از برجام تا سوریه روی میز مذاکره

اعتماد/ متن پيش رو در اعتماد منتشر شده و انتشار آن به معني تاييد تمام يا بخشي از آن نيست سارا معصومي| سوريه هشتمين سال بحران را پشت سر مي‌گذارد و در حالي که تلاش‌هاي بين‌المللي براي پايان دادن به بحران در روندي کند پيش مي‌رود اما ابتکار «آستانه» با حضور ايران، روسيه و ترکيه مسير منطقي خود را طي کرده و اندک ‌اندک از فاز نظامي وارد فاز سياسي شده است. نخستين دور نشست‌هاي سه‌جانبه ايران در سطح سران نوامبر 2017 در «سوچي» روسيه برگزار شد. پس از اين نشست بود که سه کشور عضو ابتکار آستانه موافقت خود را با تشکيل چهار منطقه کاهش تنش در سوريه اعلام کردند. در همان جلسه نخست اعلام شد که سه کشور معتقد به حفظ تماميت ارضي و استقلال سوريه هستند و همزمان از دولت سوريه و مخالفان مي‌خواهند که در کنگره گفت‌وگوي ملي سوريه شرکت کنند. پس از آن سران ابتکار «آستانه» در آوريل سال 2018 در آنکارا، در سپتامبر 2018 در تهران و در فوريه 2019 در سوچي باز هم با يکديگر ديدار کردند. ديدار روز دوشنبه سران در ترکيه پنجمين بار از دومينوي ديدارهايي است که در اين مسير انجام مي‌شود. دستور کار اين دور از رايزني‌هاي سران سه کشور از سوي ترکيه و روسيه «ادلب» اعلام شده است. پيش از آغاز اين دور از رايزني‌ها رجب طيب اردوغان، رييس‌جمهور ترکيه در اين باره به تلويزيون اين کشور گفت: «ادلب» سوژه اصلي رايزني‌ها در آنکارا خواهد بود و همچنين دو طرف درباره وضعيت گروه‌هاي تروريستي حاضر در سوريه نيز گفت‌وگو و مشورت خواهند کرد. اردوغان که ميزباني اين دور از نشست‌هاي ابتکار «آستانه» را برعهده دارد تاکيد کرد که آنکارا به همکاري‌اش با نيروهاي ائتلاف بين‌المللي در سوريه ادامه خواهد داد. همزمان با برگزاري نشست سه‌جانبه در ترکيه، سرگئي لاوروف، وزير امور خارجه روسيه نيز از پايان جنگ در سوريه صحبت کرده و اعلام کرد که اين کشور در حال بازگشت به صلح و آرامش است. در حالي که ميان ترکيه و دولت مرکزي در سوريه اختلاف‌ها به قوت خود باقي است، لاوروف از باقي ماندن کانون‌هاي تنش جداگانه در سوريه سخن گفته و افزود: «ادلب» و منطقه شرقي رودخانه فرات نمونه‌اي از اين کانون‌هاي تنش است. کارهايي مانند کمک بشردوستانه فراگير به سوريه، پيشرفت فرآيند سياسي براي پايان دادن به بحران و رسيدن به ثبات پايدار و طولاني‌مدت در اين کشور و همچنين در تمام غرب آسيا بايد انجام شود. بسياري از تحليلگران اعتقاد دارند که جنگ در سوريه همه به خصوص امريکا و روسيه را خسته کرده و به دنبال راهي براي پايان دادن به کشمکش‌هاي نظامي و وارد کردن پرونده از فاز نظامي به فاز سياسي و تبيين قانون اساسي هستند. ماجراي ادلب از همان ابتداي رايزني‌هاي آستانه به دليل پيچيدگي‌هايي که داشت به حاشيه رانده شد تا در مراحل پاياني فکري براي آن بشود. سال گذشته بود که اردوغان و پوتين در توافقي اعلام کردند دولت بشار اسد فعلا اقدامي نظامي عليه ادلب انجام نخواهد داد. با اين‌همه مسکو و آنکارا بر سر اينکه کدام گروه‌ها در ادلب بايد گروه تروريستي باشند با هم اختلاف نظر دارند. يکي از انتقادهاي روسيه از عملکرد ترکيه در ادلب اين است که نيروهاي ترکيه برخلاف وعده داده شده نتوانسته‌اند گروه‌هاي تندرو شبه نظامي را خلع سلاح کنند و مانع از حمله اين گروه‌هاي شبه‌نظامي به پايگاه‌هاي روسيه در سوريه بشوند. با توجه به جايگاه روسيه در مذاکرات آستانه و رابطه‌اي که کرملين با دولت بشار اسد دارد بسياري از تحليل‌گران اعتقاد دارند که در نهايت پوتين به نفع اسد وارد ميدان خواهد شد. برهمين اساس پيش‌بيني مي‌شود که در اين دور از نشست آستانه در ترکيه اتفاقي رخ ندهد که منجر به تداوم سلطه ترکيه بر ادلب شود. ديدار دوجانبه روحاني – پوتين ديدار سه رييس‌جمهور در ترکيه در حالي صورت مي‌گيرد که هرکدام ديدارهاي دوجانبه‌اي را در حاشيه نشست آستانه خواهند داشت. روحاني و پوتين در حالي با يکديگر ملاقات خواهند کرد که روسيه به عنوان عضوي بازمانده در توافق هسته‌اي با ايران نگراني‌هاي توامان خود از کاهش تعهدات برجامي ايران و همچنين عدم وفاي به عهد تروييکاي اروپايي در برجام را ابراز کرده است. روسيه و ايران هر دو رابطه‌اي متشنج و البته متفاوت با دولت دونالد ترامپ، رييس‌جمهور امريکا را تجربه مي‌کنند و روسيه نيز شاهد خروج واشنگتن از توافق‌هاي دوجانبه با روسيه بوده و در دو سال اخير متحمل تحريم‌هاي امريکا هم شده است. روحاني و پوتين در فاصله کمتر از دو هفته تا سفر رييس‌جمهور ايران به نيويورک براي شرکت در مجمع عمومي سازمان ملل متحد با هم ديدار مي‌کنند و اين در حالي است که فرانسه تلاش مي‌کند به نحوي ديدار ميان روساي جمهور ايران و امريکا هرچند در قالب سه يا چندجانبه را جوش بدهد. تلاشي که با توجه به زمان اندک باقي مانده و همچنين فاصله فاحش مطالبه‌هاي ايران و امريکا بعيد است به نتيجه‌اي برسد. ديدار پوتين و روحاني پس از سفر بنيامين نتانياهو، نخست‌وزير رژيم اسراييل به روسيه و رايزني با پوتين صورت مي‌گيرد. ديداري که نتانياهو مي‌گويد در آن با ميزبان درباره تداوم حملات اسراييل به منافع ايران در سوريه صحبت کرده اما اطلاعاتي درباره پاسخ رييس‌جمهور روسيه به وي وجود ندارد. با اين‌همه رسانه امريکايي المانيتور گزارش داده ديدار بنيامين نتانياهو، با «ولاديمير پوتين»، رييس‌جمهور روسيه در شهر «سوچي» دستاورد چنداني براي او نداشته است. براساس ترجمه خبرگزاري فارس از اين گزارش، نتانياهو درست ۵ روز پيش از برگزاري انتخابات سراسري در اسراييل براي ديدار با پوتين عازم روسيه شد. براساس اين گزارش، نتانياهو ابتدا از اين ديدار خواسته‌اي کاملا متفاوت داشت. او خواستار برگزاري ديدار سه‌جانبه‌اي ميان مشاوران امنيت داخلي روسيه، اسراييل و امريکا با حضور خودش، ولاديمير پوتين و «دونالد ترامپ»، رييس‌جمهور امريکا بود. اين خواسته او به دليل امتناع پوتين از همکاري ناکام ماند. نتانياهو قبل از سفر به سوچي گفت قصد دارد با پوتين درباره اوضاع سوريه صحبت کند و اقدامات ايران را براي پوتين توضيح دهد. المانيتور نوشته است: «آيا او توانسته دستاوردي از اين سفر کسب کند؟ بسيار بعيد است.» روسيه قبل از سفر نتانياهو به سوچي دو بيانيه مهم صادر کرد که يکي از آنها مربوط به ايران بود. در بيانيه نخست، روسيه بر خلاف نتانياهو تأکيد کرد که يافته‌هاي آژانس بين‌المللي انرژي اتمي ماهيت صلح‌آميز برنامه هسته‌اي ايران را نشان مي‌دهد. روسيه حدود دو روز بعد هم با طرح نتانياهو براي ضميمه کردن بخش‌هايي از کرانه باختري به فلسطين اشغالي مخالفت کرد. المانيتور به ناکامي‌هاي قبلي نتانياهو در سفرهايش به روسيه هم اشاره کرده است. رسانه امريکايي نوشته‌: « نخست‌وزير اسراييل زماني اميدوار بود که بتواند بين ايران و روسيه جدايي ايجاد کند. امروز -‌ بعد از گذشت چهار سال و ۱۳ ديداري که نتانياهو با پوتين داشته- به نظر مي‌رسد که او نتوانسته بين مسکو و تهران شکاف ايجاد کند. شراکت ميان دو کشور در سوريه همانند گذشته مستحکم است.» ما را در کانال «آخرين خبر» دنبال کنيد