خروج ابتکار عمل در سوریه از دست امریکا
ايران/ متن پيش رو در ايران منتشر شده و انتشار آن به معني تاييد تمام يا بخشي از آن نيست مريم سالاري| رئيس جمهوري کشورمان روز گذشته به دعوت همتاي ترکيهاي خود عازم آنکارا شد تا در نشست سه جانبه با حضور رؤساي جمهوري کشورهاي ايران، روسيه و ترکيه شرکت کند. اين نشست پنجمين دور اجلاس سه جانبه سران سه کشور و در ادامه رايزنيهاي تهران، مسکو و آنکارا براي حل بحران سوريه است که آغاز آن از گفتوگوهاي آستانه شروع شد. به نظر ميرسد بحث درباره وضعيت استان «ادلب»، کميته تدوين قانون اساسي و بازسازي سوريه از مهمترين دستور کارهاي اين نشست باشد. در همين ارتباط گفتوگو کردهايم با امير موسوي از کارشناسان مسائل منطقهاي که در ادامه ميخوانيد.
سران ايران- روسيه و ترکيه قرار است در ادامه رايزنيهاي سه جانبه پيرامون مذاکرات صلح سوريه اين بار در آنکارا دور يکديگر جمع شوند. اين رايزنيها در چه مقطعي از تحولات سوريه انجام ميشود؟
در خلال دو جلسه قبلي سران سه کشور که در تهران و مسکو برگزار شد نتايج خوبي براي سوريه رقم خورد و بيشتر سرزمينهاي اين کشور آزاد شد و شرايطي براي تقويت دولت سوريه و بازگشت آوارگان سوري فراهم شد. جلسه پيش رو بهدليل لاينحل ماندن موضوع ادلب جلسه بسيار حساسي است. استان ادلب الان از لحاظ نظامي در سيطره تروريستهاي جبهه النصره قرار دارد. بحث ادلب جزو بحثهاي قبلي بود که در جلسه رؤساي سه کشور مطرح شد و طبق توافقهاي صورت گرفته قرار شد که در اين منطقه جنگ نباشد اما نيروهاي تروريستي حملاتي را آغاز کردند. به همين دليل ترکيه از اين قضيه نگران و عصباني است زيرا ميبيند دولت سوريه تلاش ميکند ادلب را از دست تروريستها و گروه هاي مسلح آزاد کند.
علت شکسته شدن آتش بس در ادلب چه بود؟
گروه هاي مسلح براي تضعيف ارتش سوريه در آن مناطق تلاش هاي مضاعف انجام دادند و چون ترکيه نتوانست گروه هاي مسلح را کنترل کند و به تعهداتش عمل کند ارتش سوريه اين حملات را با کمک نيروي هوايي شروع کرد. لذا من معتقدم اجلاس آنکارا تنش زا خواهد بود و احتمالاً بحثهاي داغي در آن جريان داشته باشد. از آن طرف هم ايران و هم روسيه از اينکه ترکيه با همکاري امريکا در شمال سوريه و مناطق کردنشين نوار امنيتي ايجاد کردهاند، راضي نيستند. زيرا اين اقدام برخلاف توافق قبلي سه کشور ايران، ترکيه و روسيه بود. بنابراين شکسته شدن آتش بس در ادلب و اقدام اخير ترکيه براي ايجاد نوار امنيتي در شمال سوريه دو موضوعي است که بيترديد منجر به بحثهاي تنش زايي در نشست آنکارا خواهد شد و مورد گفتوگو و بحث قرار خواهد گرفت.
يعني در نشست آنکارا ايران و روسيه همگرايي بيشتري درباره دستور کار نشست خواهند داشت؟ به هر حال به نظر ميرسد روسيه و ترکيه اخيراً منافع مشترکي را در خلال همکاريهاي منطقهاي مورد پيگيري قرار داده اند؟
بله، البته نظرات روسيه به نظرات و منافع ايران و سوريه خيلي نزديکتر است اما منافعي هم با ترکيه دارد بالاخره ترکيه اخيراً از روسيه موشکهاي «اس 400» را خريد و در سفر اخير اردوغان به روسيه، دو کشور بر سر تحويل هواپيماي جنگنده پيشرفته روسي سوخو 37 و 57 از سوي روسيه به ترکيه به تفاهم رسيدهاند. بنابراين اين رابطه براي هر دو کشور منافعي دارد. لذا روسيه در اين مقطع تلاش ميکند تنشي با ترکيه نداشته باشد اما درباره سوريه مشکل جدي وجود دارد و مسکو کاملاً نشان ميدهد با سياستهاي ترکيه در ادلب و شمال سوريه مخالفت دارد و تلاش ميکند با روش روسي اين اختلاف نظر را حل و فصل کند.
اين در حالي است که جمهوري اسلامي و دولت سوريه در مقايسه با روسيه مواضع تندتري نسبت به ترکيه دارند. ايران و سوريه هر دو مخالف جدي اين اقدام هستند که ترکيه در ادلب ايستگاه هايي ايجاد کرده و تا الان دارد نيروهاي مسلح در شمال سوريه و ادلب را پشتيباني ميکند به همين دليل فکر ميکنم جلسه آنکارا بسيار جنجالي و داغ خواهد بود.
موضوع تشکيل کميته قانون اساسي از جمله موضوعات مورد بحث در مذاکرات سه کشور بوده است اما به نظر ميرسد مسير براي حل سياسي بحران سوريه طولاني است.از طرفي برنامه و اهداف دولتهاي ايجادکننده اين روند متفاوت و متناقض است.اين مسأله را چگونه ارزيابي ميکنيد؟
براي تشکيل کميته قانون اساسي و نوع تحکيم آن امريکا، عربستان، امارات و حتي قطر کارشکني ميکنند و نميگذارند نظرات دولت سوريه و ايران و روسيه در اين کميته غالب باشد و تلاش ميکنند ترکيبي ايجاد شود که بيشتر به نفع طرف امريکايي باشد. من فکر ميکنم به همين دليل در روند تشکيل کميته و انتخاب افراد مخالفان هنوز نتوانستهاند به توافق برسند اين در حالي است که ايران، روسيه و سوريه و حتي ترکيه تقريباً اعضاي پيشنهادي را مشخص کردهاند اما مخالفان سوريه که مورد حمايت امريکا و عربستان هستند هنوز نتوانستهاند فهرست نهايي را ارائه دهند و هنوز درباره تشکيل اين کميته، محل آن و اينکه چه بندهايي بايد مورد بازنگري قرار گيرد، اختلاف نظر دارند. فکر ميکنم در جلسه آتي اين موضوع هم ميتواند پيش رود ما شاهد بوديم در دو جلسه گامهاي خوبي برداشته شد و به نهايي شدن تشکيل اين کميته نزديک شدند.
بارزترين نقاط موفقيت ائتلاف سه جانبه ميان ايران، روسيه و ترکيه را تاکنون شامل چه مواردي ميدانيد؟
مهمترين موفقيت اين کميته اين بود که کار از دست امريکا خارج شده است يعني بعد از تفاهم ايران، روسيه و ترکيه امريکا نقش حاشيهاي پيدا کرد و دارد نيروهايش را عقب ميبرد. کشورهاي عربي مانند گذشته دخالت نميکنند، ارتش سوريه بسيار مسلط تر و قويتر شد و نظام سياسي سوريه تسلط خود را بر بيشتر سرزمين هاي سوريه تثبيت کرد و الان تحت کنترل دارد و امنيت به اين کشور بازگشت. الان شرايط زندگي بسيار متفاوت با 5 سال پيش است خدمات، امکانات و خيلي از مناطق بازسازي اوليه انجام شد برق، آب، سوخت، بهداشت و مدارس به وضعيت اوليه بازگشتند و خيلي از مردم هم به منازل خودشان بازگشتند گرچه مرحله بازسازي همه جانبه تا الان شروع نشده است اما نوعي آرامش در سوريه ايجاد شد که نتيجه تلاشهاي سه کشور مهم منطقه يعني ايران، روسيه و ترکيه بود.
در بحث بازسازي از ديد شما اولويتهاي ايران چيست؟ اين بحث ماههاست مطرح است و حضور روسيه هم خيلي پررنگ است.
روسها جلوتر از همه در بازسازي مشارکت دارند. ترکيه اميدوار است سهم بزرگي براي بازسازي بگيرد اما دولت سوريه تاکنون اجازه نداده است، اما جمهوري اسلامي چون سيستم بانکي و اقتصادي اش به بخش خصوصي کمک نميکند که وارد بحث بازسازي شوند بهعنوان ستاد بازسازي به سبک دولتي و زير نظر دولت بويژه براي بازگرداندن خدمات زيربنايي مانند فاضلاب، آب، برق تلفن و ايستگاههاي سوخت کارهاي مهمي انجام دادهاند و در اين موارد تقريباً مشارکتهاي خوبي دارند اما متأسفانه در سطح توافق نيست.
مذاکرات سه جانبه که تاکنون مراحل زيادي را پشت سر گذاشته است در مقايسه با نشستهاي مشابه که جمهوري اسلامي در آن حضوري نداشته است چه تفاوت هايي دارد؟
نشستهاي اين کميته اصلاً با اجلاسهاي ديگر که با سرپرستي اروپا انجام شد، قابل مقايسه نيست. بيشتر دستورکارهاي اين کميسيون سه جانبه ايران، روسيه و ترکيه عملي شد و موفقيتهاي پررنگي را هم حاصل کرد در حالي که اجلاسهايي که به سرپرستي امريکا و عربستان برگزار شد موفقيتي نداشت و به تخريب بيشتر و تقويت تروريستها انجاميد.
لذا فکر ميکنم هر موفقيت کنوني نتيجه پايداري مردم و کمک دوستان صادق دولت سوريه از جمله ايران بود که اصليترين دوست سوريه بود. روسيه هم از نظر هوايي کمکهاي زيادي کرد و پوشش خوبي براي نيروي هوايي سوريه داشت و همپيمانان مختلف از جمله حزبالله هم به سوريه کمک زيادي کردند لذا در سوريه امنيت برقرار شد و وضعيت امن را در اين کشور تثبيت کرد. اين کميسيون و اجلاس ميتواند موفقيتهاي خوبي داشته باشد اگر در اين جلسه بحث ادلب نهايي شود يعني ترکيه تعهد دهد نيروهاي مسلح را از ادلب خارج کند و دولت سوريه بتواند اقتدار خود را در ادلب برقرار کند ميتوان گفت 90 درصد مشکل سوريه حل شده است و مسأله بازسازي باقي ميماند که در نهايت اين ايران، روسيه و ترکيه هستند که ميتوانند کمکهاي بزرگي براي بازسازي سوريه داشته باشند.