دنياي اقتصاد/
متن پيش رو در دنياي اقتصاد منتشر شده و انتشار آن به معني تاييد تمام يا بخشي از آن نيست
پس از دو سال مطالعه و مشورت، دونالد ترامپ رئيسجمهوري آمريکا و جرد کوشنر دامادش تصميم گرفتند که رويکرد تجاري و اقتصادي را براي صلح بزرگ خاورميانه در نظر بگيرند. آنها در نظر دارند قراردادي را بخرند تا انعقاد کنند. به نوشته روزنامه نيويورکتايمز، روز يکشنبه، ترامپ و کوشنر از طرحي که براي مدتها معطل مانده بود، رونمايي کردند. اين طرحي است که ترامپ آن را معامله بزرگ قرن ناميده و قرار است که ماه بعد در بحرين «کارگاه اقتصادي» برگزار کند تا راهبردهاي سرمايهگذاري اعراب و فلسطينيها را معرفي و فراهم کنند.
اين ايده مبتني بر ارائه تعهدات مالي از سوي کشورهاي ثروتمند حاشيه خليجفارس، در کنار کمککنندگان مالي در اروپا و آسياست تا فلسطينيها و متحدانش را به يک توافق سياسي بهمنظور حل چند دههاي درگيري در خاورميانه تحريک و مجاب کند. در اين زمينه کاخ سفيد ميگويد که صحبت از دهها ميليارد دلار است اما از ارائه رقم دقيق خودداري کرد ولي ديپلماتها و قانونگذاران صحبت از رقم ۶۸ ميليارد دلاري ميکنند که قرار است به فلسطين، مصر، اردن و لبنان تعلق گيرد.
کاخ سفيد در بيانيهاي اعلام کرد: اين کارگاه اقتصادي يک فرصت اساسي براي دور هم جمع شدن تشکيل دولت و جامعه مدني بوده و رهبران تجاري هم قرار است ايدههاي خود را به اشتراک بگذارند، در باب راهبردها بحث کنند و در نهايت از سرمايهگذاريهاي بالقوه اقتصادي و ساير اقداماتي که منجر به صلح ميشود، محافظت بهعمل آيد. اين درحالي است که جامعه بينالملل پيشتر نيز کنفرانسهايي به منظور ارائه منافع اقتصادي براي فلسطينيها برگزار کرده بود، بدون آنکه به صلح منجر شود و سياستمداران کهنهکاري که سابقا در مذاکرات صلح حضور داشتند، نسبت به اينکه طرح ترامپ به ثمر برسد شک دارند و آن را نيز در کنار طرحهايي قرار ميدهند که تاکنون نتيجه نگرفته است.
هر دو طرف اسرائيلي و فسلطيني در چند سال اخير بيشتر از هم فاصله گرفتهاند تا نزديک يکديگر شوند. فلسطينيها هم پس از چند اقدام منفعتآميز به سود اسرائيليها حاضر نشدهاند تحت شرايط مدنظر رئيسجمهوري آمريکا با وي صحبت کنند و به نظر ميرسد که آنها در کارگاه اقتصادي بحرين نيز حضور پيدا نخواهند کرد.
آرون ديويد ميلر، مذاکرهکننده سابق گفتوگوهاي صلح که زير نظر روسايجمهور دموکرات و جمهوريخواه هم کار کرده است ميگويد که طرح ترامپ لازم اما کافي نيست. او ميگويد: «اگر ميشد که صلح خاورميانه را خريد، آمريکا از مدتها پيش اين کار را کرده بود.»
در واقع، ترامپ و کوشنر تصميم گرفتهاند تا طرح صلح خود را در پردههاي مختلف به نمايش بگذارند و پرده اول آن با تم اقتصادي آغاز ميشود. اين پرده قصد دارد نشان دهد که منافع مالي رسيدن به توافق صلح چيست و فلسطينيها از چه اعتباراتي ميتوانند استفاده کنند. پس از آن دولت قرار است که روي عناصر سياسي تمرکز کند که هنوز آن را منتشر نکردهاند. اين طرح توسط کوشنر و جيسون گرينبلات، نماينده ويژه رئيسجمهوري در امور گفتوگوهاي صلح برنامهريزي شده است.
براساس بسياري از نشانهها، اين طرح شامل ايجاد يک کشور فلسطيني نميشود، و اين در تقابل با طرحهاي پيشبيني است که از سوي روساي جمهور هر دو حزب دنبال ميشده است. اما پدرزن و داماد که پيشتر در بنگاه معاملاتي، دست به ريسکهاي مشابه زدهاند، اميدوارند که از پول ساير افراد براي رسيدن به هدف خود استفاده کنند. در اين شرايط آنها خواستار اين هستند که بخش عمدهاي از وجوه مدنظرشان از جيب ساير ملل خرج شود، نه ايالاتمتحده. اين درحالي است که ترامپ در دو سال گذشته خلاف اين طرح حرکت کرده است. آنها ابتدا کمکهاي ايالاتمتحده به فلسطينيها را در کرانه باختري و غزه قطع کردند، چراکه ترامپ در پاسخ به اين سوال که چرا آمريکا کمکهاي خود را قطع کرده است گفت که از آمريکاييها به آن اندازه که بايد قدرداني نشد.
مقامات دولتي گفتهاند که اين به آن معنا که ايالاتمتحده مايل به سرمايهگذاري در فلسطين نيست، نخواهد بود. اما اين امر (ارائه کمکهاي مالي به فلسطينيها) پس از تغييرات سياسي در مسير رسيدن به صلح با اسرائيل صورت خواهد گرفت. اين در شرايطي است که در بيانيه روز يکشنبه کاخ سفيد درخصوص اين کنفرانس اقتصادي مشخصا چالشهايي وجود داشته است. در اين شرايط مقامات دولتي نگفتهاند که چه کساني در اين کنفرانس حضور خواهند داشت و حتي نگفتهاند که آيا مقامات فلسطيني که حاکميت کرانه باختري با آنها بوده يا حتي مقامات رژيم اسرائيل، در اين کنفرانس حضور پيدا خواهند کرد يا نه.
افزون بر اين، بحرين، بهعنوان ميزبان که در نزديکي قطر قرار دارد و از قضا دوحه نيز يکي از کشورهاي مدنظر ترامپ براي تامين مالي طرح خود است، رابطه خوبي با يکديگر ندارند. بحرين به همراه عربستان سعودي، اماراتمتحدهعربي و مصر رابطه ديپلماتيک خود را با دوحه قطع کردهاند و اين کشور کوچک را مورد تحريم قرار دادهاند و با اين تفاسير مشخص نيست که آيا در اين شرايط مشارکت اقتصادي به منظور تامين وجوه طرح صلح صورت خواهد گرفت يا نه.
ترامپ نيز خود در اين جلسه حضور نخواهد داشت و بهجاي آن به ژاپن خواهد رفت تا در اجلاس گروه ۲۰ شرکت کند. استيون منوچين، وزير خزانهداري آمريکا قرار است بهعنوان نماينده آمريکا در اين کارگاه اقتصادي حضور پيدا کند و گفته ميشود که ساير کشورها نيز وزيران اقتصادي و مالي خود را به بحرين خواهند فرستاد و وزيران خارجه اين کشورها در اين جلسه حاضر نخواهند شد تا تاکيد بيشتري روي مسائل مالي شود. منوچين که خود يک يهودي است، درباره بيانيه کاخ سفيد گفت: «من مشتاق بحثهاي اين چشمانداز هستم، چراکه براي فلسطينيها فرصتي فراهم ميکند تا به قابليتهاي خود پي ببرند.»
اما منتقدان ميگويند که اين چند پردهاي بودن طرح صلح مورد نظر ترامپ مشکوک است. «تامارا کافمن ويتس»، از مرکز سياستهاي خاورميانه در موسسه بروکينگز به نيويورکتايمز گفت که اين مثل فروش آسمانخراشي است که هنوز نقشه معماري آن وجود ندارد. اين کارشناس بر اين باور است که خطر ارائه ديدگاه اقتصادي بدون در نظر گرفتن ديدگاه سياسي موجب خسته شدن فلسطينيها و بازيگران منطقهاي ميشود. او ميگويد: «فضا در اين شرايط تند ميشود و ديگر ارائه طرح سياسي نيز جوابگو نخواهد بود.» افزون بر اين، دو طرف (فلسطيني و اسرائيلي) مايل به گفتوگو با يکديگر نيستند.
بنيامين نتانياهو، نخستوزير رژيم اسرائيل اخيرا و پيش از برگزاري انتخابات به سمت راستها گرايش پيدا کرده است که خواهان تاسيس کشور مستقلي بهنام فلسطين نيستند. از سوي ديگر محمود عباس، رئيس تشکيلات خودگردان فلسطين نيز گفته که حاضر نيست درخصوص طرحي عقيم با ترامپ همکاري کند و رئيسجمهوري آمريکا به سمت اسرائيل غش کرده است. فلسطينيها معتقدند قطع کمکهاي مالي و انتقال سفارت آمريکا به بيتالمقدس در راستاي متمايل شدن آمريکاييها به سمت اسرائيل تلقي شده است.
اولين بار نيست که کوشنر سعي کرده است که ميلياردها دلار را براي تحولات خاورميانه بپردازد. سال گذشته وي به همراه گرينبلات، وزيران خارجه و سازمانهاي مربوطه را در يک کنفرانس دور هم جمع کرد تا بحث بازسازي غزه را پيش ببرند، چراکه مدعي بودند پيشبرد طرح صلح بدون تسهيل کمکهاي انساني سخت خواهد بود. اما درگيريهاي اخير در غزه موجب شد تا کوشنر از طرح خود عقبنشيني کند.
بازار