نقشآفريني کند. اما نکته قابل تامل اين است که ليبي، بازيگري که در همسايگي مصر قرار دارد از منظر ژئو استراتژيک و ژئوپلتيک براي قاهره با اهميت است و از همينرو مصر به راحتي نميتواند از کنار تحولاتش بگذرد. پس از سقوط معمر قذافي در سال ۲۰۱۱ اين کشور به دو بخش شرقي و غربي تقسيم شد. دولت وفاق ملي به رهبري فايز سراج که مورد حمايت جامعه بينالملل است رهبري بخش غربي را عهدهدار است و خليفه حفتر در راس يک دولت موازي شرق ليبي را تحت کنترل دارد. حالا اقدام نظامي يکجانبهاي حفتر ليبي را در آستانه دومين جنگ داخلي قرار داده است. ليبي بعد از قذافي مهمترين مولفهاش يعني امنيت را از دست داد و حالا به ميدان رقابت نيروها و جريانهاي سياسي تبديل شده است. ليبي به کجا ميرود؟ موسسه مطالعات خاورميانه: آينده سياسي ليبي در گرو رياست و رهبري چهرههايي چون ژنرال خليفه حفتر و ديگران نيست، بلکه وابسته به تعامل قدرت بازيگران منطقهاي و فرامنطقهاي است. برخي از بازيگران منطقه به واسطه تمايلشان براي کاهش قدرت و توان گروههايي چون اخوانالمسلمين تلاش دارند تا زمينه را براي بيثباتسازي دولت مرکزي هموار کنند. شوراي مطالعات آتلانتيک: براي آينده ليبي چندين سناريو تعريف شده است اما برجستهترين آن تلاش خليفه براي تحت اختيار گرفتن تمام قدرت اين کشور است. شواهد نشان ميدهد که ژنرال حفتر در تلاش براي تحقق روياي تاريخياش يعني رياست بر ليبي است، علاوه بر اين او ميخواهد از گروههاي اسلامگرايي چون اخوانالمسلمين نيز انتقام گرفته و آنها را در موضع ضعف قرار دهد. نشنال اينترست: تنها راه خروج از بنبست حاکم استقرار دولت مرکزي باثبات در اين کشور است و براي تحقق اين مهم بايد به تمامي گروههاي مخالف فرصت داد تا در آينده سياسي اين بازيگر مشارکتي جدي داشته باشند. با اين حال آنچه در تحليلها ناديده گرفته شده، مقوله امنيت است، طبيعتا براي تحقق اين مولفه بايد به ارتش فرصت داد. گروههاي سياسي - نظامي فعال در ليبي دولت سراج دولت وفاق ملي به رهبري فايز سراج توسط جامعه بينالملل و سازمان ملل متحد به رسميت شناخته شده است. در سال ۲۰۱۵ پس از رايزنيهاي فراوان در منطقه الصخيرات توافقنامه سياسي ليبي به امضا رسيد. براساس مفاد اين توافق دولت وفاق ملي در منطقه طرابلس (پايتخت ليبي) مستقر شد و سراج به عنوان رئيس دولت در ۳۰ مارس ۲۰۱۶ فعاليتش را آغاز کرد. ارتش ملي ليبي اين جريان که رهبرياش را ژنرال خليفه حفتر عهدهدار است، براي کنترل تماميت ارضي ليبي مدام در حال مبارزه است. در ۱۹ مي ۲۰۱۴ تعدادي از نظاميان ليبيايي از حفتر حمايت کردند. پس از آن ژنرال، مناطقي چون طبرق و بسياري از سرزمينهايي را که توسط ساير گروههاي شبهنظامي در بخشهاي نفتخيز اشغال شده بود، در اختيار گرفت. در ادامه حفتر متحدانش را از بيضاء، منطقهاي واقع در ۱۲۵ کيلومتري بنغازي گرد هم آورد. خليفه در سال ۲۰۱۷ به واسطه افزايش نظاميانش سرزمينهاي بيشتري را تحت کنترلش درآورد. مجلس نمايندگان ليبي ۴ آگوست ۲۰۱۴ اين ساختار آغاز به کار کرد. رئيس فعلي اين نهاد چهرهاي موسوم به صالح عيسي است. روز ۶ نوامبر ۲۰۱۴ دادگاه قانون اساسي ليبي مستقر در طرابلس انتخاباتي را که در ماه ژوئن برگزار شده بود لغو و اعلام کرد که در جريان اين کارزار بسياري از شبهنظاميان در اين مجلس مستقر شدهاند. داعش اين گروه تروريستي در ۱۳ نوامبر ۲۰۱۴، با اعلام وفاداري به ابوبکر بغدادي رهبر داعش از سوي ستيزهجويان در ليبي تشکيل شد. البغدادي ايجاد سه شاخه را در ليبي اعلام کرد: برقه در شرق، فزان در صحراي جنوب، و طرابلس در غرب. در سال ۲۰۱۲، گروهي از ليبياييهايي که در سوريه ميجنگيدند تشکيل بريگاد بتار را اعلام کردند. بريگاد بتار بعدتر با داعش اعلام بيعت کرد و برايش هم در عراق و هم در سوريه جنگيد. در سال ۲۰۱۴ بسياري از کهنهسربازان بتار به ليبي بازگشتند. نيروهاي سپر ليبي اين جريان حاميان گروههاي اسلامگرا هستند. اعضاي اين گروه به لحاظ جغرافيايي به سه بخش سپر غرب، سپر مرکزي و سپر شرق تقسيم شدند. رابطه اين گروه با ساير جريانهاي اسلامگرا و همچنين القاعده مشخص نيست. برخي از ناظران از همکاري بخشي از اعضاي سپر ليبي با القاعده در سال ۲۰۱۲ خبر دادند. با اين حال در سال ۲۰۱۵ دو بخش اين گروه يعني سپر غربي و مرکزي شکست سختي متحمل شدند، اما بخش موسوم به سپر شرقي ليبي با ساير گروههاي اسلامگرا متحد شد. جدول زماني جنگ داخلي ليبي فوريه ۲۰۱۱: اعتراضها در بنغازي آغاز شد و به سرعت گسترش يافت. مارس ۲۰۱۱: شوراي امنيت پرواز ممنوعه بر فراز ليبي ايجاد کرد. جولاي ۲۰۱۱: گروه تماس بينالمللي شوراي ملي را به رسميت شناخت. ۲۰ اکتبر ۲۰۱۱: معمر قذافي توسط شورشيان سرت به قتل رسيد. ژانويه و مارس ۲۰۱۲: درگيري شورشيان بنغازي با حاميان شوراي انتقال قدرت ملي. آگوست ۲۰۱۲: شوراي ملي قدرت را به کنگره ملي واگذار کرد سپتامبر ۲۰۱۲: حمله به کنسولگري آمريکا در بنغازي. اوت ۲۰۱۳-: شبهنظاميان از صدور نفت ممانعت کردند. مي ۲۰۱۴: ژنرال حفتر شبهنظاميان را هدف حملات نيروهايش قرار ميدهد، او تلاش دارد تا ساختمان مجلس را در اختيار بگيرد. ژوئيه ۲۰۱۴: انصار الشريعه بخش گستردهاي از بنغازي را در اختيار گرفتند. سپتامبر ۲۰۱۶: خليفه حفتر کنترل بخشها و پايانههاي صادرات نفت در شرق را در اختيار گرفت. ژوئيه ۲۰۱۷: داعش بعد از سه سال جنگ از بنغازي خارج شد. ژوئيه ۲۰۱۸: خليفه ادعا ميکند که نيروهايش کنترل کامل منطقه درنا را عهدهدار شدند سپتامبر ۲۰۱۸: دولت تحت حمايت سازمان ملل در طرابلس وضعيت اضطراري اعلام ميکند. آوريل ۲۰۱۹: ارتش ملي به سوي طرابلس پيشروي ميکند. فرود اقتصاد نفتي طرابلس براساس ارزيابيهاي انجام شده، رشد اقتصادي ليبي در سال ۲۰۱۸ رقمي بالغ بر ۱۰,۹ درصد برآورد شده و در سال ۲۰۱۹ اگر مقوله صادرات نفت به همين شکل ادامه پيدا کند، کاهش چشمگيري را تجربه خواهد کرد. با اين که دولت وفاق ملي برنامهاي براي تحکيم ثبات مالي ارائه کرده، اما مناقشات موجب شده است که ميزان بودجه از ۳۴.۵ درصد به ۲۶ درصد در سال ۲۰۱۸ کاهش يابد. پيشبيني ميشد در سال ۲۰۱۹ به واسطه برنامهريزيهاي اقتصادي تورم کاهش يافته و توليد ناخالص ملي ليبي افزايش يابد، اما به واسطه تداوم درگيريها و ضعف قدرت داخلي، افزايش نرخ تورم تداوم يافته، توليد نفت کاهش و ميزان فقر در اين کشور آفريقايي گسترش پيدا کرده است. با اين حال براساس ارزيابيهاي انجام شده توسط بانک جهاني نرخ بيکاري در ليبي در سال ۲۰۱۸ به ميزان ۱۵,۷ در قياس با سال ۲۰۱۱ کاهش يافته است. سهم حاصل از کشاورزي در اقتصاد ليبي اندک است، تا جايي که براساس دادههاي ارائه شده توسط بانک جهاني کشاورزي صرفا ۱۱.۲ درصد فرصت شغلي ايجاد کرده که اين مهم ۱.۳ درصد توليد ناخالص ملي در سال ۲۰۱۷ را تشکيل داد. با اين حال صنعت به خصوص محصولات پتروشيمي، رکن اصلي ستون فقرات اقتصاد ليبي است. درآمد حاصل از آن ۶۳,۸ درصد توليد ناخالص ملي سال ۲۰۱۸ ليبي را تشکيل داد. علاوه بر اين با احياي نسبي بخشي از تسهيلات صنعتي نرخ فرصت شغلي در سال ۲۰۱۸ به ۶۳.۴ درصد رسيد که در قياس با دو سال گذشته آن ۵۵ درصد افزايش داشته است. براساس دادههاي صندوق بينالمللي پول توليد ناخالص ملي ليبي در سال ۲۰۱۹، ۱۰.۸ و تورم ۱۷.۹ برآورد شده است.