ابتکار/ متن پيش رو در ابتکار منتشر شده و انتشار آن به معني تاييد تمام يا بخشي از آن نيست
بعد از گرانشدن بنزين، ناتواني برخي مردم از پرداخت کرايههاي تاکسي و تبديل به آرزو شدن تجربه نشستن روي صندليهاي نسبتا نرم تاکسيهاي تهران ـ البته به شرط خوششانس بودن و به تور افتادن يک خودروي نونوار و نه فرسوده ـ حالا نشستن روي صندليهاي خشک و استخواني اتوبوسهاي تهران به لطف مسئولان محقق شده است. با طرحي که مديرعامل سازمان اتوبوسراني شهر تهران از اجراي پايلوت رزرو صندليها خبر داده، تهرانيها ميتوانند با پرداخت کرايه بيشتر از اتوبوسهاي عمومي و البته کمتر از کرايه تاکسيها، از فشار جمعيت، بوي عرق، ترمزهاي ناگهاني و روي هم ريختن آدمها، دعواها و بگومگوها و هر آنچه که کرامت و شخصيت انسان را زير سوال ميبرد، خلاص شوند، البته اگر اين طرح بتواند از مرحله پايلوت عبور کند.
داستان گراني بنزين و گرانشدن کرايههاي تاکسي با وجود آنکه مسئولان اصرار دارند که بگويند افزايش قيمت نبايد اتفاق بيفتد، مردم را به سوي استفاده از وسايل حملونقل عمومي گسيل کرده است، هرچند همچنان مصرف بنزين همانند سابق است و نشان ميدهد که از ميزان خودروهاي شخصي در حال تردد در خيابانها کاسته نشده است. با اين حال اما محسن هاشمي، رئيس شوراي شهر تهران اولين مسئول در تهران است که بر افتادن بار گراني بنزين بر دوش مديريت شهري اذعان کرده و گفته است: «افزايش نرخ سوخت تاثير مستقيمي بر حملونقل عمومي تهران دارد، به طوري که با سهميهبندي بنزين بيش از 15 تا 20 درصد مسافران اتوبوس و مترو در تهران افرايش داشتهاند.» با اين حال، اما هنوز مشخص نيست که از اين ميزان رشد، چه سهمي به اتوبوسها تعلق دارد. اتوبوسهايي که به گفته محسن هاشمي، با مشکلات بسياري از جمله فرسودگي، ازکارافتادگي و کمبود ناوگان روبهرو است. او در اين باره گفته: «ناوگان اتوبوسراني تهران، طي ده سال گذشته به بيش از 7000 دستگاه رسيده، اما به جاي آنکه مطابق برنامه ناوگان اتوبوسراني 30 درصد افزايش يابد تعداد اتوبوسها به کمتر از 6000 دستگاه کاهش يافته که عمر اتوبوسها نيز از پنج سال به 11 سال رسيده است به نحوي که نيمي از ناوگان فعلي اتوبوسراني تهران در حال حاضر فرسوده است و روزانه بيش از 300 مورد توقف ناشي از خرابي اتوبوس در تهران رخ ميدهد که موجب افزايش ترافيک و نارضايتي شهروندان ميشود.»
با اين حال اما از نيمههاي روز گذشته، خبرگزاري فارس در گفتوگو با مديرعامل سازمان اتوبوسراني شهر تهران از اجراي طرحي به صورت ضمني در ناوگان اتوبوسراني تهران خبر داد. طرحي که به گفته او، به منظور حل مشکل رشد مسافران اتوبوس طرح شده و قرار است در آذرماه اجرايي شود. براساس اين طرح جديد که به DRT معروف است، در ساعتي که اوج ترافيک است، فروش ساعتي صندليهاي اتوبوس در تهران انجام خواهد شد. به گفته اين مقام مسئول قرار است براي اين کار، سيستمي طراحي شود که از طريق آن مسافران بتوانند به آساني صندلي اتوبوسها را بخرند. با اين کار، ديگر نشستن روي صندليها اتوبوس آرزو نيست و براي قاپيدن يک صندلي خالي در اتوبوس نيازي به زرنگي و تيز بودن نيست. تنها نياز به پول بيشتر در حساب بانکي و درآمد افزونتر دارد. اما اين طرح که در ابتدا جزئيات آن روشن نبود، سوالهايي را نيز در اذهان مطرح کرد. سوالهايي از اين دست که سازوکارهاي رايج در حملونقل شهري در ايران تا چه اندازه براي اجراي اين طرح کاري است؟ از آنجا که اين طرح قرار است در ساعات شلوغي اجرايي شود، آيا سازوکارهاي موجود ميتواند به اجراي درست اين طرح بينجامد و بيشتر به صفهاي عريض و طويل مسافران و شلوغي ايستگاههاي اتوبوس و بيآرتي و گرهخوردن بيشتر کلاف سردرگم حملونقل شهري تهران نينجامد؟ با سازوکار موجود در حملونقل شهري چطور قرار است مسافري که در ازاي پول بيشتر صندلياي را خريداري کرده، بتواند به صندلي خود برسد؟ گرچه که در برخي از کشورها فروش بليط نشسته و ايستاده در وسايل حملونقل عمومي رايج است و اين اولين تجربه جهان در اين رابطه نيست، اما چطور در شرايط موجود در تهران قرار است بر روي اين طرح کنترلي وجود داشته باشد؟ در شهري چون تهران که جريمه فردي آنچنان معنايي ندارد، آيا قرار است براي برقراري نظم و رعايت حقوق ديگران کنترلهاي دائمي و پليسي صورت گيرد يا براساس وجدان عمومي که روزبهروز در حال خاموش شدن است، اين طرح اجرايي شود؟ اما بخشي از اين سوالات با سخنان ديگري که مديرعامل سازمان اتوبوسراني شهر تهران در رابطه با جزئيات اين طرح در گفتوگوي دوباره با فارس بيان کرد، پاسخ داده شد.
صندلي اتوبوسهاي درونشهري چگونه فروخته ميشود؟
طرح جديد حملونقل شهري که از آن تحت عنوان صندليفروشي در اتوبوس ياد شده چيست و چه سازوکاري دارد؟ پيمان سنندجي، مديرعامل سازمان اتوبوسراني شهر تهران که در ابتدا با اظهاراتي ناقص و محدود فروش صندليهاي اتوبوس به مسافران درونشهري را بر سر زبانها انداخت، درباره اين طرح که به اصطلاح DRT ناميده ميشود، گفته است: «شيوه کار در DRT به اين صورت است که مسافران از طريق اپليکيشني که روي گوشي خود دارند از وجود چنين سرويسي در مکاني که هستند مطلع ميشوند و اقدام به پرداخت و رزرو صندلي خود ميکنند که نرمافزار با توجه به حجم تقاضا و همچنين با توجه به تاريخچه تقاضاها در زمان يا مکانهاي خاص مينيبوس يا اتوبوس يا ون به مسير مورد تقاضا اختصاص ميدهد.» به گفته او، مسافر از طريق اپليکيشن، ساعات و محل دقيق حرکت را مطلع ميشود و در زمان سوارشدن رسيدي که اپليکيشن به آن داده است توسط راننده کنترل خواهد شد.»
حرفهاي ضدونقيض در طرح ديآرتي
از ديگر سازوکار اتوبوسهاي ديآرتي بايد به اين نکات مهم اشاره کرد. نکاتي که از ميان سخنان سنندجي، مديرعامل سازمان اتوبوسراني شهر تهران ميتوان بيرون کشيد. در حالي او از اجراي طرح ديآرتي در تهران با استفاده از ظرفيت مازاد ناوگان يا استفاده از وسيلههاي خاص سخن ميگويد که پيشتر مسئولان و اعضاي شوراي شهر تهران از کمبود بودجه شهرداري براي نوسازي ناوگان در تهران سخن گفتهاند. محسن هاشمي، رئيس شوراي شهر يکي از اينها است که گفته: «شهرداري تهران توان افزايش ناوگان را ندارد.» اين اظهارات اما در حالي است که مدير عامل سازمان اتوبوسراني تهران گفته است: «از نکات حائز اهميت در اين طرح اين است که وسيله اختصاصيافته از خطوط عادي قرض گرفته نميشود؛ بلکه از ظرفيت مازاد يا از وسيلههاي خاص براي اين موضوع استفاده ميشود.» او البته تاکيد کرده که: «تلاش ميکنيم در موقعيتهاي دائمي بيشتر از مينيبوسهاي نو استفاده شود.»
نکته ديگر، نحوه رعايت حقوق شهرونداني است که صندلي اتوبوس خريداري کردهاند. مديرعامل سازمان اتوبوسراني شهر تهران گفته است: «در اين شيوه، مسافر سرپا يا ايستاده وجود ندارد و نرخ کرايه آن نيز تابعي از کرايه سرويسهاي دربستي بوده و داراي مصوبه شوراي شهر است.» سنندجي گفته است: «اين سيستم به نوعي سيستم دربستيهاي قبلي محسوب ميشود و به شکل بهينهتر خواهد بود و يک گام ميتواند در مسير هوشمندسازي شهر باشد. همچنين قيمت اتوبوسهاي DRT از متوسط تاکسيهاي اينترنتي ارزانتر خواهد بود و با راحتي بيشتر همراه است، همچنين ترافيک و آلودگي هوا کاهش مييابد.»
برخي شنيدن خبر اجراي اين طرح را که به گفته سنندجي قرار است به صورت پايلوت در دو مسير نيايش ـ جنتآباد و ونک ـ آزادي اجرايي شود، را به حساب افزايش کرايههاي اتوبوسهاي عمومي گذاشتهاند. اتفاقي که پيشتر در زمان شهرداري غلامحسين کرباسچي در دهه 70 و در آخرين سالهاي حضور او در ايران رخ داد. اتوبوسهايي تندرو که گرچه حرکتشان در خيابانهاي شهر دوامي نداشت، اما اجراي طرحشان منجر به افزايش کرايههاي اتوبوسهاي عمومي و اعتراض و شکستن شيشههاي آنها شد. با اين حال، مديرعامل سازمان اتوبوسراني تهران درباره اين طرح جديد گفته: «برداشت اگر گرانشدن اتوبوسهاي فعلي باشد کاملا غلط است.»
شورا مجوزي براي فروش صندليهاي اتوبوس به شهرداري نداده است
گرچه هنوز طرح صندليهاي پولي اتوبوسها اجرا نشده، علي اعطا سخنگوي شوراي شهر تهران در گفتوگو با فارس درباره فروش صندلي اتوبوس شرکت واحد اظهارنظر کرده و گفته است: در شرايطي که جامعه از افزايش قيمت بنزين و تبعات آن ملتهب است، مسئولان شهري نبايد طرحها و ايدههايي مطرح کنند که فضاي تبعيض و نابرابري را در ذهن متبادر ميکند. در بحث فروش يا رزرو صندليهاي اتوبوس با قيمت بالاتر، شوراي شهر تهران و کميسيون عمران و حملونقل از چنين تصميمي مطلع نيست و مجوزي براي فروش يا رزرو صندليهاي اتوبوس با قيمت بالاتر به شهرداري نداده است. او همچنين افزوده: «با افزايش نرخ بنزين فشار روي حملونقل عمومي يعني اتوبوس و مترو زياد شده است و انتظار اين است در اين شرايط، به دنبال توسعه ناوگان اتوبوسراني و مترو باشيم. در حال حاضر انتظار ميرود شهرداري با پيگيري مصوبه شوراي اقتصاد پيگير افزايش ناوگان باشد؛ چرا که در 6 سال گذشته اتوبوس به تهران تزريق نشده است و اکنون دواي درد حملونقل تهران، فروشيکردن صندليهاي اتوبوس نيست، بلکه توسعه ناوگان است.»
بازار