سرمقاله فرهیختگان/ پیام توقیف Stena Bulk

فرهيختگان/ « چرا نفتکش انگليسي توسط سپاه توقيف شد؟ پيام توقيف Stena Bulk » عنوان يادداشت روزنامه فرهيختگان به قلم صادق امامي است که مي‌توانيد آن را در ادامه بخوانيد: جمعه‌شب (28 تير) نيروي دريايي سپاه پاسداران انقلاب اسلامي بنا به درخواست مقامات محلي در استان هرمزگان، يک فروند کشتي نفتکش متعلق به کشور انگلستان را در تنگه هرمز توقيف کرد. کشتي نفتکش «استينا ايمپرو» که 183 متر طول دارد و داراي 23 خدمه است، پس از توقيف به بندرعباس منتقل شده است. «ورود از طريق مسير خروجي به تنگه هرمز»، «خاموش‌کردن سيستم موقعيت‌ياب A. I. s کشتي»، «تخليه پسماندهاي نفتي موجود در مخازن نفتکش و وارد‌کردن پسماندهاي مضر نفتي به آب‌هاي منطقه‌اي که موجب آلودگي شديد و لطمه به محيط‌زيست خليج‌فارس به‌عنوان يک درياي بسته شده است» و «عدم توجه به تذکرات داده‌ شده» مجموع مواردي است که منجر به توقيف اين نفتکش شده است. بنابر اعلام مقامات مسئول، دليل توقيف نفتکش انگليسي، انجام اين اقدامات بوده است که برخلاف قوانين بين‌المللي و مخل قاعده «عبور بي‌ضرر» است. اما مباني حقوق بين‌الملل درباره توقيف نفتکش انگليسي چه مي‌گويد؟ 1 تنگه‌ هرمز تابع قوانين عام و مشترک حقوق درياها و همچنين تابع قوانين عرفي و نيز دو معاهده عام بين‌المللي «عهدنامه ۱۹۵۸ ژنو» و «عهدنامه ۱۹۸۲ حقوق درياها» است. در عهدنامه 1958 بنابر رويه‌هاي عرفي، قاعده «عبور بي‌ضرر» به‌صورت رسمي پذيرفته شده است. طبق اين قاعده، کشتي‌هاي عبوري از تنگه‌ها و آبراهه‌هايي که تحت حاکميت يک يا چند کشور هستند، از حق آزادي تردد و دسترسي به درياي برخوردارند. قاعده عبور بي‌ضرر گرچه امتياز بزرگي براي کشتيراني آزاد به‌شمار مي‌آمد، اما با اين وجود مورد اعتراض برخي از کشورها و قدرت‌هاي جهاني قرار گرفت. استدلال اين کشورها به اين مساله بازمي‌گشت که حق دسترسي به درياي آزاد بدون آزادي عبور از تنگه‌ها عملا فايده‌اي ندارد. به‌ همين‌ دليل در عهدنامه 1982 علاوه‌بر حق دسترسي به درياي آزاد، حق آزادي عبور از تنگه‌ها نيز به‌رسميت شناخته شد. اين حق تحت‌عنوان مساله ترانزيت تحت شرايطي به شناورها داده شد. براساس اين عهدنامه، تنگه‌هايي که درياي سرزميني يک کشور را به بخشي از درياي آزاد مرتبط مي‌کنند، کماکان تابع قاعده عبور بي‌ضرر خواهند ماند، اما تنگه‌هايي که بخشي از درياي آزاد را به بخش ديگري از درياي آزاد مرتبط مي‌کنند تابع عبور ترانزيت خواهند بود. بر اين مبنا تنگه هرمز بخشي از درياي آزاد را به بخشي ديگر از آن مرتبط مي‌کند که در حوزه حاکميت يک کشور نيست و بايد قاعده عبور ترانزيت در آن اجرا شود. البته قاعده عبور بي‌ضرر در آن داراي تعريف محدود‌تري خواهد بود. براساس ماده 19، عبور کشتي‌هاي خارجي از درياي سرزميني تا جايي بي‌ضرر است که مخل آرامش، نظم يا امنيت کشور ساحلي نباشد. ماده ۱۹ کنوانسيون، فعاليت‌هايي را که مخل عبور بي‌ضرر تلقي مي‌شوند به‌شرح زير بيان مي‌کند: ۱- تهديد يا توسل به زور عليه حاکميت، تماميت ارضي يا استقلال سياسي کشور ساحلي يا هرگونه روش ديگري که با اصول حقوق بين‌الملل مندرج در منشور ملل‌متحد مغاير باشد. ۲- تمرين يا رزمايش نظامي با انواع تسليحات. ۳- گردآوري اطلاعات و اقدامات تبليغاتي که به زيان امور دفاعي و امنيتي کشور ساحلي باشد. ۴- پرواز، فرود يا انتقال انواع ناو‌هاي هوايي يا ادوات نظامي. ۵- پياده يا سوار‌کردن کالا، پول يا اشخاص، برخلاف مقررات و قوانين گمرکي، مالي، بهداشتي و مهاجرتي کشور ساحلي و آلودگي عمدي و شديد مغاير با حقوق بين‌الملل. ۶- ماهيگيري و انجام تحقيقات يا فعاليت مساحي 7- اخلال در سيستم‌هاي ارتباطي يا ساير تجهيزات يا تاسيسات کشور ساحلي و ساير فعاليت‌هايي که به‌ هر نحو با عبور، رابطه مستقيم ندارد. يکي از اقدامات نفتکش انگليسي توقيف‌شده استينا ايمپرو، تخليه پسماندهاي نفتي موجود در مخازن نفتکش، ايجاد آلودگي شديد و لطمه‌زدن به محيط‌زيست خليج‌فارس به‌عنوان يک درياي بسته است. اين اقدام براساس تبصره مورد پنجم که تحت‌عنوان ماده 19 کنوانسيون حقوق درياها بيان شده، مخل عبور بدون ضرر است. اين تبصره ايجاد آلودگي عمدي و نيز شديد را صراحتا مخل قاعده عبور بي‌ضرر معرفي مي‌کند. در چنين مواردي کشور داراي حاکميت بر تنگه مي‌تواند مانع از عبور آزاد و دسترسي کشتي متخلف به آب‌هاي آزاد شود. 2 در سال 1977 براي نخستين‌بار، سازمان بين‌المللي دريانوردي (‌IMO)، به تعريف و توصيه استفاده از سيستم شناسايي اتوماتيک اطلاعات (‌AIS) براي شناورهاي دريايي اقدام کرد. براساس تعريف AIS بايد ايمني در دريا با کمک به دريانوردي شناورها، محافظت محيط‌زيست و عملکرد بهينه VTS تامين شود. بهره‌گيري از سيستم AIS بين شناورها براي جلوگيري از برخورد و تصادف در دريا و همچنين در آب‌هاي ساحلي به‌عنوان ابزاري براي به‌دست آوردن اطلاعات شناورها و محموله آنها و به‌عنوان ابزاري براي سيستم کنترل ترافيک دريايي VTS و مديريت ترافيک دريايي تعريف شده است. در سال ۲۰۰۰، الحاقيه به پيمان SOLAS توصيه کرد، AIS بايد به‌صورت اتوماتيک براي ايستگاه‌هاي ساحلي، اطلاعات مربوط به شناورها و هواپيماها، شامل مشخصات شناسنامه‌اي، سمت، سرعت، وضعيت دريا و ديگر اطلاعات مربوط به ايمني را تامين کنند. از سوي ديگر سيستم توصيه‌شده بايد بتواند اين‌گونه اطلاعات را به‌صورت اتوماتيک از شناورهاي مجهز به اين سيستم دريافت، نمايش و رديابي کرده و اطلاعات را به‌وسيله امکانات ارتباطي به ايستگاه‌هاي ساحلي مد نظر نيز منتقل کند. بنابر اين کارکرد مهم سيستم AIS ارسال مداوم اطلاعات به گيرنده‌هاي اطراف خود است تا ديگر وسايل و همچنين کشور محل کشتي، توانايي شناسايي آن را داشته باشند و به اين وسيله از بروز سانحه جلوگيري شود. طبق آنچه درباره توقيف نفتکش انگليسي گفته شده است، اين شناور با خاموش‌کردن سيستم شناسايي اتوماتيک اطلاعات ضمن تلاش براي عبور مخفيانه از تنگه تحت حاکميت ايران، امنيت اين تنگه را به خطر انداخته است. 3 خاموش‌کردن سيستم شناسايي اتوماتيک اطلاعات تنها اقدام نفتکش انگليسي در زمينه به‌خطر انداختن امنيت تنگه هرمز و بالارفتن احتمال تصادم بين شناورها در اين منطقه نبود. اقدام ديگر خلاف قانون اين شناور، استفاده از مسير خروجي تنگه هرمز جهت گذر از اين تنگه و ورود به خليج‌فارس است. سازمان بين‌المللي دريايي (ايمو) دو طرح براي کنترل ترافيک شناورها در تنگه هرمز تنظيم کرده است. اما به‌طور معمول تنها يکي از طرح‌ها مورد استفاده و پذيرش است. طبق اين طرح، کشتي‌ها از قسمت شمالي تنگه وارد تنگه هرمز مي‌شوند و از قسمت جنوبي آن نيز اقدام به خروج مي‌کنند. قسمت شمالي تنگه متعلق به ايران و قسمت جنوبي آن متعلق به کشور عمان است، اما حفظ امنيت تنگه و نظارت بر کشتيراني در تنگه، مشترکا برعهده هر دو کشور قرار دارد. نفتکش استينا ايمپرو، با وجود اطلاع از اين قاعده، همزمان دو اقدام خاموش‌کردن سيستم AIS و حرکت بر خلاف مسير را انجام داد تا بدون اطلاع کشورهاي داراي حاکميت بر تنگه هرمز از آن عبور کند و پسماندهاي نفتي خود را نيز به قصد آلوده‌کردن تنگه در آن تخليه کند. هشدارهاي سازمان بنادر استان هرمزگان به اين نفتکش انگليسي منجر به تغيير رفتار کشتي نشد تا در مرحله بعد نيروي دريايي سپاه پاسداران به اين نفتکش اخطار بدهد. بي‌توجهي به اين اخطارها درنهايت باعث توقيف نفتکش انگليسي شد. ما را در کانال «آخرين خبر» دنبال کنيد