چرایی هجوم ایرانیان به "وان"
روزنامه شهروند/ متن پيش رو در روزنامه شهروند منتشر شده و انتشار آن به معني تاييد تمام يا بخشي از آن نيست رئيس جامعه راهنمايان ايرانگردي و جهانگردي: درحال حاضر بسياري از آژانسهاي مسافرتي ورشکست شدهاند؛ نوسانات ارزي باعث مختلشدن فعاليت آنها شد و مسافرتهاي خارجي کاهش چشمگيري داشت يکي از دروازههاي ورود به شهر محبوب بازارگردها، مرز رازي است. به مرز رازي که ميرسيد و پروسه اداري چککردن پاسپورت و... تمام ميشود، محوطه بزرگي پيشرويتان قرار ميگيرد که شما را به پيادهروي دعوت ميکند؛ محوطهاي که بايد چمدان به دست آن را طي کنيد تا به دَر فلزي بزرگي برسيد. آنسوي دَر فلزي تا چشم کار ميکند ون، پارکشده با رانندههايي چشمانتظار مسافران تازه از راه رسيده ايراني. ونها از مسير سرسبزي ميگذرند تا به اولين نشانههاي شهري که ٣٤٠٠سال قدمت دارد، برسند؛ شهري که گربههاي سفيد با رنگ چشمان متفاوت به يکي از نمادهاي آن بدل شده و يکي از ميدانهاي اين شهر تنديسي از اين نماد را به نمايش گذاشته است. «وان»، شهر محبوب عاشقان خريد است و در سالهاي گذشته تعداد زيادي از ايرانيها را براي خريد جذب کرده است.؛ شهري با مردمي عمدتا کُرد که به يُمن مسافران ايرانيشان، شما را با جملات کوتاه فارسي غافلگير ميکنند و باب دوستي را باز. نيمي از شهر را فروشگاههايي با برندهاي مختلف به تسخير خود درآوردهاند و غذاهاي خوشمزه خياباني و باقلواهاي کنار استکانهاي کمرباريک چاي، چاشني وقت خستگي مسافرانند؛ ويژگيهايي که در کنار هم به شهر محبوب بازارگردهاي ايراني بدل شده تا جايي که ماههاي گذشته افزايش چشمگير گردشگران ايراني در اين شهر خبرساز شد و اين سوال را مطرح کرد که چرا اين تعداد گردشگر ايراني راهي وان ميشوند؟ ايرانيهاي رکورددار «اقتصاد استان وان در شرق ترکيه با افزايش ٤٠درصدي سفر گردشگران ايراني احيا شده و حضور ايرانيان خنده بر چهره صاحبان کسبوکار اين شهر نشانده است.» اين خبري است که روزنامه «يني شفق» ترکيه سال گذشته درباره رشد ٤٠درصدي گردشگران ايراني استان وان منتشر کرد و در حوزه گردشگري، سروصداي زيادي به راه انداخت. راهنمايان گردشگري در ايران، آن زمان درباره اين موضوع تحليلهاي مختلفي کردند و آن را نتيجه اتفاقات مختلفي دانستند. مسعود عبداللهي، رئيس جامعه راهنمايان ايرانگردي و جهانگردي هم حالا در اينباره به «شهروند» ميگويد: «نزديکي و نيازنداشتن به ويزا از جمله دلايلياند که سبب شده وان مقصد گردشگران ايراني شود، حتي در مقايسه با استانبول، استان وان گزينه بهتر و قابل دسترستري براي ايرانيان است؛ شهري با امکانات مناسب و ارزان. براي سفر به وان ميتوان از وسيله شخصي، تورها و حتي اتوبوس استفاده کرد. اگرچه قطار تبريز- وان هم گزينه ديگري براي سفر به وان است و همه اينها دستبهدست هم دادهاند تا ما شاهد استقبال بالاي ايرانيها از اين شهر باشيم. اين شهر از جذابيتهاي گردشگري قابل ملاحظهاي برخوردار نيست اما گردشگري شهري و خريد آن به خوبي در جذب توريست موفق بوده است.» سال ٢٠١٦ بود که حملات تروريستي، نگرانيهاي سياسي و امنيتي و کودتاي نظامي نافرجام، کاهش ٤٠درصدي گردشگر را به ترکيه تحميل کرد تا به گفته اقتصاددانان يکي از ستونهاي اقتصاد اين کشور (گردشگري) مجبور به تحمل زيان ٨ميليارد دلاري شود؛ زياني معادل يکدرصد توليد ناخالص داخلي ترکيه. اگرچه يکسال بعد ٣٢ميليون و ٤١٠هزار گردشگر وارد ترکيه شدند که از اين تعداد ٢ميليون و ٥٠٢هزارنفر ايراني بودند که با رشد ٥٠درصدي رکوردشکني کردند. استقبال ايرانيها از شهرهاي ترکيه به حدي بود که تحليلگران با استناد به آمارها بخش قابل توجهي از دلايل اين رکوردزني و احياي گردشگري در ترکيه را متوجه موج بيسابقه سفر ايرانيان به «وان» ميدانند، البته ايرانيان به اين رکوردزني ادامه دادهاند تا جايي که در تعطيلات اخير ظرفيت هتلهاي وان تکميل شد و مسافرخانههاي ادارات دولتي و خوابگاههاي دانشجويي به دستور استانداري وان به کمک آمدند تا جوابگوي ايرانياني باشند که عيدفطر از پايانه مرزي کاپيکوي (رازي) وارد اين شهر شده بودند. عبداللهي، رئيس جامعه راهنمايان ايرانگردي و جهانگردي اقتصاد را مسألهاي مهم و اساسي در حوزه گردشگري ميداند و ميگويد: «درحوزه گردشگري اقتصاد مسألهاي اساسي است و اهميت بالايي دارد. درحال حاضر بسياري از آژانسهاي مسافري ورشکست شدهاند؛ نوسانات ارزي باعث مختلشدن فعاليت آنها شده و مسافران خارجي کاهش چشمگيري داشتند. درچنين شرايطي شهرهايي مانند وان ميتوانند جايگزينهاي خوب و بهصرفهاي باشند.» پيش از اين امين بيلمز، استاندار وان از افزايش گردشگران ايراني در اعياد گفته و جودت اوز گوکچه، عضو هيأتمديره انجمن آژانسهاي مسافرتي و گردشگري استان وان هم از افزايش ١٠هزار نفري گردشگران ايراني در تعطيلات سال نو ميلادي خبر داده بود. از طرف ديگر آمارهاي ترکيه نشان ميدهد ١٨هزار گردشگر ايراني براي تعطيلات نوروزي، استانهايي مانند استان شرقي وان، ارزروم، آنتاليا و ريزه را انتخاب کردند؛ «گردشگران ايراني استان وان را دوست دارند و اغلب آن را براي سفر انتخاب ميکنند. دليل اصلي اين امر، نزديکي استان مذکور و فرصتهاي مناسب براي خريد است. ورود اين گردشگران به استان وان باعث تکميل ظرفيت صددرصدي هتلها و مسافرخانهها شده است.» رئيس جامعه راهنمايان ايرانگردي و جهانگردي، داشتن جاذبههاي گردشگري و آثار تاريخي را به تنهايي عوامل کافي براي جذب گردشگر نميداند: «تنها زيباييهاي طبيعي کافي نيست، چون زماني که از اين زيباييها به درستي بهره برده نشود، نميتواند کمکي به رونق گردشگر کند. گردشگر در انتخاب مقصد امنيت، رفاه و امکانات- هتل، بازار و...- سپس جاذبهها و آثار تاريخي را مدنظر قرار ميدهد. در واقع همه اينها دستبهدست هم ميدهند تا زيباييها ديده شوند و بتوان از آنها براي جذب گردشگر و توريست بهره برد.» عبداللهي معتقد است ترکيه توانسته با راهکارها و رويکردهاي حسابشدهاي که داشته، گردشگران را جذب شهرهايي همچون وان کند و ادامه ميدهد: «يکي، دوسالي است که ايرانيان زيادي راهي اين استان شرقي ترکيه ميشوند اگرچه چهار، پنجسالي است که وان براي گردشگران ايراني شناخته شده است. ايرانياني هم در اين شهر کار ميکنند يا سرمايهگذاري کردهاند، کاري که قبلا در گرجستان صورت ميگرفت. بعد از ناامنيهاي استانبول، گرجستان مقصد ايرانيان شد اما ماجراهاي گرجستان سبب شد دوباره ترکيه به جايگاه قبلي خود در ميان ايرانيان برگردد و شهرهايي مانند وان مورد توجه قرار گرفتند. همه اينها نشان ميدهد آنها بيشتر از ما در حوزه گردشگري کار کردهاند.» سياستهاي گردشگري ترکيه را ميتوان کليد معماي ازدحام توريستهايي دانست که از جاذبههاي ايران چشم ميپوشند و راهي استان کوچکي مانند وان ميشوند تا در رونق آن سهم بسزايي بازي کنند. وزارت گردشگري و فرهنگ ترکيه، سال گذشته در گزارشي از هزينهکرد ٣ميليارد دلاري گردشگران ايراني خبر داد و اعلام کرد: «ايران جزو ٥ کشور گردشگرفرست به ترکيه است و در جريان سفر به ترکيه بهطور ميانگين هر مسافر ايراني بين هزار تا ١٥٠٠ دلار و هر خانواده ايراني سههزار و ٥٠٠ دلار هزينه ميکنند؛ هزينهکردي که بيشک با نوساناتي که نرخ ارز داشته، در سالجاري رقم بالاتري خواهد بود.» وان؛ زرنگتر از اربيل و گرجستان «انگار در تهران راه ميرفتيد! شهر پر بود از چهرههاي آشنا. در تاکسي، مغازهها، فروشگاهها و حتي هتل همه فارسي صحبت ميکردند.»هانيه يکي از گردشگران ايراني است که براي سومينسال متوالي تعطيلات عيد را در وان گذرانده است. «عيد فطر، عيد اصلي مردم ترکيه است، براي همين تخفيفها و جشنوارههاي خوبي برگزار ميشود. هربار که به وان ميآيم، خريد يک سالم را انجام ميدهم.»هانيه طوري از وان صحبت ميکند که لحظهاي فکر ميکنيد در نخستين فرصت به اين شهر سفر کنيد.«ما نميتوانيم براي خريد به کشورهاي اروپايي سفر کنيم، بنابراين ارزانترين و کوتاهترين راه همين وان است. هم کيفيت کالاها بالاست هم ارزانتر از تهران تمام ميشود.» او اهل اروميه است و ساکن تهران. «بيشتر اهالي تبريز و اروميه به وان سفر ميکنند. درسال چندينبار. البته آنها يک مزيت هم دارند؛ خيلي از واژههاي زبان ترکي و آذري مشترک است و اين درحالي است که مسافت کوتاهتري را هم نسبت به شهرهاي ديگر ايران براي رسيدن به وان طي ميکنند.» وقتيهانيه خبر استقبال بالاي ايرانيان از وان را ميشنود، خنده بلندي سر ميدهد: «وان شهر ايرانيهاست تا جايي که بعضي از منوها و قيمتها به زبان فارسي است.» عرفان فکري، جهانگرد و فعال گردشگري هم در گفتوگو با «شهروند»، استقبال گردشگران ايراني از وان را بالا ميداند و در واکاوي دلايل استقبال ايرانيان از سفر به وان سه موضوع اصلي را اعلام ميکند: «ترکيه با سياستهاي گردشگري که در پيش گرفته، توانسته درآمد چشمگيري از اين صنعت داشته باشد. مقايسه کوتاه ميان ايران و ترکيه نشان از اين دارد که ترکيه در توليد محتوا، تبليغات و حتي در نمايشگاههاي مختلف گردشگري که در دنيا برگزار ميشوند، حضور گستردهاي داشته است، برعکس ايران! يکي از اين نمايشگاهها، نمايشگاه گردشگري عربي است که در دوبي برگزار ميشود. در چندسال اخير ايران هيچگاه در اين نمايشگاه شرکت نکرده، درحاليکه ترکيه هميشه حضور پررنگي داشته و غرفهاي که در اين نمايشگاه دارد بهحدي بزرگ است که ميتوان گفت در نمايشگاه عربي يک سالن در اختيار دارد. اين نمونه سادهاي از کوتاهي مسئولان گردشگري هر منطقهاي از ايران است که در مجموع سبب شده حال گردشگري ايران خوب نباشد.» فکري، بيگانگي ايرانيان با جاذبههاي گردشگري داخلي را حاصل کمکاري دستاندرکاران اين حوزه ميداند و ميگويد: «ما در توليد محتوا و تبليغات بهحدي کمکاري کردهايم که بيشتر ايرانيان با جاذبهها بيگانهاند و اين درحالي است که هرقدر تبليغ و سرمايهگذاري روي توليد محتوا صورت بگيرد، بيشک مردم استقبال بيشتري از جاذبههاي داخلي خواهند داشت.» اين جهانگرد، جاذبههاي ايران را کم نميداند و ادامه ميدهد: «ترکيه، ارمنستان و ... از سادهترين موضوعات و جاذبههاي گردشگريشان بهترين کليپها و تبليغات را درست ميکنند و به واسطه آن در جذب گردشگر داخلي و خارجي موفقاند و اين درحالي است که در اين عرصه ما کوتاهيهاي زيادي داشتهايم. در شهري همچون وان بستر گردشگري خريد مهياست و گردشگر به راحتي ميتواند از فروشگاههاي متنوعي که وجود دارد خريد باکيفيت و ارزانتري داشته باشد.» فکري نزديکي وان به ايران را هم دليل مهمي در استقبال ايرانيان از آن ميداند و ميگويد: «تمام بسترهايي که براي وان و ساير شهرهاي ترکيه ميتوان نام برد در گرجستان هم مهياست، اما بعد مسافتي سبب شده بيشتر مسافران گرجستان راهي وان شوند و اين شهر به انتخاب اول آن بدل شود. قبل از به خطر افتادن امنيت عراق، اربيل ميرفت تا مقصد گردشگران ايراني شود و در همين راستا سازههاي مدرن شهري ميرفتند تا در شهر جا خوش کنند. اما گزينه اربيل حذف شد و ارمنستان هم که در مقوله گردشگري نتوانسته همپاي ترکيه پيش برود، بنابراين برنده اين بازي ترکيه است که استانهايي همچون وان ميتوانند مقصد نهايي گردشگران ايراني شوند.» «حساب دفعاتي که به وان سفر کردهام، از دستم در رفته!» آيدين، ساکن تبريز است و بيشتر اعياد را به وان سفر ميکند. «بيشتر براي جشنوارههايي که برگزار ميشود به وان سفر ميکنم. هم سرگرمکننده است، هم ميتوانم با قيمت مناسب کالاي برند خريداري کنم.» وقتي از سفرهاي داخلي سخن به ميان ميآيد، بعد از کمي مکث ميگويد: «به بعضي از شهرها مثل اصفهان، يزد و شيراز و شمال سفر کردهام. هزينه سفر در ايران خيلي بالاست. کيفيت هتلها و خدماتي که ارايه ميدهند اما پايين است.» او هم مانند بسياري با جاذبههاي گردشگري ايران غريبه است. «هيچ تبليغاتي در اين زمينه نديدهام؛ تنها شهرهايي مثل مشهد، اصفهان و ... براي مردم آشنا هستند.» وجود تشابه فرهنگي و جغرافيايي ازجمله مهمترين علل سفر ايرانيها براي گذراندن تعطيلات در ترکيه عنوان شده، ولي علاوه بر اين، تعدد مراکز ارايه خدمات به گردشگران در همه شهرها، ارزان بودن خدمات و سفر در مقايسه با سفرهاي داخلي، وجود مراکز خريد در شهرها، حلال بودن و تنوع غذايي، احساس راحتي و آرامش بدون حس بيگانگي، از جمله جاذبههاي گردشگري ترکيه محسوب ميشود که همهساله گردشگران پرشمار ايراني را به خود جذب کرده است. «وان» رفتن چقدر برايمان آب ميخورد؟ در وان براي يافتن هتل و اقامتگاه دچار مشکل نميشويد، چون تعداد آنها بهگونهاي است که توان پاسخگويي گردشگران را دارد. در اين بخش قيمتها تقريبي با احتساب نرخ ٢٣٦٠ توماني قيمت لير آورده شده است. هتلهاي ۵ ستاره: حدود ٥٠٠ - ١٨٠ لير هتلهاي ۴ ستاره: حدود ٣٠٠-٩٠ لير هتلهاي ۳ ستاره: حدود ٣٠٠-٨٥ لير ساير هتلها: حدود ٢٧٠-١٠٠لير نزديک ۶۰ رستوران و کافه مختلف در شهر وان وجود دارد که ميتوانيد براي صرف صبحانه، ناهار و شام روي آنها حساب کنيد. رستورانهاي ارزانقيمت: حدود ١٢-٧ لير رستورانهاي مقتصدانه: حدود ٥٥-٢٠لير فستفودهاي زنجيرهاي مانند مک دونالد يا فستفودهاي مشابه: حدود ١٥-١٠ لير خوب است بدانيد براي خريد مواردي چون آبمعدني و تنقلات، روزانه چيزي حدود ۵ لير را ميتوانيد در نظر بگيريد. راههاي رسيدن به وان وان ازجمله شهرهاي خارج از ايران است که ميتوان با هزينههاي کمتر و به صورت زميني به آن سفر کرد. از تبريز ونهايي هستند که به صورت مستقيم به وان ميروند. از هر شهري که به تبريز وارد شويد پس از آن ميتوانيد از طريق ونهاي وان به اين شهر برويد. اما اگر ساکن تبريزيد، ميتوانيد از طريق قطار يا اتوبوس به خوي برويد و پس از آن از ون يا تاکسي براي رفتن به وان استفاده کنيد. اگر مستقيم از تبريز به وان برويد هزينههاي رفتوآمد شما بيشتر ميشود. اگر در استانهاي شرقي، جنوبي يا مرکزي ايران زندگي ميکنيد، ميتوانيد از طريق قطار، اتوبوس يا هواپيما به اروميه يا تبريز برويد. اگر قصد داريد از اروميه سفر کنيد، پس از رسيدن به اين شهر ميتوانيد از طريق اتوبوس به خوي برويد و سپس به سمت وان حرکت کنيد. اما اگر به تبريز رفتيد، ميتوانيد از طريق ونهاي وان به صورت مستقيم به اين شهر سفر کنيد. عوارض خروج از کشور براي بار نخست ۲۲۰هزار تومان، بار دوم ۳۳۰هزار تومان و بار سوم به بعد ۴۴۰هزار تومان است که ميتوانيد آن را به صورت اينترنتي يا در پايانههاي مرزي زميني پرداخت کنيد. بهترين راه براي رفتن به شهر وان، مرز رازي است که تنها با وان ۱۰۰ کيلومتر فاصله دارد. مرزهاي زميني در تمامي روزها باز هستند و تعطيلي ندارند. ساعت کاري مرز رازي: در نيمه نخست سال ٠٠: ٩ تا ٠٠: ١٧ (به وقت ايران) و در نيمه دومسال ٣٠: ٩تا ٣٠: ١٦ است. ديگر مرزهاي مشترک ايران و ترکيه مرز بازرگان و مرز سرو هستند و در صورتي که شما قبل از سفر به وان قصد داشته باشيد به شهري ديگر مثل ترابزون سفر کنيد، ميتوانيد از طريق آنها به خاک ترکيه وارد شويد.