مثلث ترس اوپک در بازار نفت
دنياي اقتصاد/ متن پيش رو در دنياي اقتصاد منتشر شده و انتشار آن به معني تاييد تمام يا بخشي از آن نيست نوسان قيمتها در بازار نفت طي روزهاي گذشته تحت تاثير اخبار و اتفاقات متفاوت، سرانجام باعث ورود طلاي سياه به مسير نزولي شد. روي کار آمدن وزير نفت جديد در عربستان و سيگنالهاي مثبت او نسبت به عميقتر شدن توافق کاهش توليد از اولين روز کاري هفته گذشته باعث تقويت بهاي نفت خام شد. در ادامه اخراج مشاور امنيت ملي آمريکا از کاخ سفيد، تبديل به عاملي براي فشار به قيمتها شد. اين عامل اما دوام چنداني نداشت و زير سايه گزارشهاي منتشر شده از کاهش سطح ذخاير نفت خام تجاري آمريکا، رنگ باخت.
اين اتفاق اما نقطه پاياني بر هفته پرماجراي نفت نبود؛ زيرا انتشار گمانههايي از تمايل دونالد ترامپ براي تسهيل تحريمهاي آمريکا عليه ايران و همچنين مورد توجه قرار گرفتن نتايج مايوسکننده جنگ تجاري بر اقتصاد جهاني، باعث بازگشت قيمتها به مسير نزولي شد. به اين ترتيب مواردي که در بالا به عنوان عوامل فشار بر بازار نفت مورد اشاره قرار گرفتند؛ تبديل به محور مذاکرات شانزدهمين نشست کميته نظارتي اوپک و غيراوپک شدند که پنجشنبه گذشته در ابوظبي برگزار شد. به گزارش رويترز، عبدالعزيز بن سلمان، وزير نفت جديد عربستان سعودي، بحث افزايش توليدات شيل آمريکا، وضعيت جهاني اقتصاد و تسهيل احتمالي تحريمهاي ايران از سوي آمريکا را از جمله موارد مهمي ياد کرد که در نشست ياد شده مورد بررسي قرار گرفتند.
در اين نشست اگرچه از کاهش توليد و تعميق آن حمايت شد، اما تصميمگيري و بحث نهايي در مورد آن به نشست ماه دسامبر اوپک در وين موکول شد. در عين حال سکاندار تازه وزارت نفت عربستان، بر اتحاد بيشتر کشورهاي عضو اوپک تاکيد کرد. در کنار اهرمهاي فشار ياد شده، انتشار گزارشهاي نگرانکننده از سوي موسسات معتبر بينالمللي در رابطه با آينده رشد تقاضاي نفت خام نيز از جمله عوامل فشار به قيمتها بود. با دست به دست هم دادن اين عوامل، هر بشکه نفت خام برنت که در روز چهارشنبه از ۶۳ دلار بر بشکه عبور کرده بود، روز گذشته با کاهش قيمتي حدودا ۳ دلاري در محدوده ۶۰ دلار بر بشکه قرار گرفت. براساس اين گزارش، هر بشکه نفت خام برنت در معاملات روز گذشته و تا لحظه تنظيم اين گزارش (ساعت ۱۶:۳۰ به وقت تهران)، با افتي ۱۰ سنتي به ۲۸/ ۶۰ دلار بر بشکه رسيد. نفت خام آمريکا نيز با افت ۳ سنتي، ۰۶/ ۵۵ دلار بر بشکه قيمتگذاري شد. اين شاخص جهاني نفت خام روز چهارشنبه در حالي مرز ۵۸ دلار بر بشکه را پشت سر گذاشت که خروج بولتون از کاخ سفيد افت حدودا ۲ درصدي آن را در پي داشت. با وجود ترميم نسبي قيمت نفت خام آمريکا، اين شاخص هنوز با قيمتهاي روز چهارشنبه فاصله دارد.
در نشست نظارتي اوپک پلاس چه گذشت؟
شانزدهمين نشست کميته نظارتي اوپک و غيراوپک (JMMC) پنجشنبه گذشته برگزار شد تا نخستين حضور عبدالعزيز بن سلمان در قامت وزير نفت عربستان در اين جلسه شکل بگيرد. شاهزاده نفتي عربستان در اين نشست تلاش کرد شدت تمايل خود را از تداوم سلطه اوپک بر بازار جهاني نفت خام نشان دهد. او همچنين در بخشي از اظهارات خود در اين نشست اعلام کرد که اوپک پلاس، در نشست رسمي بعدي در دسامبر، کاهش عميقتر توليدات روزانه خود را بررسي ميکنند. بعد از اين اظهارنظر قيمتها تا حدودي از رشد بازماندند زيرا سرنوشت کاهش عميقتر توليدات؛ دست کم تا سه ماه آينده در هالهاي از ابهام باقي خواهد ماند. در حال حاضر گروه موسوم به اوپک پلاس که از کشورهاي عضو و غيرعضو اوپک تشکيل شده، براي کاهش ۲/ ۱ ميليون بشکه در روز تا پايان سه ماه نخست ۲۰۱۹ تعهد دادهاند. عبدالعزيز که يکشنبه هفته گذشته جانشين خالد الفالح، وزير انرژي عربستان سعودي شد؛ نشست روز پنجشنبه JMMC را سازنده، پربار و شفاف ارزيابي کرد. وزراي انرژي عربستان و روسيه در حاشيه اين نشست، در واکنش به پرسشي درباره چگونگي واکنش اوپک به توييتهاي ترامپ نيز تلويحا پاسخ دادند توجهي به توييتهاي نفتي ترامپ نخواهند داشت. عبدالعزيز بن سلمان، وزير انرژي عربستان در اين زمينه گفت: «از توييتهاي ترامپ غافلگير نشدهام. رئيسجمهور، رئيسجمهور است، ايشان اختيار دارد هر پيغامي ميخواهد در توييترش بگذارد.» الکساندر نواک، وزير انرژي روسيه هم در اين زمينه عنوان کرد: «توجهام بيشتر معطوف به عوامل بلندمدت بازار است تا توييتهاي رئيسجمهور دونالد ترامپ. ما بيشتر به عوامل تاثيرگذار بر قيمت نفت توجه داريم، اما تمرکز اصلي بر توازن بين عرضه و تقاضا است. مشاهده ميکنيد که در زمان توييت ترامپ قيمتها بالا و پايين ميشود، اما پس از مدتي دوباره به جايي که بايد باشد بازميگردد. بنابراين بهنظر من اينها عوامل بنيادي نيست، بنيانهاي بازار بر مبناي حرف نيست بلکه بر مبناي عمل و اقدام است.» يکي از موارد مورد اشاره در بيانيه پاياني نشست JMMC، بالاتر بودن سطح ذخاير نفت خام کشورهاي توسعهيافته از ميانگين پنج سال گذشته بود؛ موضوعي که ميتواند به معناي مازاد عرضه و فشار به قيمتها باشد. در اين ميان عراق و نيجريه، براي همراهي بيشتر با توافق کاهش توليد قول دادند در اکتبر به ترتيب ۱۷۵ هزار و ۵۷ هزار بشکه از سطح توليداتشان بکاهند.
اثر ايران بر بازار نفت
با وجود سيگنالهاي مثبتي که وزير جديد نفت عربستان سعودي به بازار نفت ارسال کرد و همچنين پايبندي ۱۳۶ درصدي کشورهاي عضو و غيرعضو اوپک به توافق کاهش توليد در ماه آگوست، زمزمههاي کاهش محدوديت تحريمها عليه ايران يکي از عوامل فشار به قيمتها بود. آنطور که عبدالعزيز در روز پنجشنبه اعلام کرد، اين موضوع از نگاه اوپک پلاس مغفول نبوده و يکي از بحثهاي نشست JMMC را به خود اختصاص داده است. اگرچه تداوم نگرانيها از کند شدن رشد جهاني اقتصاد و رشد تقاضاي نفت خام همچنان يکي از اهرمهاي فشار بر قيمت نفت خام است؛ اما نميتوان از نقش ايران در نوسانات اخير بازار نفت غافل بود. براساس گزارشهاي موجود، نشانههايي از بهبود روابط تجاري چين و آمريکا پس از تشديد جنگ تعرفهاي اين دو غول اقتصادي مشاهده ميشود. مانند خريد بزرگترين محموله دانه سوياي آمريکا از سمت چين از ماه ژوئن به اين سو. با اين حال اتفاقات اين چنيني از شدت نگراني از عواقب مخرب اين جنگ بر اقتصاد جهاني نکاسته و همچنان شاهد اثر اين درگيري اقتصادي بر سمت تقاضاي روزانه نفت خام هستيم. در اين ميان، آنطور که سيانبيسي گزارش ميدهد، بعد از انتشار اخباري از مذاکرات رئيسجمهوري آمريکا در رابطه با تعديل تحريمها عليه ايران، RBC Capital Markets پيشبيني کرد انعطاف آمريکا در رابطه با تحريمهاي ايران ميتواند به معناي بازگشت روزانه حدود ۷۰۰ هزار بشکه نفت خام ايران به بازارهاي جهاني باشد. اين ميزان ميتواند به صادرات فعلي نفت خام ايران افزوده شود. چنانچه اين حجم از نفت خام روزانه از ايران به بازار جهاني عرضه شود، احتمالا اوپک و متحدانش بايد همراهي بيشتري در کاهش توليد داشته باشند تا مانع افت بيشتر قيمتها در نتيجه اين افزايش عرضه باشند. براساس گزارشهاي موجود، اخبار موافقت دونالد ترامپ با ايجاد انعطاف در تحريمهاي ايران در شرايطي مطرح شد که پيش از آن، بولتون بهعنوان يکي از تندروترين اعضاي کابينه ترامپ، مجبور به ترک کاخ سفيد شد. گفته ميشود تمايل ترامپ و وزير خزانهداري او براي انعطاف در مقابل ايران و مخالفت بولتون با اين موضع، يکي از مهمترين دلايل اخراج مشاور امنيت ملي آمريکا بوده است. پس از خروج اين مهره تندرو از کاخ سفيد، برخي منابع از موافقت ترامپ با طرح فرانسه براي ايجاد خط اعتباري ۱۵ ميليارد دلاري براي ايران با ضمانت خريد نفت ايران در آينده خبر دادند. به اين ترتيب در شرايطي که خروج بولتون از دولت ترامپ خود نشانهاي از کاهش تنشهاي ژئوپليتيک در خاورميانه و علتي براي کاهش قيمت نفت بود؛ نشانههاي کاسته شدن از محدوديتهاي تحريمي ايران که ميتواند عرضه نفت کشور به بازار جهاني را تسهيل کند مزيد بر علت شده و عقبنشيني بيشتر بهاي شاخصهاي جهاني نفت خام را موجب شد.