روزنامه سازندگي/
متن پيش رو در سازندگي منتشر شده و انتشار آن به معني تاييد تمام يا بخشي از آن نيست
اساسا صنعت خودرو در ايران بر چه مبنايي استوار است و راهبردها و سياستهاي کشور در حوزه صنعت خودرو بر چه پايهاي تعريف شده است؟ يعني بازار خودرو چگونه شکل ميگيرد، و چگونه کنترل و مديريت ميشود؟ نوسانات اين بازار معلول چه عواملي است؟ مبناي قيمتگذاري در اين بازار چيست؟ و بهطور کلي نقش تاثيرگذار در اين صنعت و بازار حاصل از آن تابع چه پارامترهايي ميشود؟ آنچه در اين رابطه اهميت دارد اين است که اين صنعت داراي يک بازار بزرگ و تاثيرگذار است و ذائقه هر ايراني با داشتن خودرو و حتي تنوعطلبي و بورسبازي در اين بازار عجين شده است، لذا بازاري است که به طور اتوماتيک تقاضاهاي بسياري به انتظارش نشستهاند و صفهاي طويلي بيصبرانه براي رسيدن به کليدش لحظهشماري ميکنند و مشتريان انسانهاي حرفگوش کن و در واقع تسليمشدگاني هستند که در آرزوي نشستن بر يک چهار چرخ راهي جز اطاعت محض ندارند.با نگاه اقتصادي به موضوع، بازاري است انحصاري که ساليان درازي است، که دوام و حياتش مديون و مرهون اين انحصار است، زيرا ورود خودروي مناسب و با کيفيت براي عدم ايجاد رقابت و حفظ قدرت انحصار اين بازار، گاهي با تعرفه سنگين مواجه است و گاهي به طور کلي صورت مسئله پاک ميشود و اساسا ورود خودروي خارجي ممنوع ميشود تا نکند گرد و غباري بر جبين اين کودک رنجور اما مورد لطف و کرامت و تعيينکننده وارد شود.ابزار انحصار و حمايتهاي همهجانبه و عدم ايجاد بستر براي به وجود آمدن رقابت در اين بازار منجر به اين شده است که اين صنعت احساس نياز به تحولآفريني در خود را ناديده انگارد و در بيکيفيتي محض در جا بزند و انديشهاي خلاقانه در آن شکل نگيرد.تا جايي که پرايد سالهاست بر خيابانهاي شهر و جادههاي بيرونيمان جولان ميدهد و در پي هر تصادفي عمدتا يک طرف ماجرا است که دائمالحضور است.
در حوزه قيمت نيز در کورس رقابت پيشتاز است و عدد چهل ميليوني را هم جسورانه به نام خود ثبت کرده است.موضوع بعدي که در اين بازار رخ مينمايد بحث قيمت است. او آزادانه بدون حضور رقيب و کاملا در يک فضاي امن و آرام تعيين قيمت ميکند و در اين عرصه نيز جولان ميدهد. به طوري که حق طبيعي آن هم هست چون در اقتصاد وقتي تقاضا وجود دارد عرضه تعيينکننده است و در يک بستر انحصاري است که اين موقعيت فراهم ميشود. از سويي مديريت هم دولتي است بنابراين حاشيه امنيت برقرار است چون اگر قرار است امر و نهي کنيم براي ديگران است يعني بخش نحيف خصوصي نه براي خودي که بايد با اقتدار حمايتش کرد.در اين بين وقتي که موضوع سياسي مثل شرايط تحريم پيش ميآيد از صنعتي که اين همه حمايت شده و در پر قو نگهداري شده است، انتظار ميرفت طي اين ساليان دراز اين قدر اهميت ميداشت که در چنين شرايط سختي بتواند همين خودروي مورد نقد و با کيفيت پايين را بسازد و تحويل دهد. حتما ميبايست انديشهاي ميکردند که امروز دستشان در مقابل تحريم بالا باشد اما نهتنها کاري نکردند بلکه اين وضعيت را دستآويزي براي رکود و افزايش قيمتهاي آنچناني قرار دادند. دقيقا برخلاف آنچه انتظار ميرفت.امروز خبرهايي به گوش ميرسد که بسيار ناراحتکننده و دردآور است، زيرا انحصار را سخاوتمندانه هديه کرديم، بستر ايجاد رقابت را در گلو خفه کرديم، در حوزه قيمتگذاري عنان اختيار را به متوليان امر تقديم داشتيم، دو انتظار حداقلي داشتيم يکي در شرايط سخت همين وضعيت موجود حفظ شود و دست نيازمان دراز نباشد و محدوديت ارزيمان در جاي ديگري هزينه شود که نشد.و البته درد گرانتري که بر دوشمان سنگيني ميکند اخبار منتشره در خصوص مسدود شدن حسابهاي يکي از اين شرکتهاي بزرگ و ممنوعالخروجي مديرعامل ديگري است که در کنار اين همه ناز و نعمت و سفره و خوان بر افراشته و تحميل شده به جامعه و مشتريان، انتظار سلامت و شفافيت وجود داشت که عملکرد اين افراد به افزايش بياعتمادي در جامعه دامن زد. لذا سه عامل انحصار، تحريم و فضاي غبارآلود در شفافيت در اين بازار به عنوان عوامل تهديدکننده و تشويشآور ذهن مخاطبان را به خود مشغول ساخته است، در حوزه انحصار مسئله کيفيت و قيمت به عنوان عوامل تحميلي و الزامآور نقش ايفا مينمايند و خريداران چارهاي به جز پذيرش و پرداخت هزينه آن را ندارند و در فضاي محدود و بسته راه گريزي وجود ندارد.
بنابراين صرفا در اندک زماني که معبري در حوزه ورود خودرو باز ميشود آن هم با تعرفههاي گمرکي سنگين نيمچه نفسي در بازار آن هم براي متمولين شکل ميگيرد. کما اينکه سازمان حمايت از مصرفکننده اعلام کرده که «فقط از طريق نمايندگيهاي مجاز و قيمتهاي اعلام شده پيشخريد نماييد»؛ نهايتا در اين بازار آشفته سر و کله فرصتطلبان و کلاهبرداران نيز پيدا ميشود.دو عامل انحصار و تحريم زمينه و بستر فساد را چه در عرصه رسمي و غيررسمي به دنبال ميآورد و از اين رهگذر اين مردم هستند که آسيب ميبينند و تاوان عدم مديريت صحيح در اين صنعت و به تبع آن بازار ايجاد شده را ميپردازند.
*غلامرضا پناه
بازار