نه به ائتلاف ضد ایرانی امریکا
اعتماد/ متن پيش رو در اعتماد منتشر شده و انتشار آن به معني تاييد تمام يا بخشي از آن نيست. «به ائتلاف ما در خليج فارس بپيونديد»، اين جمله شعار دولتي است که در دو سال و نيم گذشته از عمرش رکورددار ترک توافقنامهها و معاهدههاي دو و چندجانبه بسياري بوده است. سياستمداري که با شعار «امريکا، نخست است» به کاخ سفيد راه پيدا کرد و بيتوجه به هشدارها تکروي را الگوي کار خود قرار داد. اندک اندک در مسير اجراي سياستهايش به اين نتيجه رسيده که يک دست صدا ندارد. رييسجمهوري که ميگويد امريکا «پليس جهان» نيست تا با اين ادبيات به ادامه حضور نيروهاي امريکايي در افغانستان خرده گرفته باشد و اکنون نيزتمام هم و غم خود را بر منطقه خليجفارس و در اين محدوده هم بر ايران متمرکز کرده است. دونالد ترامپ، رييسجمهور امريکا و تندروهاي اطراف وي توانايي در پنهان کردن نيتهاي ضدايراني خود هم ندارند و امروز حقيقت اقدامهاي تحريکآميز آنها عليه ايران در غرب آسيا بر هيچکس پوشيده نيست. دونالد ترامپ براي ناامن نشان دادن منطقه خليج فارس وقايع تاريخي را تقطيع ميکند تا تقصير نهايي را گردن ايران انداخته باشد. در حالي که ايران دههها است امنيت تنگه هرمز و نقل و انتقال آرام و بيدردسر انرژي در اين منطقه را تامين کرده ناگهان امريکا و متحدان منطقهاياش پشت بلندگو قرار گرفته و فرياد سر ميدهند که بايد با شکل دادن ائتلافي چندجانبه امنيت و ثبات را در خليج فارس تامين کنيم. دونالد ترامپ و «گروه بي» به گمان خود با مجموعه تحولاتي که در سه ماه اخير در منطقه غرب آسيا رخ داده بهانهها و مشوقهاي لازم و کافي را براي جلب اجماع دارند: ايران سياست تشديد تنش در منطقه را با هدف قراردادن نفتکشها و ايجاد اختلال در رفت و آمد آزاد کشتيها در آبراههاي بينالمللي در پيش گرفته و براي مهار اين تخلف بايد دست به دست هم داد تا با ائتلافي نظامي عرصه را بر ايران تنگ کرد. امنيتي کردن فضاي غرب آسيا و خليج فارس يک منفعت غيرقابل انکار هم براي دونالد ترامپ دارد که آن را ميتوان در عبارت خالي کردن جيب عربستان سعودي و امارات با فروش سلاح بيشتر آنهم در يک سال و نيم مانده به انتخابات 2020 در امريکا دانست. داستاني که ترامپ و تيم وي براي مقصر جلوه دادن ايران در تنشهاي اخير در منطقه خليج فارس تعريف ميکنند اشارهاي به اقدامهاي مخربي عليه ايران ندارد که از يک سال و سه ماه پيش با کنارهگيري از توافق هستهاي آغاز و در آخرين حلقه آن به توقيف نفتکش حامل نفت ايران رسيده است. تيم ترامپ تلاش ميکند به جهان بگويد سياست فشار حداکثري و تحريم اقتصادي که ما عليه ايران اعمال کردهايم در نتيجه ماجراجوييهاي اين کشور در حوزههاي منطقهاي، هستهاي و موشکي است. روايتي که شايد اگر ترامپ هواي متحدان سنتي امريکا در دو سال و نيم اخير را داشت خريدار پيدا ميکرد اما ميتوان گفت که يکجانبه گرايي ترامپ در عرصه بينالمللي به تير به خودي اين کشور در مواجهه با ايران و تلاش براي ائتلافسازي عليه آن تبديل شده است. قريب به يک ماه قبل بود که مايک پمپئو، وزير خارجه دولت دونالد ترامپ اعلام کرد امريکا تلاش ميکند ائتلافي را در خليج فارس براي محافظت از نقل و انتقال آرام انرژي ايجاد کند. هرچند مايک پمپئو در اظهارنظرهاي شفاهي ادعا کرد هدف از اين ائتلاف مقابله با ايران نخواهد بود اما بازيگران منطقهاي و فرامنطقهاي از ميان خطوط و با توجه به برآيند سياستهاي ضدايراني دونالد ترامپ در قريب به سه سال گذشته مطمئن شدهاند که واشنگتن براي چندمين بار ائتلافسازي عليه تهران را با زرورق تامين امنيت تنگه هرمز و ثبات در خليج فارس دنبال ميکند. مشخص نيست که واشنگتن دقيقا از کدام کشورهاي منطقهاي و فرامنطقهاي براي حضور در اين ائتلاف درخواست کرده است اما انتشار روزانه اخبار متفاوت نشان ميدهد که بسياري از کشورها مخالفت خود را با پيوستن به چنين ائتلافي که اگر بر آتش معرکه نيفزايد از شعلههاي آن کم هم نخواهد کرد اعلام کردهاند. تلاش براي تحريک لندن شايد در ميان کشورهاي باقيمانده در برجام بريتانيا سختترين روزها را ميگذراند. لندن گرفتار اما و اگرهاي برگزيت است، ترزا مي تازه جاي خود را به بوريس جانسون داده، رابطه لندن و واشنگتن تحتالشعاع استعفاي اجباري سفير بريتانيا در امريکا قرار گرفته و همزمان هر فردي که ساکن خانه شماره 10 داونينگ استريت شود نميتواند از کاخ سفيد فاصله شاياني بگيرد. به تمام اين دغدغهها، تنش جديد ميان ايران و بريتانيا برسر نفتکشها را هم اضافه کنيد. نفت ايران در دوره تحريمها در جبلالطارق به دستور بريتانيا توقيف شده و نفتکش بريتانيا در توقيف ايران است. افشاگري رسانه انگليسي گاردين درباره تحت فشارقرارگرفتن بريتانيا توسط امريکا براي توقيف نفتکش حامل نفت ايران اين گمانه را تاييد کرد که کاخ سفيد به دنبال شريکي براي خود ميگردد. مجموعهاي از عواملي که در بالا گفته شد واشنگتن را به اين نتيجه رسانده که ميتواند با کار بر روي بريتانيا، شکافي در ميان تروييکاي اروپايي حاضر در برجام ايجاد کرده و با سواري روي موج به راه افتاده لندن را با خود عليه ايران به خصوص پس از توقيف نفتکشش در خليج فارس همراه کند. واکنش بريتانيا به اقدام ايران در توقيف نفتکش اين کشور از همان فراز و فرودهايي برخوردار است که پيشبيني ميشد. لندن ميگويد به دنبال تنش با تهران نيست اما براي توصيف اقدام ايران دقيقا همان کلمهاي را به کار ميبرد که محمدجواد ظريف، وزير خارجه کشورمان براي توصيف توقيف نفتکش حامل نفت ايران استفاده کرد: راهزني دريايي. اگر تهديدهاي تهران توسط لندن در رسانهها بازتاب بيشتري دارد همزمان در پشت پرده بريتانيا چهرهاي مانند عادل عبدالمهدي نخست وزير عراق را براي تنشزدايي از رابطه ميان تهران و لندن به عنوان واسطه راهي تهران ميکند. ظواهر امر حاکي از آن است که بريتانيا پس از قرار گرفتن در عمل نسنجيده انجام شده در توقيف نفتکش حامل نفت ايران تلاش ميکند سطح تنش را مديريت و سپس کاهش دهد. در حالي که لابيهاي واشنگتن براي همراه کردن کشورها با خود در ائتلاف نظامي در خليج فارس ادامه دارد، جرمي هانت، وزير خارجه بريتانيا در آخرين اظهارنظر خود تلويحا چنين همراهي با واشنگتن عليه تهران از سوي لندن را رد کرده است. هانت در اظهارنظري که شامگاه يکشنبه داشت ضمن درخواست از ايران براي آزادي فوري نفتکش انگليسي و خدمه آن اعلام کرد که اين کشور به دنبال تاسيس يک نيروي اروپايي براي حفاظت از کشتيهاي اروپايي است. هانت با اشاره به اينکه ما سطح امنيتي کشتيهاي عبوري از تنگه هرمز را به 3 افزايش خواهيم داد، گفت: «قصد داشتيم که تلاشها براي حل مشکل نفتکش گريس 1 که تحريمهاي اروپا را نقض کرد افزايش دهيم.لندن توقيف گريس 1 را به خواست امريکا انجام نداده بلکه به دليل تحريمهاي سوريه اين کار را انجام داده و به ايران گفتهايم اگر مطمئن شويم نفت گريس 1 به سوريه نميرود، از آزادي آن حمايت ميکنيم.» وزير امور خارجه انگليس با تاکيد بر اين موضوع که به دنبال تقابل با ايران نيستيم افزود: «اما اگر ايران بخواهد تنشها را افزايش دهد، بايد هزينه حضور يک نيروي بزرگ غربي را در منطقه بپذيرد.» هانت نخستين اقدام اين کشور را اعزام کشتي جنگي «دانکن» به خليج فارس در روز 29 جولاي (6 تيرماه) اعلام کرد. وزير خارجه بريتانيا در بخشهاي ديگري از سخنانش تاکيد کرد که راه واشنگتن و لندن در برجام از هم جدا شده اما در ساير موضوعات به خصوص مسائل امنيتي دو کشور با هم مشورتهايي دارند. پس از جرمي هانت، «کارن پيرس»، نماينده انگليس در سازمان ملل متحد تأکيد کرد دولت اين کشور به دنبال درگيري با ايران نيست. «پيرس» درباره توقيف نفتکش تحت پرچم انگليس گفت: «دنبال درگيري با ايران نيستيم.» اين مقام انگليسي هم تکرار کرد که کشورش در حال رايزني براي راهاندازي قوايي جهت تضمين آزادي تردد دريايي است. البته وي اشارهاي به امريکايي يا اروپايي بودن اين قوا نکرد. در انتظار تصميم بوريس جانسون تنش بيشتر در خليج فارس چيزي نيست که جامعه جهاني به خصوص کشورهاي اروپايي به دنبال آن باشند. هرچند که تروييکاي اروپايي ميگويند برجام پروندهاي جدا از تنشهايي است که ميان ايران و اروپا وجود دارد اما همه ميدانند که با توجه به قرار گرفتن برجام در بخش «مراقبتهاي ويژه» اختلافهاي غيربرجامي ميتواند خروج ايران از توافق هستهاي را رقم بزند. سايت نشنال درباره بيميلي اروپاييها به حضور در ائتلافي عليه ايران مينويسد: طرح تشکيل ائتلافي اروپايي براي مقابله با آنچه که تنشهاي ايران خوانده ميشود غيرواقعي است. جرمي هانت پس از اختلافهاي به وجود آمده با ايران ميگويد که بريتانيا چنين طرحي را دنبال ميکند اما اين اظهارنظر تنها 24 ساعت پيش از آن انجام شد که نخستوزير بعدي بريتانيا مشخص شود. در حال حاضر هنوز مشخص نيست که نخستوزير تازهنفس چگونه ميخواهد با بحران توقيف نفتکش بريتانيا در ايران برخورد کند. يک ديدگاه اين است که رابطه حسنه بوريس جانسون با شخص دونالد ترامپ ميتواند منجر به همراهي بيشتر لندن با واشنگتن در اقدام عليه ايران شود. نشنال به نقل از يک استاد روابط بينالملل مينويسد: به نظر نميرسد که ساير کشورهاي اروپايي مانند بريتانيا تمايلي به شکل دادن به چنين ائتلاف اروپايي عليه ايران داشته باشند. کشورهاي اروپايي تمايلي ندارند در مسيري گام بگذارند که ايران را بيش از امروز تحريک کرده و تنشها را افزايش بدهند. براي اتحاديه اروپا فرجام برجام بسيار مهم است و بنابراين ترجيح ميدهند بدون دست زدن به اقدام تحريکآميز جديدي سياست دولت جديد به نخستوزيري بوريس جانسون نسبت به ايران را نظاره کنند. شايد اگر چرخشي در سياستهاي بريتانيا در قبال ايران چه در حوزه برجام و چه ساير حوزهها صورت بگيرد، کشورهاي اروپايي هم تغييراتي را عملي کنند. نشنال در ادامه به نقل از استاد روابط بينالمللي دانشگاه Open مينويسد: افزايش حضور نظامي در منطقه هيچ کمکي به حل بحران نخواهد کرد. نه فقط بريتانيا بلکه همه کشورها بايد براي کاستن از سطح تنش دست به اقدامهايي نزنند که ايران را بيش از پيش تحريک کند بلکه بايد به ديپلماسي متوسل شوند. نشنال در ادامه مينويسد: بريتانيا هنوز به درخواست امريکا براي پيوستن به ائتلاف عليه ايران پاسخ نداده است و اين در حالي است که مايک پمپئو اخيرا در مقام هشدار يا شايد هم طعنه به بريتانيا گفته خودش بايد مراقب کشتيهايش در منطقه خليج فارس باشد. شايد در فاصله زماني که بوريس جانسون اعضاي کابينه خود را معرفي کند، شرايط هم تا حدودي تغيير کرده باشد. جانسون در سخنراني خود پس از پيروزي از هانت به عنوان فردي با ايدههاي عالي ياد کرد و حالا اروپا بايد ببيند که آيا يکي از اين ايدهها همان طرح تشکيل ائتلاف نظامي اروپايي در منطقه خليج فارس است؟ چرا لندن به واشنگتن «نه» گفت؟ راديو ملي امريکا در برنامهاي به بررسي دلايل امتناع بريتانيا از پيوستن به ائتلاف نظامي امريکا در منطقه براي آنچه که محافظت از کشتيراني آزاد خوانده پرداخت و گفت: بريتانيا با پرهيز از پيوستن به اين ائتلاف و البته اظهارات اخير هانت همزمان دو پيام داده است: نخست آنکه از اقدام ايران در توقيف نفتکش خود بسيار عصباني است و دوم آنکه نميخواهد در سياست فشار حداکثري عليه ايران با امريکا همراه شود. در اين ميان سوالي که پيش ميآيد اين است که اگر بريتانيا با ائتلاف امريکا همراه نشود چه برنامهاي براي محافظت از کشتيهاي خود در منطقه خواهد داشت؟ هانت ميگويد قصد دارد ائتلافي از کشورهاي اروپايي ايجاد کند. هيچگونه جزييات بيشتري درباره اين ائتلاف وجود ندارد و حتي نميدانيم کدام کشورهاي اروپايي ممکن است به آن بپيوندند. در داخل بريتانيا بسياري از اينکه لندن نتوانسته از نفتکش خود در منطقه خليج فارس محافظت کند خشمگين هستند و شايد سادهترين راه پيوستن به ائتلاف مدنظر امريکا باشد اما لندن فعلا اين گزينه را کنار نهاده است. هانت تاکيد کرده از آنجا که بريتانيا در برجام است قصد ندارد به کمپين سياست فشار حداکثري عليه ايران بپيوندد و اين مساله يکي از نشانههاي شکاف جدي ميان انگليس و امريکا پس از کنارهگيري ترامپ از توافق هستهاي است. با اينهمه برخي از کارشناسان ميگويند بايد اين احتمال را هم در نظر گرفت که شايد اگر تنش در منطقه خليج فارس بيشتر شود اروپاييها دوباره ولو حداقلي به واشنگتن در مسير تامين امنيت عبور و مرور کشتيها در خليج فارس نزديک شوند. مسکو: دعوت نشديم دولت ترامپ که در قريب به سه سال گذشته بارها در ائتلافسازي عليه ايران چه در صحن شوراي امنيت يا همين اواخر در شوراي حکام آژانس بينالمللي انرژي اتمي شکست خورده اينبار تلاش ميکند غوغايي به راه نيندازد. برهمين اساس ليست مشخصي از کساني که درخواست امريکا براي پيوستن به چنين ائتلافي را دريافت کردهاند وجود ندارد. «ميخاييل بوگدانوف» معاون وزير امور خارجه روسيه در گفتوگو با خبرگزاري روسي «اسپوتنيک» در خصوص پيوستن به ائتلاف دريايي واشنگتن در تنگه هرمز گفت که روسيه هيچگونه پيشنهادي درباره پيوستن به اين ائتلاف دريافت نکرده است. وي در اين خصوص توضيح داد: «هيچکس هيچچيزي به ما پيشنهاد نداده است. افراد معمولا تماسهايي ميگيرند و ميگويند چه چيزي ميخواهند و ايدههايشان را مطرح ميکنند. به عنوان مثال، ما پيشنهاد خود در خصوص امنيت جمعي در تنگه هرمز را مطرح ميکنيم. امروز، يکبار ديگر، آن را ارايه ميدهيم و آن را منتشر ميکنيم، با اينحال، شخصا به هيچ عنوان نميدانم پيشنهاد همکاران امريکايي ما چه چيزي است». توکيو: به ائتلاف نميپيونديم ژاپن نيز از جمله کشورهايي است که ظاهرا بيميلي خود را نسبت به حضور در ائتلاف نظامي با امريکا در منطقه تنگه هرمز اعلام کرده است. اين مخالفت ژاپن در حالي صورت گرفته که گفته ميشود «جان بولتون» مشاور امنيت ملي کاخ سفيد با هدف جلب حمايت ژاپن براي تشکيل ائتلاف نظامي دريايي در تنگه هرمز به «توکيو» سفر کرده بود. پس از رايزنيهاي بولتون، سخنگوي ارشد دولت ژاپن تصريح کرد که هيچ تغييري در موضع پيشين اين کشور به وجود نيامده و بنابراين توکيو اعزام نيرو براي پيوستن به ائتلاف دريايي امريکا را بررسي نميکند.