سرمقاله جام جم/ فرهنگ اقتصادی اربعین

جام جم/ « فرهنگ اقتصادي اربعين » عنوان سرمقاله روزنامه جام جم نوشته محمدرضا مهديار اسماعيلي است که مي‌توانيد آن را در ادامه بخوانيد: قيام اباعبدا... و حادثه عظيم عاشورا طي حدود 1400 سال همواره منشأ تحولات بزرگي بوده است که بي‌شک انقلاب اسلامي ايران و حماسه جنگ تحميلي از آن جمله است. اين تحولات گرچه در زمان‌ها و اعصار گوناگون اتفاق افتاده‌اند اما همگي در اين نکته مشترک بوده‌اند که معادلات و محاسبات تحليلگران و انديشمندان مادي‌گرا را برهم زده و از دل آن ساختار و بنياني نو به جهان معرفي کرده‌اند که مبناي آن ارزش‌هاي الهي و توجه به اصول کرامت و انسانيت بوده است. پياده‌روي بزرگ اربعين نيز يکي از مظاهر حادثه عاشوراست. اين همايش بزرگ پديده جديدي نيست و با وجود سختي‌ها و ممنوعيت‌هاي بسيار، طي سال‌ها از زمان حادثه سال 61 هجري قمري برگزار مي‌شده است اما طي سال‌هاي اخير با کم شدن موانع هر سال با حرکت حدود 20 ميليون نفر از سراسر دنيا به سوي شهر کربلا و حرم و بارگاه نوراني امام حسين (ع) باشکوه‌تر از قبل برگزار مي‌شود، اين رويداد بزرگ علاوه‌بر اين‌که در نوع خود در اين ابعاد بي‌نظير است، بسياري از ساختارهاي معمول را برهم زده و الگوي متفاوتي را در زمينه‌هاي گوناگون به دنيا معرفي کرده است و به تعبير مقام معظم رهبري به رسانه‌اي بي‌بديل در جهان تبديل شده است. يکي از ساختارهايي که در پياده‌روي اربعين به‌کلي تغيير کرده است، قوانين اقتصادي روز است که به‌طور معمول در همه جاي دنيا در جريان است. بدين معنا که قوانين بازار و تجارت، عرضه و تقاضا و قيمت، سود و زيان و کسب منفعت و ديگر اصول اقتصادي در اين زمان ماهيت و شکل متفاوتي به خود مي‌گيرند و معني و مفهوم جديد و تازه‌اي پيدا مي‌کنند و کارکرد متفاوتي دارند. درواقع انگيزه‌هاي غيرمادي، به‌واسطه عشق و ارادت به امام حسين (ع) به رفتارها و تبادلات اقتصادي ماهيت و رنگ و بويي جديد مي‌دهد که گرچه در شرايط فعلي و در بستر قوانين مادي در جريان است ظهور و جلوه‌اي ديگر را به‌نمايش مي‌گذارد. در اين فرهنگ و مسير کسب سود و منفعت شخصي به‌خصوص در رقابت با سايرين مطرح نيست و به‌عکس همه به دنبال راهي هستند تا بتوانند با گذشتن از منافع خود ديگران را به سود و منفعتي برسانند. قوانين بازار تغيير کرده است، رابطه معمول عرضه و تقاضا که تقاضاي آن از نياز براي خدمت و کالا و عرضه از ارائه مازاد کالا و خدمات براي کسب سود و درآمد نشات مي‌گيرد جاي خود را به درخواست براي دريافت کالا و خدمات رايگان داده است. جالب اينجاست که برخي از افراد ارائه‌کننده کالا و خدمات خود از کمترين امکانات زندگي مادي برخوردارند ولي در طول سال در همان اندک دارايي خود صرفه‌جويي و پس‌انداز مي‌کنند تا در اين همايش بزرگ به بذل و هديه آن اندوخته بپردازند. هر کس از هر نقطه از عالم خود را به اين جمعيت برساند از زماني که به اين رود در جريان متصل مي‌شود تقريبا بدون نياز به خرجي، نيازهايش برآورده مي‌شود و براي دريافت ملزومات حتي نياز به مطرح کردن آن نيز ندارد، همه در پي اين هستند تا به کامل‌ترين شکل و با بالاترين کيفيت به ديگران خدمات عرضه کنند و نياز مهمانان را برآورده سازند. درواقع اربعين با الهام‌گيري از روح انفاق در حادثه کربلا مکتب اقتصادي و الگوي متفاوتي را معرفي کرده است. در اين مکتب نيازهاي مادي تغييري نکرده‌اند، بلکه شکل مبادلات از روابط مادي به ايثار و بذل مال در راه رضاي محبوب تبديل شده است. کوچک و بزرگ، پير و جوان، دارا و کم‌برخوردار هرکدام هرچه در چنته دارند به بهترين شکل در طبق اخلاص براي ارائه آورده‌اند، همه در تلاش هستند و رضايت و رفع نيازها برقرار است. گرچه اين الگو و مدل رفتاري با قوانين حاکم بر علوم اقتصادي متفاوت است ولي سال‌هاست در هيأت‌ها و مجالس عزاداري و مساجد به اشکال گوناگون در جريان است. اين باور و روحيه در سال‌هاي دفاع مقدس نيز يکي از پشتوانه‌هاي حمايت از جبهه‌ها و از عوامل موفقيت در جنگ نابرابر هشت ساله بود و افراد و خانواده‌ها که طي سال‌هاي جنگ گرچه به‌واسطه شرايط اقتصادي آن زمان حاکم بر جامعه از وضعيت معيشتي مناسبي برخوردار نبودند، اما با قناعت در مخارج مبالغ و کالاهاي مورد نياز جبهه‌ها را تأمين و ارسال مي‌کردند. مسير اصلي پياده‌روي در مراسم اربعين، جاده‌هاي منتهي به شهر کربلا از شهرهاي حاشيه آن مانند نجف اشرف است اما فرهنگ حاکم بر اين همايش عظيم در حال گسترش و صدور به گستره‌اي فراتر از مرزهاست. از جمله شاهد شهرهاي کشورمان هستيم که در مسير زائران کشورهاي همسايه از جمله افغانستان و پاکستان و آذربايجان و ... قرار دارند. در کنار آنچه در پياده‌روي اربعين روي مي‌دهد، برخي نهادهاي دولتي و خصوصي براي همراهي با اين حرکت عظيم براي خدمت‌رساني به حداقل سود اکتفا مي‌کنند و برخي خدمات و کالاها را به قيمت تمام‌شده و بدون سود اقتصادي عرضه مي‌کنند تا جايي که دولت‌ها را هم بر اين وا مي‌دارد که با امثال حذف رواديد و چشم‌پوشي از درآمد آن با اين فرهنگ همراهي کنند. اما در بين اين رويداد با اين گستردگي و با جمعيت بالايي که هر سال در آن شرکت مي‌کنند، در خارج از فضاي آن، براي عده‌اي هم فرصتي براي کسب منافع اقتصادي و سود به‌واسطه نيازهاي افرادي است که از شهرها و کشورهاي مختلف تقاضاي شرکت در اين همايش عظيم را دارند. پياده‌روي اربعين به عنوان بزرگ‌ترين راهپيمايي دنيا هر سال توسط رسانه‌هاي بسياري پوشش داده مي‌شود گرچه برخي رسانه‌هاي منطقه‌اي و غربي نيز آن را بايکوت مي‌کنند؛ و لذا هنوز اين واقعيت عظيم و مکتب فکري آن براي بسياري ناشناخته و ناآشناست. ما را در کانال «آخرين خبر» دنبال کنيد