نمایش قدرت تزار در خاورمیانه
ابتکار/ متن پيش رو در ابتکار منتشر شده و انتشار آن به معني تاييد تمام يا بخشي از آن نيست ولاديمير پوتين رئيس فدراسيون روسيه پس از سفر به عربستان و رايزني با مقامات اين کشور، بلافاصله وارد امارات شد؛ سفري که علاوه بر اهداف سياسي و امنيتي آن براي روسها از منظر اقتصادي نيز جذاب و پر دستاورد بود. در همين راستا، طبق گزارشهاي منتشر شده از رسانههاي روسيه در سفر پوتين به امارات 10 توافقنامه اقتصادي و تجاري به ارزش 1.3 ميليارد دلار امضا شد. اکثر اين توافقات در حوزههاي انرژي، هوش مصنوعي، حمل و نقل، هوا و فضا و نيز بهداشت و درمان بوده و از مهمترين يادداشتهاي تفاهمي که ميان مقامات روس و اماراتي امضا شد بحث همکاريهاي هستهاي ميان دو کشور است. به گفته منابع خبري صندوق سرمايهگذاري مستقيم روسيه با صندوق سرمايهگذاري امارات عهدهدار به اجرا در آوردن توافقات ميان دو کشور بوده و شرکت دولتي روس اتم نيز يک توافق همکاري با اماراتيها در زمينه استفاده از فناوريهاي هستهاي منعقد کرد. اين در حالي است که در سفر يک روزه پوتين به عربستان نيز علاوه بر رايزنيهاي گسترده پيرامون مسائل منطقه، همزمان با امضاي منشور همکاريهاي بلندمدت دو کشور در حوزه نفت، بيش از 30 سند همکاري دوجانبه به ارزش تقريبي 2 ميليارد دلار به امضا رسيد. سياست خارجي عملگراي مسکو بازتاب گسترده سفر پوتين در رسانههاي خبري در حالي منتشر شد که منابع آمريکايي از اين سفر به عنوان يک نمايش قدرت در خاورميانه ياد کردند. خاورميانهاي که اين روزها تحولاتش پيچيدهتر از هر زماني رقم ميخورد و در سايه نااميدي متحدان منطقهاي آمريکا، پوتين به عنوان يک تکيهگاه پس از حدود 12 سال به عربستان سفر ميکند. به گفته ناظران استقبال چشمگير از پوتين در امارات و عربستان خود بيانگر پيام مهمي به آمريکا درخصوص جايگاه جديد روسيه در منطقه است. به گفته کارشناسان، روسها طي سالهاي گذشته و به خصوص پس از تحکيم نهايي جايگاه پوتين در راس قدرت روسيه يک بازنگري اساسي در اصول سياست خارجي خود انجام دادهاند. اين بازنگري به گفته کارشناسان بازگشت به دوران اتحاد جماهير شوروي با اين تفاوت است که در دوران شوروي سياست خارجي روسها بر مبناي ملاحظات ايدئولوژيک و متاثر از فضاي جنگ سرد شکل ميگرفت، اما امروزه همان نقش فعال بدون دخالت مباني ايدئولوژيک پيگيري ميشود. به همين دليل است که شاهد هستيم روسيه با حضور فعال و نظامي خود در بحران سوريه، علاوه بر برگرداندن ورق بحران در اين کشور، بار ديگر جايگاه از دست رفته خود در خاورميانه را با در اختيار گرفتن بندر طرطوس و پايگاه هوايي حميمم به دست آورده است. در طول چند سال اخير و با بررسي اصول سياست خارجي روسيه اين موضوع مشخص ميشود که مسکو در ديپلماسي بينالمللي و منطقهاي خود سعي کرده تا علاوه بر همکاري با تمامي بازيگران در مناطق مختلف، نوعي موازنهسازي را نيز در ميان آنها برقرار کند به طوري که معمولاً تمامي اين بازيگران توان برهم زدن راهبرد روسيه در منطقه مورد نظر را به تنهايي نخواهند داشت. نمونه بارز و مشخص اين موضوع صحنه ميداني سوريه است. جايي که روسها تقريباً با تمامي کشورهاي حاضر در بحران اين کشور همکاري کرده و در عين حال آنها را در مقابل يکديگر موازنهسازي کردهاند. در همين راستا و در حالي که برخي از ناظران آمريکايي نسبت به دور شدن متحدان منطقهاي آمريکا به واسطه سياستهاي دونالد ترامپ هشدار دادهاند و در همين رابطه روزنامه نيويورک تاميز در گزارشي آورده بود که متحدان آمريکا در خاورميانه به واسطه تصميمگيريها خلقالساعه دونالد ترامپ بسيار نگران بوده و آنها در آخرين مورد از تصميم ترامپ براي خارج کردن نيروهاي آمريکا از شمال سوريه شوکه هستند؛ گفته ميشود شرايط به جايي رسيده که اعراب اکنون چندان نگران خروج کامل آمريکا از منطقه نيستند بلکه از آنجا که نميدانند دقيقاً قرار است چه اتفاقي در آينده رخ دهد در نوعي هرج و مرج و سردرگمي به سر ميبرند. اهداف روسيه در دعواي ميان ايران، آمريکا و عربستان از سوي ديگر حضور پوتين در امارات و عربستان در حالي صورت گرفته که اکنون زمزمههايي جدي درخصوص تنشزدايي ميان اين دو کشور با ايران مطرح است. اماراتيها آنطور که اعلام ميشود طي جلسهاي محرمانه در ابوظبي به اين نتيجه رسيدهاند که بايد در مناسبات خود با ايران تغييراتي ايجاد کنند. به همين واسطه بود که يک ماه قبل پس از شش سال هيئت مرزباني اين کشور وارد ايران شده و با مقامات مرزباني دريايي ايران گفتوگو کردند. از سوي ديگر با توجه به طرح موضوع ميانجيگري عراق و پاکستان ميان تهران و رياض، بسياري از کارشناسان معقتدند که يکي از محورهاي سفر پوتين به اين دو کشور ابتکارعمل مسکو جهت تنشزدايي ميان تهران، ابوظبي و امارات است. پوتين پيش از سفرش به رياض در گفتوگو با سه رسانه اسکاي نيوز، العربيه و روسيا اليوم به قدرت ايران اشاره کرده و گفته بود: اين قدرت بزرگ يعني ايران از هزاران سال پيش وجود داشته و امکان ندارد که منافع خاص خود را نداشته باشد و بايد با احترام با آنها تعامل کرد. براي حل اختلافات بايد مذاکره کرد. من اينجا بايد نگراني عربستان و امارات را درک کنم اما تنها خود اين دو کشور ميتوانند مشکلات موجودشان را حل کنند. در اين رابطه ما ميتوانيم شرايط لازم را فراهم کنيم. در اين خصوص مهدي مطهرنيا استاد روابط بينالملل و آينده پژوه سياسي معتقد است که رئاليسم روسي که اکنون پوتين در مرکز امپراتوري آن قرار دارد، همواره درپي بهرهبرداري از وقايع پيراموني است. به همين دليل با توجه به خلاء ايجاد شده توسط ايالات متحده در منطقه، روسيه حداقل در شرايط فعلي قصد دارد فضا را ميان ايران و عربستان به سمت يک مصالحه موقت و حمايت کنترل شده و هوشمند از ايران به منظور باقي ماندن برزخ روابط ميان تهران و واشنگتن جهت بهرهبرداري از اين فضا حفظ کند.