ارزیابی واکنشهای مشتریان به لغو معافیتهای فروش نفت ایران
فرارو/ متن پيش رو در فرارو منتشر شده و انتشار آن به معني تاييد تمام يا بخشي از آن نيست روز دوشنبه، دولت آمريکا رسما پايان معافيتهاي موقت فروش نفت ايران به هشت کشور را اعلام کرد. برخي مشتريان نفت ايران، به اين اقدام بيسابقه آمريکا اعتراض کردند. اما اين اعتراض آن طور که بايد و شايد، قوي و موثر نبود. سرانجام پس از چند هفته جدال بر سر تمديد يا عدم تمديد معافيتهاي فروش نفت ايران، کاخ سفيد با صدور بيانيهاي، به اين جدال و معافيتهاي فروش نفت ايران پايان داد. اما اين اقدام، نه تنها پاسخ خشمگينانه ايران را در پي داشت، بلکه باعث موضعگيري مشتريان نفت ايران هم شد. تشديد تحريمهاي نفتي آمريکا عليه ايران، روابط آمريکا با حداقل پنج مشتري نفت ايران را تنش آلود کرد. اما اين تنشها در سطحي نبود که موجب بالا رفتن نجومي قيمتهاي نفت شود. به گونهاي که قيمت نفت فقط حدودا سه درصد افزايش يافت. چين جزو اولين مشترياني بود که به لغو معافيتها واکنش نشان داد. وزارت خارجه چين، در واکنش به ممنوعيت خريد نفت از ايران، گفت که چين همواره با تحريمهاي يکجانبه آمريکا عليه ايران مخالفت ميکند. گنگ شوانگ، سخنگوي وزارت خارجه چين، در کنفرانس خبري روزانه خود اعلام کرد که همکاري دوجانبه چين با ايران منطبق با قانون است. اما او مشخص نکرد که آيا چين، که يکي از مشتريان بزرگ نفت ايران هست، به خريد نفت از ايران ادامه خواهد داد يا خير. واکنش مبهم چين، در حالي صورت گرفته که در روزهاي اخير گزارشهايي درباره کاهش مراودات تجاري ميان چين و ايران منتشر شده است. مضاف بر اين، پکن و واشنگتن در دو سال گذشته، درگير يک جنگ کمسابقه تجاري بودهاند. حتي اين گمانهزني نيز مطرح شده است که خريد نفت از ايران ممکن است به ابزاري براي چانهزني در مذاکرات تجاري آمريکا و چين تبديل شود. واکنش هند و ژاپن، دو مشتري ديگر نفت ايران، هم از موضع چين در برابر لغو معافيتها، سردتر بود. يک روز پس از عدم تمديد معافيتها، دهارمندرا پرادهان، وزير نفت و گاز طبيعي هند، اعلام کرد که هند براي جبران خسارت نفت ايران، از ساير توليدکنندگان، نفت وارد خواهد کرد. پرادهان گفته است کشورش براي تامين نفت مورد نيازش تدابير محکمي انديشده است. او در توئيتر نوشت: «پالايشگاههاي هندي کاملا آماده هستند که نياز ملي به نفت، ديزل و ساير محصولات نفتي را تامين کنند.» به نظر ميرسد که تصميم لغو معافيتها، در هماهنگي قبلي با مشتريان نفت ايران اتخاذ شده است. چرا که هفته گذشته رويترز در گزارشي اعلام کرد پالايشگاههاي هندي براي جبران نفت ايران، واردات نفت از کشورهاي اوپک، آمريکا و مکزيک را بيشتر کردهاند. واکنش سرد هند و ژاپن به لغو معافيتها، هم نشان ميدهد آنها براي اين امر آماده بودند. ژاپن حتي تاثير لغو معافيتها بر بازارهاي نفت را محدود ارزيابي کرد. هيروشيگه سيکو، وزير اقتصاد، تجارت و صنعت ژاپن، در يک نشست خبري، با اشاره به اين مسئله، گفت: ژاپن نيازي نميبيند که از ذخاير ملي نفتي خود استفاده کند. ژاپن، چهارمين مصرفکننده بزرگ نفت در جهان است که زماني يکي از مشتريان بزرگ نفت ايران بود. اما در حال حاضر، بنا به گفته سيکو، ژاپن سه درصد نفت مورد نيازش را از ايران وارد ميکند. در اين ميان، فقط کره جنوبي گفته است که براي دريافت معافيت از آمريکا تلاش خواهد کرد. پس از اعلام عدم تمديد معافيتها، وزارت خارجه کره جنوبي، با صدور بيانيهاي، اعلام کرد که براي تمديد معافيتها، در همه سطوح با مقامات آمريکايي مذاکره کرده است و تلاشها در اين خصوص را ادامه خواهد داد. با اين حال، هم کره جنوبي و هم ساير مشتريان نفت ايران، هيچکدام نگفتهاند که اگر آمريکا معافيتها را تمديد نکند، آيا آنها حاضر خواهند بود به رغم تحريمهاي آمريکا از ايران نفت بخرند يا خير. شايد قابلتأملترين واکنش به لغو معافيتها، واکنش عراق باشد. يک مقام دولتي عراقي، به خبرگزاري فرانسه گفته است عراق آماده است که براي جبران هرگونه نقص در بازارهاي نفت، ۲۵۰ هزار بشکه در روز به توليدش اضافه کند. افزايش محدود قيمتهاي نفت و نيز واکنشهاي سرد و بعضا غافلگيرکنندهاي مثل عراق، نشان داد که آمريکاييها براي حذف نفت ايران از بازارهاي نفتي تلاشهاي پشتپرده زيادي انجام دادهاند. تلاشهايي که موجب شده نفت ايران- حداقل تاکنون- بدون هزينهاي براي آمريکا به تدريج از بازارها حذف شود.