شورای آتلانتیک مطرح کرد: بزرگراه عراق به سوریه، فرصتی برای ایران

 کارولين رز| طي يک ماه گذشته، چشم انداز سياسي سرزمين شام در حال تغيير بوده است. ايالات متحده در سياست رسمي خود در منطقه بازنگري کرده و تصميم گرفته از شمار نيروهاي ويژه عملياتي خود در شمال سوريه بکاهد و از اين رو، يک خلاء قدرت در منطقه ايجاد کرده است. پس از حمله ترکيه به شمال سوريه و يک آتش بس کوتاه مدت، مسکو و آنکارا به توافقي دست يافتند که امکان بيرون راندن جنگجويان کرد را حدود 30 کيلومتر از مرز مشترک با ترکيه عقب بکشند و منطقه حائل مورد نظر ترکيه را تا 28 کيلومتري مرز ايجاد کنند. در حالي که اين تصميم گيري ها شرايط در شمال سوريه را بي ثبات کرده، دولت بشار اسد براي تحکيم عناصر کنترل اقتصادي-سياسي بر نيمه جنوبي کشور تلاش مي کرده است. دولت اسد که شريکي مناسب در بغداد پيدا کرده، در صدد بازگشايي آزادراه بوکمال قائم، «مسير حياتي» حدودا 300 کيلومتري برآمده که نشان دهنده احيا شدن روابط سوريه-عراق و استراتژي اقتصادي نوظهور پس از جنگ است. عادل عبدالمهدي، نخست وزير عراق، به رغم هشدارهاي دولت هاي همسايه و ايالات متحده تصميم گرفت در بازگشايي گذرگاه بوکمال قائم با دولت اسد همکاري کند. اگرچه همکاري بغداد با دمشق همچنان بحث برانگيز است، اما عبدالمهدي به دنبال ارتقاء اقتصاد استان انبار پس از سال ها درگيري و خشونت هاي سياسي است. با اين حال، تاثيرات بازگشايي گذرگاه بوکمال قائم وراي رفاه اقتصادي خواهد بود و مي تواند به احياي اقتصادي-سياسي دولت اسد کمک کند. به علاوه، اين گذرگاه تاثير تحريم هاي بين المللي را کاهش مي دهد و به افزايش نفوذ ايران در عراق و سوريه مي انجامد. مقامات دولت و ارتش عراق و سوريه 30 سپتامبر به طور نمادين روبان قرمز را بريدند و گذرگاه بوکمال قائم را در جريان مراسي پر از دلهره و نگراني، بازگشايي کردند. پوسترهاي تصوير اسد و عبدالمهدي و پرچم هاي دو کشور در سراسر آزادراه و ايست هاي بازرسي آن نصب شد. اين مسير که اکنون به روي مسافران و بازرگانان گشوده شده، در سال 2012 اندکي پس از آغاز درگيري هاي سياسي در سوريه تعطيل شد. پس از سلطه داعش بر استان هاي ديرالزور و انبار و اشغال منطقه توسط تروريست ها تا سال 2017، عمليات بوکمال قائم به کلي متوقف شده بود و تنها بعد از آنکه ارتش دو کشور عناصر داعش را از منطقه بيرون راندند، از سر گرفته شد. ارزش روابط تجاري سوريه و عراق براي دمشق پيش از جنگ به 3 ميليارد دلار مي رسيد. بسته شدن گذرگاه بوکمال قائم آسيب شديدي به اقتصاد سوريه وارد کرد. آسيب ديدن کارخانه ها و از بين رفتن منابع در جريان جنگ هم صادرات سوريه را به کلي نابود و اقتصاد اين کشور را به توليد محصولات کشاورزي و توليدات فسفات محدود کرد. اگرچه اقتصاد سوريه پيش از جنگ بر مبناي نفت تعريف نشده بود، اما در سال هاي 2005 تا 2010 صادرات نفتي 20 درصد از درآمد دولت را تشکيل مي داد. از بين رفتن منابع درآمد و تامين نامناسب نفت همراه با ظرفيت رو به افول توليد برق در سوريه، به بحران شديد انرژي در اين کشور انجاميد. شرکاي تجاري پيشين سوريه در جريان 8 سال جنگ داخلي در اين کشور سامانه هاي توليد مختص خود و روابط تجاري جديدي در منطقه ايجاد کردند و به رغم تخصيص خط اعتباري روسيه و ايران به تامين نفت و سرمايه گذاري در زيرساخت ها، دولت سوريه نتوانست اقتصاد آسيب ديده در خشونت هاي جنگ و تحريم هاي بين المللي را بهبود بخشد. همانطور که توبايس اشنايدر، تحليلگر، اشاره کرده، کاهش شديد ذخاير مالي، دستمزد نيروهاي دولت، هزينه بالاي واردات و افزايش کنترل قيمت شرايط را براي فروپاشي پوند سوريه فراهم آوردند. بازارهاي غيرقانوني و غيررسمي دوران جنگ در زمينه مواد مخدر، اسلحه، نفت خام و قاچاق انسان، نبود فرماندهي سياسي-اقتصادي را تشديد کردند و به ايجاد اقتصادهاي جنگي نيمه مستقل در استان هاي مختلف تحت کنترل شورشيان انجاميدند. در چنين شرايطي، بازگشايي گذرگاه بوکمال قائم يک سري فرصت هاي مالي براي اقتصاد آسيب ديده سوريه فراهم مي آورد. اين مسير امکان انتقال محموله هاي نفت خام و نفت تصفيه شده در محدوده هاي تحت کنترل دولت اسد را فراهم مي آورد. احتمال تخصيص خطوط جديد اعتباري از سوي ايران به صورت واردات کالا و انتقال تجهيزات در سراسر مسير بوکمال قائم هم وجود دارد و اين اتفاق توسط يگان هاي بسيج مردمي (حشد الشعبي) که هم اکنون بخش هاي قابل توجهي از اين راه را تحت کنترل دارند، تسهيل مي شود. بازگشايي اين مسير هزينه واردات به سوريه را به ميزان قابل توجهي کاهش مي دهد و امکان مديريت کسري تجاري 7 ميليارد دلاري، توازن مجدد در اقتصاد وابسته به بازارهاي رزمي و کشاورزي و بهره برداري از مسيرهاي جديد تجاري براي دور زدن هزينه سنگين تحريم هاي بين المللي را براي دولت اسد فراهم مي آورد. بازگشايي مسير بوکمال قائم براي اقتصاد سوريه که با تورم، بدهي و صادرات اندک فلج شده، يک فرصت خوشايند تجاري و راهي براي تضمين جايگاه اسد در دوران بعد از جنگ است. با اين حال، شايد بتوان گفت که بيشترين سود را از افزايش همکاري ها بين عراق و سوريه براي بازگشايي گذرگاه بوکمال قائم، ايران، يکي از بزرگ ترين حاميان مالي دو کشور مي برد. مسير زميني از تهران به مديترانه تحقق هدف ديرينه دولت ايران است و امکان ايجاد يک خط ارتباطي زميني به عنوان بخشي از استراتژي هلال شيعي را براي نيروهاي قدس سپاه پاسداران و گروه هاي شبه نظامي متحد آن فراهم مي آورد و در عين حال، جايگاه اسد را در سوريه پس از جنگ تثبيت مي کند. اين مسير به معناي مشارکت سياسي و تجاري بيشتر ايران در سرزمين شام خواهد بود. احياي مسير بوکمال قائم همچنين سوالاتي را درباره اقدام بعدي دولت اسد ايجاد مي کند؛ اينکه دولت اسد درباره دو مسير بازگشايي نشده در شمال، يعني گذرگاه يعروبيه که تحت کنترل يگان هاي مدافع خل کردهاي سوري است، و تنف در نزديکي پايگاه آمريکا در استان حمص که توسط گروه هاي مسلح سوري تحت حمايت آمريکا اداره مي شود، چه خواهد کرد. اقدام اخير ايالات متحده به عقب نشيني از سوريه و شرايط ناخوشايند يگان هاي مدافع خلق مي تواند به دولت اسد در پيشبرد اهداف اقتصادي و مرتبط سازي بوکمال قائم، تنف و يعروبيه و اجراي استراتژي تجاري ديرينه، ياري رساند. ترجمه طلا تسليمي ما را در کانال «آخرين خبر» دنبال کنيد

---

بازار

---