افول هژمونی دلار؟!
ابتکار/ متن پيش رو در ابتکار منتشر شده و انتشار آن به معني تاييد تمام يا بخشي از آن نيست امروزه کشورهاي سراسر جهان، دلار را وسيلهاي براي معاملات بينالمللي خود ميدانند. اين درحالي است که برخي از کشورها در حال جستوجو براي يافتن راهي هستند تا از بهکارگيري دلار آمريکا در روابط تجاري خود اجتناب کنند. اما اين اقدام تا چه ميزان قابل اجرا خواهد بود؟ اين روزها بسياري از سرمايهگذاران، حتي خارج از آمريکا در سرمايهگذاريهاي خود به طرز چشمگيري از دلار آمريکا استفاده ميکنند و اين مسئله نفوذ دلار در سيستمهاي مالي جهان را نشان ميدهد. البته اين در حالي است که بسياري از صاحبنظران معتقدند که پايان هژموني دلار نزديک است. بر اين اساس برخي از کشورها در حال کاستن از موجودي دلار خود هستند. در اين ميان اما برخي از تحليلگران بر اين باور هستند که افول هژموني دلار کمي دور از واقعيت است. چراکه اين ارز علاوهبر اينکه ابزار مبادلات تجاري بينالمللي بوده، معياري براي سنجش ارزش واحدهاي پولي ملي است و شکستن سلطه دلار در اقتصاد به آساني ممکن نخواهد بود. ناگفته نماند که برخيها نيز ميگويند هيچچيزي وجود ندارد که نشان دهد سيطره دلار بايد تا ابد باقي بماند. همانطور که اشاره شد برخي از کشورها به دنبال راهي هستند تا بتوانند استفاده از دلار را به حداقل برسانند. در اين راستا حسن روحاني، رئيسجمهوري روز چهارشنبه در جلسه هيئت دولت گفته بود: «برقراري روابط تجاري و اقتصادي با استفاده از پول ملي با ترکيه و روسيه و ديگر کشورها مانند عراق ميتواند بسياري از مشکلات را در توسعه مناسبات از ميان بردارد. امروز در سطح جهان يک مبارزه جدي با دلار در حال شکلگيري است و با ادامه اين روند، سلطه آمريکا بر بازارهاي پولي و مالي جهاني و سيستمهاي بانکي تضعيف شده و از بين خواهد رفت». پايان هژموني دلار امکانپذير است؟ مهمترين پرسشي است که با مطرح شده اين مسائل به وجود ميآيد. اين درحالي است که شمار کشورهايي که بنا دارند دلار را از مبادلات خود حذف کنند، ماه به ماه بيشتر ميشود. با اين حال آيا اين به معناي افت تسلط دلار است؟ علي مزيکي، کارشناس مسائل اقتصادي با اشاره به اينکه نميتوان قابل قبول بودن دلار در جهان را سلطه واقعي دانست به «ابتکار» گفت: ما بايد بدانيم که سلطهاي در مورد دلار وجود ندارد، به عبارتي ديگر ما يک کشور همانند ديگر کشورها بوده و به اندازه خودمان داراي قدرت هستيم. اين درحالي است که دلار آمريکا به دليل اعتباري که از گذشته داشته است در ميان معاملات بينالمللي نقش مهمتري به خود گرفته، بهنوعي مورد قبول کشورها واقع شده است. اما به معناي واقعي کلمه سلطهاي در ميان نيست. وي در بخشي ديگر از صحبتهايش افزود: البته بايد اشاره کنم اين ماجرا به آن معنا نيست که اقتصاد آمريکا بر تمام کشورها مسلط است، خير، تنها به عنوان يک واحد پول مياني که ارتباطات، معاملات و مبادلات را آسانتر ميکند مورد قبول کشورها قرار گرفته است. البته ترديدي نيست که آمريکا از اين وضعيت ميتواند به نفع خود استفاده کند، اما استفاده آن محدود بوده و درصورت وارد کرد فشار براي استفاده بيشتر، کشورها ميتوانند به تدريج اين واحد پولي را از معاملاتشان کاهش دهند. بنابراين آمريکا نيز براي استفاده از شرايط موجود با محدوديت مواجه است. اين کارشناس اقتصادي در پاسخ به اين پرسش که آيا ميتوان دلار را از معاملات بينالمللي حذف کرد يا خير؟ گفت: اينکه ما بخواهيم دلار آمريکا را کنار بگذاريم و يا نقش آن را در اقتصاد کاهش دهيم به نظر ميرسد که کمي نادرست باشد. چراکه تمام کشورها با اين واحد پولي معاملاتشان را انجام ميدهند و حالا چون در ارتباط با اين کشور مشکلاتي وجود دارد، بخواهيم اين اقدام را انجام دهيم و کشورهاي ديگر را نيز با خود همراه کنيم کار سادهاي به نظر نميرسد. وي در ادامه افزود: ممکن است ما بتوانيم با واحد پولي ديگر با کشورهايي همچون عراق، ترکيه و... معاملات بينالمللي داشته باشيم اما اينکار دشوار خواهد بود در برخي از شرايط غيرممکن! اما اين درحالي است که استفاده از دلار داراي مزيتي بوده و آن مزيت، کاهش هزينههاي مبادلات است. اين کارشناس اقتصادي در پايان يادآور شد: در روابط بينالملل دلار آمريکا مورد پذيرش واقع شده است. در اين شرايط اگر بخواهيم با واحد پولي ديگري با کشورها مبادلات انجام دهيم ممکن است که کمي متضرر شويم. به عنوان مثال در يک مبادله با کشوري مانند عراق يا ترکيه ممکن است به جاي اينکه 50 دلار از يک معامله سود دريافت کنيم، تنها 40 دلار به دستمان برسد و در اين شرايط ما ضرر خواهيم کرد. بنابراين با توجه به اين شرايط ميتوانيم نقش دلار در معاملات بينالمللي خود را کاهش دهيم اما بايد بدانيم که اقتصاد و کشور متضرر خواهند شد. درنهايت بايد اشاره کنم که چيزي به نام سلطه دلار وجود ندارد اما اين ارز يک نوع ابزار هماهنگکنندهاي است که مورد قبول کشورها واقع شده است و ما بايد با دنيا تعامل داشته باشيم پس نميتوانيم اين ابزار را ناديده بگيريم.