پشت پرده برنامه هستهای عربستان
مهر/ متن پيش رو در مهر منتشر شده و انتشار آن به معني تاييد تمام يا بخشي از آن نيست رئيس مرکز مطالعات سياسي دانشگاه لبنان به پشت پرده برنامه هسته اي عربستان به عنوان پروژه اي سودآور براي آمريکا اشاره کرد. سميه خمارباقي| در گزارشي که مجلس نمايندگان آمريکا منتشر کرد، فاش شده است که دولت دونالد ترامپ رئيس جمهوري آمريکا روند انتقال فناوريهاي «بسيار حساس» هستهاي به عربستان را سرعت بخشيده است. مجلس نمايندگان آمريکا در اين گزارش ميگويد که کساني براي کميسيون نظارت اين مجلس فاش کرده اند که دولت دونالد ترامپ تلاش کرده است بدون توجه به ملاحظات حقوقي و امنيتي هر چه سريعتر به عربستان فناوري بسيار حساس و پيشرفته هستهاي بدهد. اين گزارش همچنين از مخفي بودن تعاملات دولت ترامپ با عربستان سعودي اظهار نگراني کرده است. بر اساس اعلام اين خبرگزاري، در گزارش ۲۵ صفحهاي «الايجا کامينگز» رئيس کميسيون نظارت مجلس نمايندگان آمريکا هشدار داده شده است که انتقال اين فناوريها ميتواند به اشاعه سلاحهاي هستهاي و بي ثباتي خاورميانه منجر شود. بنا بر اين گزارش، انتقال اين فناوري بدون در نظر گرفتن مسائل امنيتي ميتواند تهديدي براي آمريکا باشد. خبرگزاري آمريکايي بلومبرگ نيز در اين خصوص اعلام کرد طبق تصاوير ماهوارهاي، عربستان در حال اتمام ساخت نخستين رآکتور هستهاي خود در جنوب غربي شهرک علم و فناوري ملک عبدالعزيز در رياض است. خبرگزاري بلومبرگ همچنين اعلام کرد اين مسأله سبب اعلام هشدار در خصوص خطرات استفاده عربستان از اين فناوري، بدون پايبندي اين کشور به قوانين بينالمللي شده است. اين موضوع همچنين باعث نگراني کارشناسان کنترل تسليحات هستهاي شده است؛ چرا که عربستان سعودي هنوز قوانين بينالمللي که ديگر قدرتهاي هستهاي از آن پيروي ميکنند تا تضمين دهند برنامه هستهايشان براي ساخت تسليحات بکار نخواهد رفت را امضا نکرده است. چند روز پيش نيز شبکه تلويزيوني «سيانان» در گزارشي اختصاصي اعلام کرد که آمريکا به اطلاعاتي دست يافته است که نشان ميدهند عربستان برنامه موشکهاي بالستيک خود را با کمک چين تسريع کرده است. بر اساس اين گزارش، ۳ مقام آگاه در اين باره اعلام کردند که دولت کنوني آمريکا عامدانه گزارشهاي اطلاعاتي درباره برنامه موشکهاي بالستيک عربستان را از کنگره پنهان کرده است. در بخشي از گزارش سيانان در اين خصوص آمده است: سازمانهاي اطلاعاتي آمريکا اطلاعاتي دريافت کرده اند که نشان ميدهد رياض در حال توسعه يک برنامه گسترده موشکهاي بالستيک با کمک چين است. البته هدف نهايي سعوديها از اين توسعه برنامه موشکي مشخص نيست؛ اما اين اقدامات ممکن است تلاش بالقوه رياض براي تجهيز موشکهاي خود به کلاهکهاي هستهاي باشد. گزارش مذکور در ادامه ميافزايد: منابع آگاه مذکور همچنين تاکيد کردند که سازمانهاي اطلاعاتي آمريکا نگران ميزان پايبندي دولت ترامپ به منع اشاعه تسليحات در خاورميانه هستند. بر اين اساس خبرنگار مهر در گفتگو با دکتر طلال عتريسي رئيس مرکز مطالعات سياسي دانشگاه لبنان به بررسي برنامه هستهاي عربستان پرداخته که در ادامه ميآيد. *برنامه هستهاي عربستان با مشارکت آمريکا و بدون تصويب کنگره آمريکا که لازمه همکاري جامعه هستهاي آمريکا با ساير کشورها در حال پيشروي است مطابق گزارشها آمريکا تجهيزات حساس هستهاي به عربستان داده است تا جايي که برخي نمايندگان کنگره آمريکا معتقد هستند کمکهاي هستهاي واشنگتن به عربستان مغاير سياست عدم اشاعه هستهاي آمريکا در خاورميانه است، نظر شما درخصوص همکاري آمريکا و عربستان در اين خصوص چيست؟ بله اين همکاري هستهاي ميان عربستان و آمريکا بسيار محتمل است زيرا واشنگتن اين موضوع را يک فرصت براي کسب ميلياردها دلارد ديگر [علاوه بر قراردادهاي فروش تسليحات] از عربستان ميداند و لذا نگراني بابت برنامه هستهاي سعوديها ندارد چرا که اگر اين امر محقق شود، اين برنامه تحت نظارت آمريکا خواهد بود و چه بسا کارشناسان آمريکايي برنامه هستهاي عربستان را مديريت خواهند کرد، برنامهاي که براي تحقق آن سالها زمان نياز است. از نقطه نظر ترامپ و آمريکا، برنامه هستهاي عربستان يک پروژه سودآور است و به نظر من واشنگتن هيچ نگراني در اين خصوص ندارد. از سوي ديگر احتمال دارد بعد از ۲ الي ۳ سال آمريکا به هر دليلي تکميل برنامه هستهاي سعوديها را متوقف کند و اين يعني تاراج اموال سعودي بدون حصول برنامه هستهاي از سوي رياض. *دو موضوع مهم در بحث همکاري هستهاي آمريکا و عربستان، غني سازي اورانيوم و بازفرآوري پلوتونيوم است، عربستان ميخواهد به صورت مستقل اين دو حق را داشته باشد و به تنهايي انجام دهد آيا آمريکا حاضر خواهد بود اين دو حق را به عربستان دهد؟ در مورد موضوع غني سازي اورانيوم و بازفرآوري پلوتونيوم و تمايل سعوديها براي انجام آن به تنهايي، گمان نميکنم آمريکاييها اجازه اين اقدامات را به رياض بدهند، ممکن است عربستان به استفاده از دانشمندان غير آمريکايي همچون چين و روسيه روي بياورد بله اين ممکن است اما همانطور که اشاره کردم اگر محقق شود احتمالاً آمريکا برنامه هستهاي سعوديها را متوقف کند زيرا اين امر براي واشنگتن ممنوع است حتي اگر کشوري مثل عربستان هم پيمان واشنگتن باشد، خودکفايي چنين هم پيماني در اين موضوع يعني غني سازي اورانيوم و بازفرآوري پلوتونيوم يا داشتن برنامه هستهاي مستقل براي سعوديها ممنوع است از سوي ديگر حتي اسرائيل نيز اين امر را نميپذيرد. بنابراين عربستان نميتواند به چنين موضوعي فکر کند زيرا همسو با خواست آمريکا و اسرائيل نيست. *مطابق گزارش جديد سي ان ان، عربستان در بحث موشکي پيشرفتهايي داشته است و بر اساس اين گزارش، عربستان به موشکهايي دست يافته که قابليت حمل کلاهک هستهاي دارد، چرا کشورهاي غربي واکنشي به اين موضوع ندارند؟ اگر اين اخبار صحيح باشد مبني بر اينکه عربستان از موشکهاي با قابليت حمل کلاهک هستهاي برخوردار است يا ميخواهد در اختيار داشته باشد، طبعاً اين امر نگراني کشورهاي غربي را برمي انگيزد و اين کشورها اجازه استفاده از چنين سلاحهايي را به عربستان نميدهند. در نهايت، عربستان نميتواند بدون موافقت آمريکا يا کشورهاي غربي از اين موشکها استفاده کند. اگر رياض بخواهد از اين موشکها در هر جنگي به عنوان مثال جنگ با ايران استفاده کند و اين تنها احتمال ممکن است اما همه ما به خوبي ميدانيم که سعوديها نميتوانند وارد چنين جنگي شوند بلکه تنها ميتوانند شريک آمريکا باشند، اگر جنگي ميان آمريکا با ديگر کشورها يا ايران رخ دهد اين دليل وجود چنين موشکهايي در عربستان است و کشورهاي غربي نيز در قبال آن سکوت ميکنند چرا که ميدانند اين موشکها تنها در لحظه خاص از آنها استفاده ميشود اما اين دليل نميشود که در شرايط ديگر از چنين موشکهايي استفاده شود و از عربستان خواسته ميشود اين موشکها را از بين ببرد و از برخورداري از آن منع ميشود زيرا غربيها به رياض اعتمادي ندارند. فرصتي براي اعطاي توانمندي کافي و جامع براي برخورداري از چنين سلاحهايي براي عربستان وجود ندارد چرا که سعوديها همواره بايد تحت حمايت غرب و آمريکا باشند و اين استراتژي واشنگتن در تعامل با رياض است. *عربستان عضو پروتوکل الحاقي نيست از سوي ديگر بنا بر گزارش آژانس بين المللي انرژي اتمي و اظهارات يوکيو آمانو رئيس آژانس، برنامه هستهاي عربستان شفافيت لازم را ندارد با توجه به اين موضوع آيا پيوستن عربستان به پروتوکل الحاقي ضروري نيست؟ سيستمي وجود دارد که بر اساس آن برخورداري از توان هستهاي حتي اگر با اهداف مسالمت آميز باشد تحت نظارت قرار ميگيرد و بنابراين اگر عربستان پروتوکل الحاقي را امضا کند به بازرسان اجازه بازرسي ميدهد و اين يک امر طبيعي و ضروري است و امکان ندارد آمريکا يا کشورهاي غربي در رابطه با اين موضوع با عربستان همچون اسرائيل تعامل کنند، اسرائيلي که به بازرسان اجازه نميدهد تأسيسات هستهاي آن را بازرسي کنند. بنابراين تأسيسات و برنامه هستهاي عربستان بايد تحت بازرسي قرار داشته باشد و اين کشور بايد تابع باشد و هر آنچه که در زمينه هستهاي انجام ميدهد بايد تحت نظارت باشد حتي اگر هم پيمان آمريکا باشد، عربستان، اسرائيل نيست و بايد آنچه را که واشنگتن خواهان آن است را اجرايي کند و نميتواند به طور مستقل، از توانمندي موشکي، هستهاي و غيره برخوردار باشد.