دلهره انگلیسی از تنگه ایرانی
صبح نو/ متن پيش رو در صبح نو منتشر شده و انتشار آن به معني تاييد تمام يا بخشي از آن نيست تنگه هرمز مهمترين و بزرگترين آبراه و گذرگاه نفتي در جهان است که اين روزها بهواسطه اقدامات غيرقانوني و تحريکآميز بازيگران خارجي آن، ازجمله آمريکا و انگليس، امنيتش تحتتأثير قرار گرفته است. ايران برقراري امنيت در اين آبراهه را وظيفه خود ميداند؛ اما تأکيد کرده است: «ما قصد بستن تنگه هرمز را نداريم؛ مگر اينکه اقدامات دشمنان بهجايي برسد که مجبور شويم و چارهاي جز اين وجود نداشته باشد».
راهزني دريايي انگليس
چند روزي مي شود که نيروي دريايي انگليس در اقدامي غيرقانوني يک فروند نفتکش حامل نفت ايران را در آبهاي بينالمللي نزديک جبلالطارق توقيف کرده است. دولت محلي جبلالطارق ادعا کرده است شواهد مستدلي در دست دارد که اين نفتکش حامل محمولهاي به مقصد پالايشگاه بانياس در سوريه بوده است. سوريه مورد تحريم اتحاديه اروپاست و اين توقيف به بهانه همين تحريمها انجام شده است.
اين ادعا در حالي است که آقاي عباس عراقچي، معاون وزير امورخارجه کشورمان گفت: نفتکش حامل نفت ايران بوده و سوپرتانکر است و از تنگه جبلالطارق اعزام شده است. دولت انگليس مدعي شده است مقصد نفتکش سوريه بوده؛ اما اينطور نبوده است و از آبراههاي بينالمللي عبور ميکرده و هيچ قانوني به انگليس اجازه نميدهد که اين راهزني دريايي را صورت دهد.
براساس اطلاعات بهدستآمده از سايتهاي بينالمللي، اين کشتي در آبهاي آزاد بينالمللي بهسر ميبرده و بهصورت مشخص از مسير تردد معمول سوپرتانکرهاي کل جهان عبور ميکرده است. نکته درخورتأمل آنجاست اين کشتي بهدليل اينکه سوپرتانکر بزرگي بوده است، نميتوانسته از کانال سوئز عبور کند و اين مسير براي سوپرتانکرهايي ترددپذير نيست که بيش از دوميليون بشکه يا فرآورده نفتي حمل ميکنند.
تحريمهاي فراسرزميني
قوانين اروپا فراسرزميني نيست و قوانيني که اتحاديه اروپا آن را وضع ميکند، تنها شامل اعضاي خود اين اتحاديه مي شود. همچنانکه برخي تحليلگران و مقامهاي پيشين اروپايي منطق اروپا درزمينه توقيف اين نفتکش را رد کردهاند. ازجمله کارل بيلت، نخستوزير و وزير خارجه سابق سوئد، در واکنش به توقيف نفتکش حامل نفت ايران در تنگه جبلالطارق نوشت: منطق توقيف نفتکشي که عازم سوريه بود، مرا قانع نميکند. آنها به تحريمهاي اتحاديه اروپا ارجاع ميدهند؛ اما ايران عضو اتحاديه اروپا نيست و اروپا اصولا نميتواند تحريمهاي خود را به ديگران تحميل کند. اين دقيقا همان کاري است که آمريکا انجام ميدهد.
ايران تلافي نکرد
بعد از اين راهزني دريايي انگليس، همه نگاهها به نفتکش اين کشور در خليجفارس بود که آيا ايران به تلافي آن را توقيف خواهد کرد يا نه. برهميناساس، شايعاتي درباره تلاش ايران براي توقيف يک فروند نفتکش انگليسي در خليجفارس در رسانهها منتشر شد. در واکنش به اين شايعه، روابطعمومي منطقه پنجم نيروي دريايي سپاه ايران روز پنجشنبه ادعاي منابع آمريکايي مبني بر تلاش شناورهاي نيروي دريايي سپاه براي توقيف نفتکش انگليسي در خليجفارس را تکذيب کرد.
گشتهاي شناورهاي نيروي دريايي سپاه در خليجفارس طبق روشهاي جاري و مأموريتهاي ابلاغي برقرار و با هوشمندي، دقت و صلابت در حال انجام است و در 24 ساعت اخير نيز، هيچ مواجههاي با شناورهاي بيگانه ازجمله شناورهاي انگليسي نشده است. دکتر محمدجواد ظريف، وزير امورخارجه ايران، هم ادعاي انگليسيها درباره تلاش تهران براي توقيف نفتکش آنها در خليجفارس را رد کرد و گفت: «ظاهرا نفتکش بريتانيايي عبور کرده است. آنچه خودشان مطرح کردند و ادعاهايي که مطرح ميشود، براي ايجاد تنش است و اين ادعاها هيچ ارزشي ندارد».
کنستانتين کساچف، رييس کميته امور بينالملل پارلمان روسيه، درباره اين شايعات در يادداشتي در صفحه شخصياش در فيسبوک تأکيد کرد که اين اتفاق سوالات زيادي بهوجود آورده است: «اول از همه اينکه چرا قايقها بايد به کسي يورش ببرند که با کشتي جنگي اسکورت ميشود و به موشکهاي ضدکشتي و سلاحهاي ضدهوايي 30ميليمتري مجهز است؟» اين سناتور ارشد روس درادامه، «توقيف غيرقانوني» نفتکش ايراني را «بهسخرهگرفتن آشکار قوانين بينالمللي و خرد جمعي» خواند و گفت تحريمهاي اتحاديه اروپا، تنها براي اروپا موضوعيت دارد و ابزاري نيست که در جامعه بينالمللي و سازمان ملل متحد بهرسميت شناخته شده باشد. ازاينرو، توقيف کشتيها بر اين قاعده و اساس، مسألهاي براي تمام جامعه بينالمللي است.
افزايش 10 برابري بيمه نفتکشها
هرچند ايران تاکنون تصميم نگرفته تلافي کند، همين تنشهايي که در اين مدت آمريکا و انگليس شروعکنندهاش بودهاند، بيمه نفتکشها در تنگه هرمز را 10 برابر کرده است. تأثير حوادث رخداده در آبهاي نزديک تنگه هرمز بر قيمت نفت حتي از تأثير تصميم اوپک براي تمديد کاهش عرضه تا سال ۲۰۲۰ نيز بيشتر بوده است. پس از اين حوادث، شرکتهاي بيمه هزينه بيمه نفتکشها را افزايش داده و تاکنون کاهش درخورتوجهي ندادهاند.
بهنقل از CNBC، مديرعامل يکي از شرکتهاي نفتي در مصاحبهاي اعلام کرد: «از زمان حمله به نفتکشها در نزديکي تنگه هرمز، هزينه بيمه نفتکشهايي که از اين تنگه عبور ميکنند، ۱۰ برابر شده است. اين مسأله ميتواند به افزايش قيمت نفت در بازار جهاني منجر شود. دليل اين افزايش عوامل بنيادي نيست؛ بلکه قيمت بيمه نفتکشها خواهد بود.» نخستين حلقه زنجير تشکيل تحريمها در آبهاي نزديک تنگه هرمز، حمله به چهار فروند نفتکش در ساحل بندر الفجيره امارات بازميگردد که در ماه مي اتفاق افتاد. دو هفته پس از آن، به دو فروند نفتکش ديگر نيز در آبهاي درياي عمان و نزديک تنگه هرمز حمله شد و حلقه پاياني اين زنجير نيز ساقطشدن پهپاد جاسوسي متجاوز آمريکايي در نزديکي تنگه هرمز است. بهطورکلي پس از اين حوادث، افزايش قيمت نفت در بازار جهاني را شاهد بوديم.
پائولو دآميکو، دبير انجمن بينالمللي دارندگان نفتکش ميگويد: «ما شاهد آن هستيم که افراد با تمام مليتها و کشتيها با پرچم همه کشورها از اين آبراه عبور ميکنند. اگر آبهاي اين منطقه ناامن شود، چرخه تأمين کل کشورهاي غربي بهخطر ميافتد». تنگه هرمز مهمترين و بزرگترين آبراه و گذرگاه نفتي در جهان است و روزانه ۳۰درصد از نفت موردنياز جهان از اين تنگه عبور ميکند. ارزيابيها نشان ميدهد روزانه حدود ۲۰ميليون بشکه نفت از تنگه هرمز بهسمت بازارهاي جهاني روانه ميشود و تلاش کشورهايي نظير عربستان و امارات براي ساخت خط لوله با هدف دورزدن تنگه هرمز تقريبا بينتيجه بوده است؛ چراکه با وجود اينکه عربستان خط لوله شرق به غرب خود را تا درياي سرخ کشيده و امارات نيز از ابوظبي به فجيره خط لوله ساخته است، اين خطوط لوله نميتواند جاي خالي تنگه هرمز را براي دو کشور پر کند. بنابراين، هرگونه تحريک ايران براي بستن تنگه هرمز اقتصاد جهاني را تحتتأثير قرار خواهد داد. هرچند ايران خود را مسوول تأمين امنيت تنگه هرمز ميداند، سرلشکر باقري، رييس ستاد کل نيروهاي مسلح، اين اتمامحجت را نيز کرده است: «ما قصد بستن تنگه هرمز را نداريم؛ مگر اينکه اقدامات دشمنان بهجايي برسد که مجبور شويم و چارهاي جز اين وجود نداشته باشد».
حال با وجود آنکه انگليس نفتکش خود را با اسکورت نظامي از تنگه هرمز خارج کرد، يکي از منابع امنيتي در دولت انگليس گفته است که لندن قصد ندارد تمام کشتيهاي تجاري با پرچم اين کشور را هنگام عبور از تنگه هرمز و خليجفارس اسکورت کند؛ زيرا اين کار باعث افزايش تنشها با تهران مي شود. اين اظهارات انگليسيها بعد از آن است که در پي تحولات اخير گفته شد دولت انگليس سطح امنيتي کشتيهاي تجاري خود در آبهاي نزديک به ايران را به سطح سه يعني «بحراني» (بالاترين سطح امنيتي دريايي در بريتانيا) افزايش داده است.
افزونبراين، مورگان اورتگاس، سخنگوي وزارت خارجه آمريکا گفت اين کشور بهواسطه متحدانش از ايران خواسته تنشها را کاهش دهد. آمريکا در حالي خواستار کاهش تنش ايران شده است که خود بعد از خروج از برجام در راستاي سياستي موسوم به «فشار حداکثري»، به اقداماتي تحريکآميز مانند قراردادن سپاه پاسداران انقلاب اسلامي در فهرست سازمانهاي بهاصطلاح تروريستي، اعزام يک ناوگروه، چند بمبافکن بي-۵۲ و چند جنگنده اف-۲۲ به منطقه روي آورده است.
در تازهترين اقدام تحريکآميز، بامداد ۳۰خرداد يک فروند پهپاد جاسوسي آمريکا وارد حريم سرزميني جمهوري اسلامي شد که در منطقه روبهروي کوه مبارک، هدف آتش پدافند نيروي هوافضاي سپاه پاسداران انقلاب اسلامي قرار گرفت و سرنگون شد. حال بايد منتظر ماند و ديد رفتارهاي نسجيده آمريکا و متحدانش تحولات منطقه را به چه سمتي هدايت ميکند؛ تحولاتي که نهتنها کشورهاي منطقه، بلکه کل جهان را تحتتأثير خود قرار خواهد داد.