وعده‌های کاغذی کافی نیستند

اعتماد/ متن پيش رو در اعتماد منتشر شده و انتشار آن به معني تاييد تمام يا بخشي از آن نيست سارا معصومي| جمعه 15 آذر ماه هيات‌هاي کارشناسي ايران و بازماندگان در توافق هسته‌اي(فرانسه، آلمان، بريتانيا، روسيه و چين) در وين در قالب کميسيون مشترک برجام ديدار خواهند کرد؛ ديداري که از هم‌اکنون مي‌توان عنوان «جدال سخت» را به آن داد. اروپايي‌ها با ملغمه‌اي از تهديد به استفاده از مکانيسم ماشه و مشوقي نظير پيوستن کشورهاي جديد به سازوکار مالي براي کار با تهران موسوم به اينستکس به پيشواز اين دور از نشست کميسيون مشترک رفته‌اند. تهران هم با يادآوري خروج امريکا از توافق هسته‌اي، بازگشت تحريم‌هاي هسته‌اي و انفعال اروپا پاسخ تهديدها را داده و هم با بي‌ثمر دانستن اقدام‌هاي نمايشي و روي کاغذ، نظرش درباره به اصطلاح مشوق جديد اروپايي‌ها را عيان کرده است. هر چند که در جلسه روز جمعه هيات‌هاي کارشناسي 1+4 حضور خواهند داشت اما ناگفته پيداست که روي سخن و انتقاد ايران با نمايندگان 3 کشور اروپايي حاضر در برجام خواهد بود که حتي در عملي کردن پيشنهاد خود براي کار با ايران يعني همان سازوکار مالي(اينستکس) هم ناکام مانده‌اند. نشست کميسيون مشترک اين ‌بار در فضايي متفاوت برگزار خواهد شد. در اروپا چهره‌هاي آشنا به برجام مانند فدريکا موگريني، مسوول سياست خارجي اتحاديه جاي خود را به چهره‌اي متفاوت داده که هر چند به نظر مي‌رسد در اين فقره مدافع ايران و منتقد رفتارهاي امريکا به شمول خروج از توافقي چند جانبه باشد اما به هر حال به برجام به چشم يک ارثيه نگاه مي‌کند و در فضاي ملتهب رسيدن به آن هم مانند موگريني حاضر نبوده و به جزييات حقوقي، سياسي و فني آن اشراف کامل ندارد. از سوي ديگر رابطه ايران با آژانس بين‌المللي انرژي اتمي هم در چند حوزه تغيير کرده است. نخست آنکه دبيرکل جديد رافائل گروسي به قضاوت رسانه‌هاي غربي به امريکا و اسراييل نزديک‌تر است و ايران بايد مراقب بازگشت گرايش‌هاي سياسي به گزارش‌هاي فني آژانس باشد. دومين چالش در رابطه ايران و آژانس، کاهش تعهدات برجامي ايران است که در گزارش‌هاي دوره‌اي اخير آژانس بين‌المللي هم انعکاس پيدا کرده است. هر چند که آژانس صرفا نقش ناظر را طبق برجام برعهده دارد و تصميم‌گيري درباره چند و چون واکنش به اقدام‌هاي برجامي ايران با بازماندگان در توافق است اما به نظر مي‌رسد که قرار گرفتن ايران در اين مسير به هر حال چالش‌هايي را در رابطه تهران و آژانس ايجاد خواهد کرد. از سوي ديگر آژانس بين‌المللي انرژي اتمي پرداختن به ادعاهاي بنيامين نتانياهو، نخست‌وزير رژيم اسراييل درباره پنهان‌کاري هسته‌اي ايران را هم آغاز کرده و در آخرين گزارش اين نهاد ناظر اعلام شده که در محلي اعلام نشده(تورقوزآباد) از سوي ايران ذرات اورانيوم يافت شده است. همزمان برخي از رسانه‌هاي غربي تلاش براي فضاسازي به منظور بازگشايي مجدد پرونده پي‌ام‌‌دي(ابعاد احتمالا نظامي برنامه هسته‌اي ايران) را آغاز کرده‌اند. پرونده‌اي که همزمان با اجراي برجام با اتمام نقشه راه مورد توافق ميان تهران و آژانس مختومه اعلام شده بود. تحول ديگري که بر اين دور از نشست کميسيون مشترک برجام سايه انداخته، بن‌بست در مذاکرات ايران و امريکا و تداوم ناکامي تروييکاي اروپايي به نمايندگي فرانسه براي برقراري آتش‌بس ميان تهران و واشنگتن است. در حالي که ايران از ارديبهشت ماه در فواصل هر 60 روز يک ‌بار يک يا چند مورد از تعهدات هسته‌اي خود طبق برجام را متوقف کرده‌، فرانسه با توجه به ناتواني اروپا براي ايستادن در مقابل تحريم‌هاي فرامرزي امريکا، ترمز براي اقدام‌هاي برجامي ايران را در جلب موافقت براي پشت ميز مذاکره نشاندن دوباره ايران و امريکا جست‌وجو کرده است. با اين همه آخرين تلاش‌هاي امانوئل مکرون، رييس‌جمهور فرانسه در حاشيه مجمع عمومي امسال براي رو در رو قرار گرفتن هيات‌هاي ايران و امريکا ره به جايي نبرد و پس از آن هم از کيفيت و کميت اين تلاش‌ها از سوي پاريس کاسته شده و همزمان واشنگتن نيز به تشديد سياست فشار حداکثري عليه ايران ادامه مي‌دهد. در حالي که حسن روحاني، رييس‌جمهور کشورمان در تازه‌ترين اظهاراتش به تاريخ ديروز اعلام کرده که پيام‌هاي دولت امريکا براي مذاکره با ايران در پشت صحنه با آنچه در ملأعام مي‌گويد، متفاوت است اما فعلا هيچ نشانه‌اي وجود ندارد که واشنگتن تمايلي به پذيرش شرط ايران براي توقف در اجراي تحريم‌ها به معناي گام لازم براي نشستن پاي ميز مذاکره داشته باشد. بنابراين در جلسه کميسيون مشترک روز جمعه در وين، اروپا بايد براي متوقف کردن گام‌هاي معکوس برجامي ايران، کارتي جز وعده و وعيد درباره اجرايي شدن تعهداتش يا پاس دادن توپ به زمين مذاکره ايران و امريکا و به تبع آن تحت فشار قرار دادن تهران براي نشستن پاي ميز مذاکره در سايه تحريم روي ميز بگذارد. همزمان با نزديک شدن به جلسه کميسيون مشترک، تحرکات در هر دو سوي ميدان افزايش پيدا کرده است. عباس عراقچي، معاون سياسي وزير خارجه و رييس ‌هيات کارشناسي ايران در برجام چند روز گذشته را در چين و ژاپن گذرانده است. فرجام برجام در سايه تداوم تحريم‌هاي امريکا به اضافه تعلل اروپا در وفاي به تعهداتش و البته گام‌هاي معکوس برجامي ايران، محورهايي بودند که عراقچي در پکن با همتاي خود در ميان گذاشت و بر همين اساس هدف از اين رايزني‌ها را مشورت‌هاي برجامي معمول با روسيه و چين خواند. پس از پکن، عراقچي با عنوان فرستاده ويژه رييس‌جمهور ايران به توکيو، پايتخت ژاپن رفت. کشوري که آبه شينزو، نخست‌وزير آن يکي از واسطه‌ها براي بازگشت ايران و امريکا پشت يک ميز مذاکره است و البته به صراحت از برجام حمايت مي‌کند. به اين رايزني‌هاي عراقچي در خارج از مرزها بايد ميزباني تهران از يوسف بن‌علوي، وزير خارجه عمان در دو روز گذشته را هم اضافه کرد. بن‌علوي نيز سابقه وساطت ميان ايران و امريکا را دارد و چند روز پيش از سفر به تهران مهمان مايک پمپئو، وزير خارجه امريکا در واشنگتن بوده است. گفته شده که آغاز گفت‌وگوهاي منطقه‌اي ميان ايران و کشورهاي حاشيه خليج فارس با حضور بازيگران فرامنطقه‌اي فعال در اين منطقه اصلي‌ترين محور رايزني‌هاي بن‌علوي در تهران با مقام‌هاي متفاوت از وزير خارجه تا رييس‌جمهور و رييس شوراي امنيت ملي بوده است. با اين همه قابل پيش‌بيني است که بن‌بست در رابطه تهران و واشنگتن و شروط هر طرف براي خروج از اين وضعيت هم يکي از سوژه‌هاي روي ميز در اين رايزني‌ها بوده باشد. هر چند که براي کشف هر گونه نشانه کاهش تنش ميان تهران و واشنگتن همچنان بايد چشمي به پشت صحنه داشت اما در رابطه ايران و اروپا چيز چنداني براي قايم‌موشک بازي ديپلماتيک وجود ندارد. اروپا مي‌گويد، اراده سياسي براي حفظ برجام را دارد و از اينستکس به عنوان نشانه‌اي از وجود اين اراده سياسي ياد مي‌کند. تهران مي‌گويد ديگر مجالي براي شعار سياسي نيست و مبناي قضاوت عملکرد اروپا خواهد بود. ايران و اروپا در حالي براي کارزار روز جمعه در وين آماده مي‌شوند که تهران در مسير کاهش تعهدات برجامي در گام آخر با دست گذاشتن روي از‌ سرگيري غني‌سازي در تاسيسات هسته‌اي فردو عملا زنگ‌هاي خطر را براي طرف مقابل به صدا درآورد و همزمان در تهران اين کلام از سوي مقامات بسيار شنيده مي‌شود که ايران از لحاظ فني گام بيشتري در چنته ندارد و آنچه باقي مانده، اقدام‌هايي نظير تجديد نظر در دکترين هسته‌اي، خروج از معاهده منع تکثير تسليحات اتمي موسوم به ان پي ‌تي يا پايان دادن به همکاري‌ها با آژانس در چارچوب پروتکل الحاقي است. اقدام‌هايي که هر کدام خط قرمز پررنگي براي اروپا به حساب مي‌آيند. اروپايي‌ها که در مقابل 3 گام نخست ايران، واکنش چنداني از خود نشان ندادند با گام چهارم هشدارها و تهديدهاي ايران را جدي تلقي کرده و درصدد متوقف کردن تهران در مسير برداشتن گام‌هاي بيشتر هستند. اروپا براي متوقف کردن ايران ظاهرا مشت خود را باز کرده اما متاعي ارزشمندتر از طولاني‌تر کردن ليست کشورهايي که به اينستکس پيوسته‌اند، نيافته است. اقدامي که محمدجواد ظريف آن را در آخرين توييت خود وعده‌هاي کاغذي خوانده است و به طعنه به اروپا يادآوري کرده که کمپاني‌هاي اروپايي آنچنان در قيد و بند تحريم‌هاي امريکا هستند که حتي از فروش اقلام غيرتحريمي و کالاهاي به اصطلاح بشردوستانه به ايران هم سر باز مي‌زنند. نمايندگان 3 کشور اروپايي که به وين مي‌روند بايد بدانند ليست بلندبالاي کشورهايي که به اينستکس پيوسته‌اند به کار متوقف کردن گام‌هاي برجامي ايران نخواهد آمد و کف مطالبه‌هاي تهران تزريق بودجه قابل توجه به اينستکس همچنين عادي‌سازي رابطه بانکي اين کشور است. وعده‌هايي که اروپايي‌ها ذيل برجام در جولاي سال 2015 داده اما فراموش کرده‌اند. ما را در کانال «آخرين خبر» دنبال کنيد