پیروزی با کمترین هزینه
فرارو/ متن پيش رو در فرارو منتشر شده و انتشار آن به معني تاييد تمام يا بخشي از آن نيست بريتانيا در اقدامي که ممکن است نشاندهنده تمايل لندن براي تنشزدايي با تهران باشد، به رغم مخالفت آمريکا، نفتکش توقيفشده ايران را آزاد کرد. برخي معتقدند اين امر، براي ايران يک پيروزي کمهزينه بود. روز پنجشنبه به رغم درخواست آمريکا براي ادامه توقيف نفتکش گريس-۱، ديوان عالي منطقه جبل الطارق به آزادي اين نفتکش حکم کرد. اما آمريکا، که نتوانسته بود از صدور حکم آزادي نفتکش ايراني توسط مقامات جبل الطارق جلوگيري کند، اين بار خودش براي توقيف نفتکش گريس-۱ حکم صادر کرد. جسي ليو، دادستان منطقه کلمبيا، با صدور بيانيهاي اعلام کرد بر اساس شکواييه دولت آمريکا، نفتکش گريس ۱، نفت خام آن و ۹۹۵ هزار دلار، به عنوان جريمه، مشمول اين توقيف ميشوند. نفتکش گريس ۱، در چهارم ژوئيه، هنگام عبور از تنگه جبل الطارق توسط نيروهاي دريايي ويژه بريتانيا به اتهام نقض تحريمهاي نفتي اتحاديه اروپا عليه سوريه توقيف شد. ايران اين اتهام را رد کرده است. با وجود رفع توقيف گريس ۱ در روز پنج شنبه، اين نفتکش هنوز در سواحل جبل الطارق لنگر انداخته و معلوم نيست که دقيقا چه زماني حرکت ميکند. روزنامه «جبرالتار کرونيکل» از قول منابع ناشناس مدعي شد که نفتکش ايراني منتظر رسيدن شش خدمه، از جمله يک ناخدا، بوده و بعيد است که قبل از روز يکشنبه حرکت کند. مداخله آمريکا در لحظات آخر نيز ممکن است در روند آزادي اين نفتکش اختلال ايجاد کند. اگر چه ممکن است نفتکش گريس ۱ توسط آمريکا توقيف شود، اما به هر حال، نفتکش از سوي بريتانيا آزاد شد. آن هم بدون اينکه ايران تعهدي بدهد که اين نفتکش به مقصد خاصي نرود. بريتانيا قبلا گفته بود ايران بايد تعهد دهد که نفتکش توقيف شده به سوريه نرود. اما همزمان با آزادسازي اين نفتکش سيد عباس موسوي، سخنگوي وزارت خارجه ايران، به باشگاه خبرنگاران جوان گفته است ايران براي آزادي نفتکش گريس ۱ هيچ تعهدي نداده است. افزون بر اين، موسوي بر حمايت ايران از سوريه تاکيد کرد و گفت: «از سوريه در همه حوزهها از جمله نفت و انرژي حمايت ميکنيم. اين کار قانوني است و به هيچ کشور ثالثي ربط ندارد. جمهوري اسلامي ايران به هر مشتري قديمي و تازهاي که بخواهد، نفت خود را ميفروشد.» "پيروزي مقاومت" شايد به همين دليل، برخي محافل رسانهاي در منطقه از پيروزي ايران در نزاع نفتکشها با بريتانيا خبر دادند. در همين رابطه، روزنامه الاخبار لبنان نوشت: «"آدريان دريا" يا "گريس ۱" سابق، به مبدأ خود در ايران بازنميگردد، بلکه به مقصد سرياش در درياي مديترانه ميرود. با دود غليظي که ديروز از آن در جبل الطارق مشاهده شد، (آدريان دريا)، مانند صحنه سرنگوني پهپاد آمريکايي، راند (بازي) نفتکشها را به نفع ايران به پايان رساند و موضع ايران را بيش از پيش در برابر کارزار ناکام آمريکا تقويت کرد و موفقيت شرطبندي ايران را درمورد استراتژي جديد "مقاومت فعال" نشان داد.» به گفته اين روزنامه، پيروزي ايران در نزاع نفتکشها، فقط به کسب امتياز محدود نيست، بلکه مهمتر از همه، موفقيت ايران در ناکام کردن تلاشهاي آمريکا براي بستن دستان ايران در تثبيت معادلات بازدارندگي است. آمريکاييها ميخواهند تحريمها عليه ايران بدون سروصدا و هياهوي فراوان ادامه يابند و ايران بدون اينکه بتواند هزينههاي نزاع را به طرف مقابل تحميل کند، توسط تحريمها از پاي درآيد. جانسون نميخواهد از ايران "سيلي" بخورد با روي کار آمدن بوريس جانسون، در بريتانيا، گمانههاي زيادي درباره احتمال نزديکي او به دولت دونالد ترامپ مطرح شد. برخي حتي جانسون را ترامپ بريتانيا ناميدند و از احتمال تکرار سناريوي نزديکي توني بلير به جورج بوش پسر در جنگ عراق سخن گفتند. خاصه آنکه ترامپ نشان داده است که علاقه وافري به نزديکي به دولت جديد بريتانيا دارد. اما ماجراي نفتکش جبل الطارق نشان داد که تکرار سناريوي بلير و بوش در دوره کنوني ممکن است مقدور نباشد. مقامات آمريکا چند بار از جبل الطارق درخواست کردند که آزادي گريس ۱ را به تاخير بياندازند و حتي هنگامي که ديوان عالي جبل الطارق با رد درخواست آمريکا به آزادي نفتکش ايراني مبادرت کرد، يک مقام قضايي آمريکا مستقيما حکم توقيف گريس ۱ را صادر کرد. الاخبار معتقد است که دولت جديد جانسون مايل نيست با آمريکاييها همراهي کند و "سيليهاي" بيشتري از ايران بخورد. بلکه جانسون مايل است که تحرکات ديپلماتيک را مجددا فعال کند. گزينه پرمخاطره، اما موفق اما فعالسازي تحرکات ديپلماتيک، در واقع نتيجه گزينهاي بود که در وهله اول مخاطرهآميز به نظر ميرسيد. به گفته الاخبار، زماني که بريتانيا نفتکش گريس ۱ را توقيف کرد؛ ايران فقط دو گزينه داشت که هر کدام ممکن بود تبعات خطرناکي داشته باشد. گزينه اول اين بود که ايران سکوت اختيار کند و اقدامي عليه بريتانيا انجام ندهد. چنين کاري، ممکن بود راه را براي توقيف ساير نفتکشهاي ايران هموار کند و لذا صفر کردن صادرت نفت اين کشور را تسهيل ميکند. اما گزينه دوم، اين بود که ايران واکنش نشان دهد و در اقدامي متقابل يک نفتکش بريتانيايي را توقيف کند. اما چنين اقدامي هم ممکن بود به آمريکاييها بهانهاي براي تاسيس يک ائتلاف نظامي دريايي در خليج فارس و تنگه هرمز بدهد. علاوه بر اين، گزينه دوم، ريسک درگيري نظامي ميان ايران و طرفهاي غربي را به همراه داشت. چرا که کشتيهاي نظامي بريتانيا و آمريکا در خليج فارس حضور چشمگيري داشتند. اما به تعبير الاخبار، «خبرگي و تدبير سياسي» ايران باعث شد که گزينه دوم با کمترين هزينه اجرا شود. ايران ابتدا، يک کارزار ديپلماتيک گستردهاي را آغاز کرد و اشتباه بودن اقدام بريتانيا را برجسته کرد. همچنين به کشورهاي مخالف، خصوصا اروپاييها، فهماند که اقدام بريتانيا به ضرر همه خواهد بود. پس از انجام اقدامات حقوقي، ايران گام دوم، يعني توقيف نفتکش انگليسي استينا ايپمرو، را برداشت. استمرار تحرکات ديپلماتيک ايران در ماجراي آزادي نفتکش گريس ۱، اقدامات ديپلماتيک و حقوقي زيادي انجام داد. نفتکش ايراني آزاد شد، اما اين تحرکات هنوز ادامه دارد. ۱۹ آگوست، محمد جواد ظريف، وزير امور خارجه ايران، به سه کشور اروپايي، از جمله فنلاند، سفر ميکند. دليل اين سفر واضح است. اواخر ماه جاري ميلادي وزراي خارجه اتحاديه اروپا در فنلاند جلسه دارند. آنگلا مرکل، صدر اعظم آلمان، چند روز پيش گفته بود در اين جلسه مسئله ائتلاف دريايي در خليج فارس بررسي خواهد شد. ظريف در اقدامي پيشدستانه قبل از برگزاري اين نشست به فنلاند ميرود. بر اساس اعلام وزارت خارجه فنلاند «روابط دو جانبه، مسائل منطقهاي و بين المللي، مسائل مربوط به حقوق بشر و رياست دورهاي فنلاند بر اتحاديه اروپا» از جمله محورهاي گفتگوهاي محمد جواد ظريف با مقامات فنلاند خواهد بود. با اين حال وزارت خارجه فنلاند گفته است احتمال مذاکره با طرف ايراني بر سر تنش در خليج فارس نيز وجود دارد.