پراکندگی و شکاف در گروه۷
دنياي اقتصاد/ متن پيش رو در دنياي اقتصاد منتشر شده و انتشار آن به معني تاييد تمام يا بخشي از آن نيست رهبران گروه ۷ ديروز شنبه ۲ شهريور ماه به فرانسه رسيدند تا نشست سه روزه در شهر ساحلي بياريتز ميان قدرتهاي ۷ کشور بزرگ صنعتي در جهان برگزار شود. «ريچارد لو» و «جان چالمرز» در گزارش ۲۴ اوت در رويترز نوشتند اين نشست ميان قدرتهاي صنعتي جهان درحالي برگزار ميشود که رويارويي آمريکا و چين درخصوص مساله حمايتگرايي اقتصادي [پروتکشنيسم] بالا گرفته و موضوعات اقليمي، تجاري و مساله ايران، باعث شده تا کار امانوئل مکرون براي ارائه نتايج ملموس در اين نشست دشوار شود.
اين نشست سهروزه در شهر ساحلي «بياريتز» در حاشيه اقيانوس اطلس در بحبوحه اختلافات جدي بر سر مجموعهاي از مسائل جهاني درحال برگزاري است؛ اختلافاتي که خطر پراکندگي و شکاف ميان گروهي از کشورها را به همراه دارد که در تقلا هستند تا مجموعهاي منسجم را گرد هم آورده و حول يک ميز بنشانند. امانوئل مکرون، رئيسجمهوري فرانسه بهعنوان ميزبان اين نشست، خواستار تمرکز رهبران بريتانيا، کانادا، آلمان، ايتاليا، ژاپن و آمريکا بر سر اموري چون دفاع از دموکراسي، برابري جنسيتي، تحصيلات و تغييرات آب و هوايي شده است؛ وي همچنين مقاماتي از آسيا، آفريقا و آمريکاي لاتين را نيز بهعنوان ميهمان به اين مجمع دعوت کرده تا تمام کشورها درخصوص موضوعات مذکور مشارکت داشته باشند.
«لو- چالمرز» در گزارش خود ميافزايند، اما اوجگيري جنگ تجاري ميان چين و آمريکا، تلاش دولتهاي اروپايي براي تنشزدايي ميان تهران و واشنگتن و نيز بيانيههاي جهاني در محکوميت آتشسوزيهاي عمدي در جنگلهاي آمازون، دستور کار مکرون را تحتالشعاع قرار داده است. ستيزهجوييهاي پرسابقه دونالد ترامپ، رئيسجمهور آمريکا در گردهماييهاي چندجانبه -که نشست سال پيش گروه ۷ را به نتايجي نامطلوب ختم کرد- حاکي از آن است که نميتوان در نشست امسال نيز اميدي براي توافقات قابل توجه داشت. دولت فرانسه تصميم گرفته براي اجتناب از بروز يک ناکامي ديگر، سخني از بيانيه نهايي درباره نتايج نشست به ميان نياورد. استوارت پاتريک، از شوراي روابط خارجي آمريکا، ميگويد: «امانوئل مکرون، رئيسجمهوري فرانسه... اين نشست را فرصتي براي برقراري مجدد چندجانبهگرايي، ارتقاي دموکراسي و تعديل جهاني شدن ميداند تا کارآيي آن براي همه تضمين شود؛ احتمال غالب آن است که اين گردهمايي، نقاط ضعف ايدئولوژيک، اقتصادي و سياسي که انسجام غربي و همکاري بينالمللي را تهديد ميکند، از خود نشان دهد.»
ناظران سياست خارجي بهدليل آنکه ترامپ سال گذشته نشست گروه ۷ در «شارلووي» کانادا را زودتر از ديگر رهبران ترک کرد، اين مجمع را با عنوان «گروه شش بهعلاوه يک» (G۶+ ۱) ناميدند. مقامهاي آمريکايي ميگويند ترامپ سياستهاي کاهش ماليات و مقرراتزدايي خود را در اين نشست بيان و از ديگر همپيمانان خواهد خواست براي مقابله با مشکلات اقتصاد جهاني، از خطمشي او پيروي کنند. ترامپ چند ساعت قبل از ترک آمريکا به مقصد بياريتز، واکنشي شديد به اقدام اخير چين نشان داد. چينيها به تازگي در عملي تلافيجويانه، کالاهاي آمريکايي بيشتري را در تعرفههاي وارداتي وضع شده لحاظ کردهاند. ترامپ حتي به شرکتهاي آمريکايي دستور داده تا به طريقي به فعاليت خود در چين خاتمه دهند. با اين حال طبق قانون، رئيسجمهور آمريکا نميتواند اين شرکتها را وادار به خروج سريع از چين بکند. ترامپ در توييتي نوشت: «کشور ما بهطرز احمقانهاي تريليونها دلار به چين طي سالهاي متمادي باخته است. ما نيازي به چين نداريم و صادقانه بگويم، بدون آنها ثروتمندتريم.» شيجينپينگ، رئيسجمهور چين، در ليست مدعوين اين نشست گروه ۷ در فرانسه ديده نميشود.
موضوع برگزيت در بريتانيا هم از جمله مسائل قابل ملاحظه اين نشست است. گزارشگران رويترز چنين مينويسند: «آنچه بر تحولات غيرقابل پيشبيني ميافزايد واقعيات جديد مربوط به برگزيت است: کمرنگ شدن حضور و نفوذ اين کشور در اروپا و اتکاي بيشتر به آمريکا.» بوريس جانسون، نخستوزير جديد بريتانيا، تمايل دارد ميان بريدن از همپيمانان اروپايي و نرنجاندن ترامپ و احتمالا جلوگيري از بروز مانع براي مراودات تجاري آتي با آمريکا تعادل برقرار کند. امروز صبح (يکشنبه ۳ شهريورماه) ترامپ و جانسون به رايزني دوجانبه خواهند پرداخت. با وجود اين، ديپلماتها امکان به توافق رسيدن اين دو رهبر غربي را پايين ميدانند و دليل آن را اين مساله ميدانند که بريتانيا درباره امور ايران، مراودات تجاري و تغييرات اقليمي، همسويي نزديکي با اروپا دارد. يکي از ديپلماتهاي ارشد حاضر در نشست گفت: «گروه پنج بهعلاوه دو (G۵+ ۲) وجود نخواهد داشت.» جانسون در آغاز نشست گفته بود که بريتانيا پس از خروج از اتحاديه اروپا، نه از تعهدات جهاني خود عقب خواهد نشست و نه باور به نظم جهاني را از دست خواهد داد.
اين اظهارنظر، پاسخ قاطع او به کساني است که باور دارند ترک اتحاديه اروپا، نفوذ جهاني بريتانيا را کاهش خواهد داد و اين کشور به رويکرد تقابلي و اغلب مناقشهانگيز ترامپ در ديپلماسي روي خواهد آورد يعني آنچه برخي از آن به «چرخش به سوي ترامپ» (pivot to Trump) ياد ميکنند. دولت فرانسه براي دور نگه داشتن تظاهراتکنندگان از محل برگزاري نشست و حفظ امنيت اين نشست، ۱۳ هزار نيروي پليس را بهکار گرفته است. پيش از آغاز نشست در روزهاي يکشنبه و دوشنبه و شروع مذاکرات در مورد اقتصاد جهاني، پرداختن به نابرابري و تغييرات اقليمي، مکرون شنبه شب ميزبان شام رهبران بود. رهبران اتحاديه اروپا همچنين جمعه ۱ شهريورماه جائر بولسونارو، رئيسجمهور برزيل را بهدليل گسترش آتش در جنگلهاي باراني آمازون، مورد انتقاد قرار دادند. به گفته مکرون، بولسونارو در نشست سران گروه بيست -که ماه ژوئن در ژاپن برگزار شد- توجه چنداني به مسائل اقليمي نداشت. رئيسجمهور فرانسه همچنين تهديد کرد که توافق تجاري اتحاديه اروپا و مرکوسور (اتحاديه کشورهاي آمريکاي جنوبي) را وتو خواهد کرد.
سازمان «صلح سبز»، مساله تخريب جنگلها را فوريتي خوانده که رهبران گروه ۷ بايد در راستاي پايان دادن به استفاده از سوختهاي فسيلي و حفاظت از جنگلها، آن را موردتوجه قرار دهند. «ژان فرانکوآ ژوييا»، مدير اجرايي فرانسوي اين سازمان، ميگويد: «مکرون براي بار ديگر، بيانيههايي بيپروا ميدهد که با عمل مطابق نيست.» وي ميافزايد: «فرانسه و ديگر کشورهاي توسعهيافته، از طريق اقتصاد خود و واردات منتج به جنگلزدايي، مسوول وضعيت هولناک آمازون هستند؛ اين شرايط تحت تاثير سياستهاي اشتباه در بخشهايي نظير کشاورزي، صنعت چوب و زيستانرژي، رو به وخامت گذاشته است.» به گفته يک منبع ديپلمات فرانسوي، مشاوران رهبران گروه ۷ درحال طرحريزي اقدامي براي مقابله با اين آتشسوزيها هستند.
«دو باندو»، تحليلگر موسسه کاتو و دستيار ويژه سابق پرزيدنت رونالد ريگان، در تحليلي براي نشريه «نشنال اينترست» در تاريخ ۲۳ اوت نوشت، انتظار نميرود از نشست گروه ۷ دستاورد چنداني حاصل شود. اگرچه، حاضران نشست تلاش دارند مانع بروز اتفاقات سال گذشته شوند که طي آن ترامپ به نحوي مبادرت به تحقير اعضا کرده بود اما انتظارات از نشست امسال هم پايين است. اين تحليلگر ميافزايد هيچ تلاشي هم براي تدوين بيانيه نهايي نشست تا کنون صورت نگرفته است و اين اولين بار از زمان تاسيس اين گروه در سال ۱۹۷۵ است که چنين اتفاقي روي ميدهد. با توجه به شکافهاي موجود ميان اعضا، تلاش براي رفع اين شکافها «بيهوده» است و اين چيزي است که مکرون به آن «بحران بسيار عميق دموکراسي» ميگويد. گروه ۷ ديگر مثل گذشته دست برتر ندارد. اگرچه اعضاي اين گروه همچنان بر اقتصاد جهاني مسلط هستند اما سطح اين تسلط به يک اندازه نيست. طي دهه ۸۰، گروه ۷ چيزي حدود ۷۰ درصد از GDP دنيا را در دست داشت اما امروز اين رقم به کمتر از نصف رسيده است. افزون بر اين، اعضاي اين گروه فقط يکدهم جمعيت دنيا را دارند. تبديل گروه ۸ به گروه ۷ با اخراج روسيه از آن باعث شد اين گروه يکي از اعضاي مهم خود را از دست بدهد؛ هرچند روسيه به لحاظ اقتصادي نسبت به ساير کشورهاي عضو وزن اقتصادي چنداني نداشت اما يکي از وزنههاي قدرت در جهان بود.